Slaap: een menselijke basisbehoefte, maar toch zo vaak een bron van frustratie.
Van incidentele vlagen van rusteloosheid tot chronische slapeloosheid: slaapproblemen kunnen iedereen op elke leeftijd treffen, maar ze komen bijzonder vaak voor – en zijn moeilijk op te lossen – bij mensen met dementie (1, 2).
Waarom dat? Zoals bij veel aspecten van dementie, weten we het nog niet. Slaapproblemen kunnen te maken hebben met veranderingen in de hersenen die het “circadiane ritme” of de lichaamsklok beïnvloeden (3). Als gevolg daarvan hebben dementiepatiënten vaak moeite om ’s nachts in slaap te vallen of te blijven, worden ze vroeg of vaak wakker, en dwalen ze ’s nachts vaak rond, met het risico te vallen en andere verwondingen op te lopen. Wakkere nachten worden meestal gevolgd door buitensporige slaperigheid overdag (3). Het is een schrijnend probleem dat de levenskwaliteit van mensen met dementie en van hun verzorgers kan aantasten.
Slaappillen op recept en vrij verkrijgbare slaapmiddelen kunnen mensen met slaapproblemen helpen, maar het is niet duidelijk of ze bij mensen met dementie op dezelfde manier werken. Ook bestaat er bezorgdheid over schadelijke bijwerkingen (4).
De auteurs van een recente systematische review hoopten meer te weten te komen over welke medicijnen het best werken om mensen met de ziekte van Alzheimer en slaapstoornissen te helpen (3). De deelnemers kregen vaak voorgeschreven slaapmedicijnen. Hun slaapkwantiteit en -kwaliteit werd gemeten met behulp van activiteitssensoren en vergeleken met mensen in controlegroepen, die een placebo kregen.
Wat het onderzoek ons vertelt
Een gemakkelijke slaapoplossing lijkt er helaas niet te zijn. Drie veelgebruikte medicijnen werden in de onderzoeken opgenomen, waaronder het hormoon melatonine (vier onderzoeken), het antidepressivum trazodon (één onderzoek) en het kalmeringsmiddel ramelteon (één onderzoek). Geen van deze medicijnen hielp significant om de slaap te verbeteren bij mensen met dementie (3).
Hoewel het niet zo nuttig is om uit te zoeken wat niet werkt – vooral voor mensen die wanhopig op zoek zijn naar een goede nachtrust – kunnen deze bevindingen mensen met dementie en hun verzorgers helpen voorkomen dat ze onnodige medicijnen slikken.
Naast de drie medicijnen die in dit overzicht zijn opgenomen, weten we nog niet genoeg over de voordelen en risico’s van andere veelgebruikte slaapmedicijnen om ze te kunnen aanbevelen… en toch krijgen veel mensen deze medicijnen voorgeschreven.
Totdat we meer weten, zijn veiligere, niet-medicamenteuze benaderingen om de slaap te bevorderen, het proberen waard. Enkele ideeën zijn: het instellen van consequente dagelijkse routines (bv. waak-, maaltijd- en bedtijden); regelmatige lichaamsbeweging; het beperken van duttijden overdag; en het zorgen voor een comfortabele, temperatuurgeregelde en rustgevende omgeving om in te slapen (5). Lichttherapie – waarbij mensen overdag worden blootgesteld aan minimale hoeveelheden fel licht – kan ook helpen het circadiane ritme te resetten en de nachtrust te verbeteren (6).
Het kan wat vallen en opstaan kosten om de juiste strategie te vinden. In het ideale geval kan een veilig en effectief plan worden opgesteld dat iedereen in staat stelt om rustig te slapen.