“Alcohol affects sleep onset, duration and architecture,” zoals het Lexicon of Psychiatry, Neurology, and the Neurosciences het stelt, “increasing slow wave sleep” – de diepe, wakker-wordende soort – en “reducing the amount of rapid eye-movement (REM) sleep” – de soort die…. nou ja, we weten niet precies wat het doet, maar we zouden sterven zonder. Wat meer is, “naarmate de nacht vordert daalt het alcoholgehalte in het bloed,” wat leidt tot “verhoogde opwinding… en herhaaldelijk ontwaken geassocieerd met tachycardie, zweten, hoofdpijn, en intense dromen of nachtmerries.” Er is nog meer, maar als dat nog niet genoeg is om de saus te laten staan voor het slapengaan, dan weet je het niet meer. Net als wij.
Het is niet iets voor elke nacht. Maar als de omstandigheden goed zijn, is er niets aangenamer.
Zie, tegenover al die onaangename dingen, staat dit: Het is laat. Je ligt in bed, comfortabel. De kamer is donker, op het lichtkegeltje na dat het boek in uw handen raakt – iets van Carl Hiaasen of Charles McCarry. Om de paar minuten pak je het glas op de tafel naast je, neemt een diepe teug van de zachte nectar die erin zit en laat dan een theelepeltje of zo in je keel sijpelen, genietend van de kleine gloed die het door je hele lichaam verspreidt. Alles waar je je zorgen over maakt, al je plannen en schema’s, iedereen die je moet omzeilen, verdragen, toestaan, bevindt zich buiten dat heldere kleine kegeltje. We houden van een slaapmutsje omdat het je helpt ze daarbuiten te houden.
We zeggen niet dat je al die dokters moet negeren. Dat zou dom zijn. We pleiten niet voor een grote slok whisky voordat je naar bed gaat of drinken tot je bewusteloos raakt. Als je het goed aanpakt, gaat het bij een slaapmutsje minder om de alcohol dan om het ritueel, om iets rijks en rustgevends om aan te nippen terwijl je de last van de dag van je afschudt. Een verhaaltje voor het slapen gaan. Wat je wilt is slechts een grammetje drank of een beetje meer dan dat van port of andere versterkte wijn, niet meer. Niet genoeg om je slaap te verstoren, behalve een paar keer draaien of woelen. Als je gedronken hebt, heb je dat slaapmutsje niet nodig – sterker nog, het zou een slecht idee zijn. Als je al slaperig bent, kun je het overslaan. Het is niet iets voor elke nacht. Maar als de omstandigheden goed zijn, is er niets aangenamer.
Niet elke sterke drank werkt goed als slaapmutsje. Cordials en likeuren zijn misschien traditioneel, maar hun zware zoetheid werkt beter eerder op de avond. (Dat gezegd hebbende, een slokje groene Chartreuse is een goed slaapmutsje – maar niet meer dan een slokje: het is 110 proof). Bourbons en ryes, hoewel heerlijk, hebben de neiging om de stemming te breken met een scherpe smaak, net als tequila, zelfs als die goed gerijpt is. Wodka mist comfort; gin – gewoon nee. Schotse whisky kan perfect zijn als het een van de expressies is met weinig turf, rook en teerigheid uit sherryvaten en veel zoete gerst en zachtheid. Noch willen we super-high-end luxe geesten: De nadruk van het slaapmutsje ligt niet op de drank, maar op het ritueel. En we bewaren die zeldzame borrels liever voor wanneer we ons er volledig op kunnen concentreren. U kunt natuurlijk anders denken over deze keuzes; het is uw kegel van licht en u weet het best wat u erin wilt. We hebben echter wel een paar suggesties.
De meeste versterkte wijnen – ports, sherry’s, madera’s en dergelijke – zijn te zoet voor een slaapmutsje, met uitzondering van een fino sherry, die veel te droog is. Sommige, echter, zijn perfect. Wij houden van goed gerijpte tawnyports, met hun lichte, evenwichtige zoetheid en nootachtige zachtheid. Neem de Taylor Fladgate 20 jaar oude Tawny ($55): Licht aromatisch, met donkere vijgentonen, is hij rijk in de mond, maar niet dik of overdreven zoet.
Op weg naar sterke drank, moeten we beginnen met cognac, de oorspronkelijke nipwijn. Voor een slaapmutsje moet je een XO kwaliteit nemen; alles wat minder is, is waarschijnlijk veel te jong en levendig. Als je er eenmaal voor betaalt, maakt een cognac zoals de Delamain Pale & Dry Xo ($95) de beloningen duidelijk. Hij is zo zacht en zelfs delicaat als je maar kunt hopen, maar met een afdronk die in je mond blijft veranderen, evolueren: nu sappige druiven, nu gebakken appels, nu nootmuskaat, kruidnagel, kaneel – als je je tanden niet hoefde te poetsen, zou je hem de hele nacht proeven.
Een beetje steviger is de Powers John’s Lane 12 jaar oude Pure Pot Still Irish Whiskey ($65). Voor degenen die John Powers kennen als een bar whisky, dit is hetzelfde spul ouder, rijker, en sterker. (Het is een respectabele 92 proof.) Het heeft dezelfde licht-muskusachtige korreligheid, maar het is dikker, zelfs olieachtiger op de tong. Als je hem aan het eind van de avond drinkt, wil je er een scheutje water bij doen – niet meer dan een theelepeltje of twee – om hem te kalmeren.
Ten slotte is er de Plantation Vintage 2000 Trinidad Rum ($35). Terwijl de andere drie subtiel en elegant zijn, is deze meer betoverend en intens, een donkere draaikolk van teer en verbrande suiker en geroosterd tropisch fruit dat te veel zou zijn als het niet zo zacht was. Terwijl de anderen je overhalen om te slapen, lokt deze je erin.
Gepubliceerd in het septembernummer van 2013.