Aquatherapie

Definitie/Omschrijving

Hydrotherapie (Aquatherapy) is elke activiteit die in water wordt uitgevoerd om te helpen bij revalidatie en herstel van bijvoorbeeld zware training of ernstig letsel. Het is een vorm van oefening in warm water en is een populaire behandeling voor patiënten met neurologische en musculoskeletale aandoeningen. De doelen van deze therapie zijn spierontspanning, verbetering van gewrichtsbeweging en vermindering van pijn. Deze therapie wordt al duizenden jaren toegepast.

Fysiotherapeuten zijn vaak betrokken bij hydrotherapie in een revalidatiesetting. De tevredenheid van de cliënt en de therapietrouw bij deze vorm van oefenen zijn vaak hoog. De therapeutische effecten worden vaak versterkt door de sociale setting van de sessies.

Hygiëne en infectiecontrole moeten nauwlettend in de gaten worden gehouden.

Fysische eigenschappen van water

Net als andere vormen van materie heeft water bepaalde fysische eigenschappen, waaronder massa, gewicht, dichtheid, relatieve dichtheid, drijfvermogen, hydrostatische druk, oppervlaktespanning, breking en reflectie.

Van de natuurkundige wetten van water die de fysiotherapeut moet begrijpen en toepassen bij het geven van Aquatherapie, zijn die van het drijfvermogen en de hydrostatische druk het belangrijkst. De uitgeoefende zijdelingse druk en het effect van het drijfvermogen geven samen het gevoel van gewichtloosheid.

Drijfvermogen

Drijfvermogen is de kracht die wordt ervaren als een opwaartse kracht die werkt in de tegengestelde richting van de zwaartekracht. Een lichaam in water is dus onderworpen aan twee tegengestelde krachten. Wanneer het gewicht van het drijvende lichaam gelijk is aan het gewicht van de verplaatste vloeistof en de zwaartepunten van het drijfvermogen en de zwaartekracht zich op dezelfde verticale lijn bevinden, blijft het lichaam in stabiel evenwicht. Als de middelpunten niet in dezelfde verticale lijn liggen, zullen de twee krachten die op het lichaam werken, het lichaam doen omrollen totdat het een positie van stabiel evenwicht bereikt.

Hydrostatische druk

De moleculen van een vloeistof oefenen druk uit op elk deel van het oppervlak van een ondergedompeld lichaam. De wet van Pascal stelt dat de vloeistofdruk gelijkelijk wordt uitgeoefend op alle oppervlakken van een ondergedompeld lichaam in rust op een gegeven diepte. De druk neemt toe met de dichtheid van de vloeistof en met de diepte. Dit betekent dat zwellingen gemakkelijker zullen afnemen als de oefeningen ver onder het wateroppervlak worden gegeven, waar de verhoogde druk kan worden gebruikt.

De hydrostatische druk die aan de buitenkant van het lichaam wordt uitgeoefend, veroorzaakt een daling van de bloeddruk (BP) perifeer en een stijging van de BP in en rond het hart. Dit kan potentiële problemen veroorzaken voor bijvoorbeeld chronisch hartfalen (CHF) en coronaire hartziekte (CAD) cliënten en dient in overweging te worden genomen. Hoe groter de diepte, hoe groter de hierboven beschreven veranderingen zijn.

Fysiologische effecten

De fysiologische effecten van watertherapie combineren die van het warme water van het zwembad met die van de oefeningen. De omvang van de effecten varieert met de temperatuur van het water, de duur van de behandeling en het type en de ernst van de oefening.

De fysiologische effecten van oefenen in water zijn vergelijkbaar met die van oefenen op het droge. De bloedtoevoer naar de werkende spieren wordt verhoogd, er wordt warmte ontwikkeld bij elke chemische verandering die tijdens de contractie plaatsvindt, en de temperatuur van de spieren stijgt. Het metabolisme in de spieren neemt toe, waardoor de vraag naar zuurstof toeneemt en de productie van kooldioxide toeneemt. Deze veranderingen versterken de soortgelijke veranderingen die door de warmte van het water worden teweeggebracht, en beide dragen bij tot het uiteindelijke effect. Het bewegingsbereik van de gewrichten wordt gehandhaafd of vergroot, en de spierkracht neemt toe.

Tijdens de onderdompeling zijn de fysiologische effecten vergelijkbaar met die van elke andere vorm van warmte, maar minder gelokaliseerd. Een stijging van de lichaamstemperatuur is onvermijdelijk omdat het lichaam warmte wint van het water en van alle samentrekkende spieren die de oefeningen uitvoeren. Naarmate de huid warmer wordt, verwijden de oppervlakkige bloedvaten zich en neemt de perifere bloedtoevoer toe. Het bloed dat door deze vaten stroomt wordt verwarmd en door convectie stijgt de temperatuur van de onderliggende structuren.

De relatief milde warmte van het water vermindert de gevoeligheid van de sensorische zenuwuiteinden en de spiertonus zal afnemen wanneer de spieren worden opgewarmd door het bloed dat er doorheen stroomt.

Therapeutische effecten

• Verlicht pijn en spierkrampen
• Om ontspanning te verkrijgen
• Om het bewegingsbereik van gewrichten te behouden of te vergroten
• Om verlamde spieren te reïnduceren
• Om zwakke spieren te versterken en om hun kracht en uithoudingsvermogen te ontwikkelen.
• Het lopen en andere functionele en recreatieve activiteiten te bevorderen.
• Om de circulatie te verbeteren ( trofische toestand van de huid )
• Om de patiënt aanmoediging en vertrouwen te geven bij het uitvoeren van zijn oefeningen, waardoor zijn moreel verbetert.
• De warmte van water blokkeert nociceptie door in te werken op thermische receptoren en mechanoreceptoren, waardoor de spinale segmentale mechanismen worden beïnvloed.
• Warm water stimuleert de doorbloeding positief, wat leidt tot spierontspanning.
• Het hydrostatische effect kan de pijn verlichten door perifeer oedeem te verminderen en door de activiteit van het sympathische zenuwstelsel te temperen.

De studie van Ahmed SAMHAN e.a. suggereert dat gecontroleerde oefeningen in het water de spierkracht, vermoeidheid en levenskwaliteit effectief verbeteren, evenals de activiteit van de huidziekte, dan oefeningen op het land bij kinderen met juveniele dermatomyositis.

Clinische Contra-indicaties

Verschil tussen aquatische oefeningen en balneotherapie

Balneotherapie is hydrotherapie maar dan zonder oefeningen en wordt ook wel “Spa-therapie” genoemd. Het wordt vaak gebruikt in de alternatieve geneeskunde als genezing van ziekten en is zeer populair voor de behandeling van alle soorten artritis.

Er zijn niet veel studies die het verschil in therapeutische effecten beschrijven tussen aquatische oefeningen en balneotherapie zonder oefening. In het volgende overzichtsartikel, ‘Effectiveness of Aquatic Exercise and Balneotherapy’, laten de resultaten zien dat aquatische oefeningen een klein significant effect hadden op pijnvermindering, verbetering van functie, kwaliteit van leven en geestelijke gezondheid. Vergeleken met balneotherapie is een oefening in water effectiever voor de behandeling van spier- en skeletaandoeningen dan passieve onderdompeling. Er zijn geen effecten op lange termijn, dus om de ziekte stabiel te houden, is het nodig om regelmatig deel te nemen aan wateroefeningen.
Het is niet duidelijk wat precies het effect is van balneotherapie bij spier- en skeletaandoeningen, omdat de studies over dit onderwerp van slechte methodologische kwaliteit zijn, wat het moeilijk maakt om het individuele effect bij deze therapie vast te stellen.

Voorbeelden van Alternatieve Methoden van Hydrotherapie

De “Watsu Methode”

Ook wel “water Shiatsu” genoemd, is een combinatie van Aquatherapie en Shiatsu. Watsu is gebaseerd op het strekken van het lichaam in het ondersteunende, ontspannende medium van warm water. Naast het fysieke aspect is ook het mentale aspect van groot belang bij deze therapie. De Watsu-methode heeft een algemeen ontspannend en kalmerend effect dat de spierspanning verzacht en alle lichaamssystemen en organen stimuleert door de energiestroom te voeden.

De “Bad Ragaz Ring Methode”

Dit is een aquatische behandelingsbenadering die gebaseerd is op proprioceptieve neuromusculaire facilitatie.

De “Feldenkrais Methode”

Deze methode leert mensen over de kwaliteit van hun bewegingen en hoe ze moeiteloos kunnen bewegen met gemak en efficiëntie.

De “Halliwick Methode”

Deze methode gaat uit van een holistische benadering en gebruikt Aquatherapie als een leeractiviteit voor alle mensen, in het bijzonder die met lichamelijke of leermoeilijkheden, om zelfverzekerd te worden om zelfstandig te bewegen en deel uit te maken van een groepsomgeving met wateractiviteiten.

De “Burdenko Methode”

Een methode van Aquatherapie die is ontworpen om de 6 voorwaarden van fitness aan te pakken: kracht; flexibiliteit; balans; coördinatie, uithoudingsvermogen en snelheid. Het wordt gepromoot als een geweldige manier om te herstellen van een blessure of operatie.

Bronnen

Making Waves: How to Start an Aquatic Therapy Program

http://www.healthtranslations.vic.gov.au/bhcv2/bhcht.nsf/PresentDetail?Open&s=Hydrotherapy_exercise_cue_cards

1. Bartels et al., Aquatic exercise for the treatment of knee and hip osteoarthritis (Review),The Cochrane Library 2007, Issue 4 (Level of evidence : 1A)
2. Lori T. Brody, Paula R. Geigle (2009) Aquatic Exercise for Rehabilitation and Training. Verenigde Staten van Amerika: Human Kinetics.
3. 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 Kamioka H, Tsutani K, Okuizumi H, Mutoh Y, Ohta M, Handa S, Okada S, Kitayuguchi J, Kamada M, Shiozawa N, Honda T. Effectiviteit van aquatische oefeningen en balneotherapie: een samenvatting van systematische reviews gebaseerd op gerandomiseerde gecontroleerde trials van wateronderdompelingstherapieën. Tijdschrift voor Epidemiologie. 2010 Jan 5:0910270113-.
4. 4.0 4.1 Eversden L, Maggs F, Nightingale P, Jobanputra P. A pragmatic randomised controlled trial of hydrotherapy and land exercises on overall well being and quality of life in rheumatoid arthritis. BMC musculoskeletale aandoeningen. 2007 Dec;8(1):23.
5. 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 Duffield M.H (1969) Exercise in water. Baltimore: The Williams & Wilkins Company.
6. 6.00 6.01 6.02 6.03 6.04 6.05 6.06 6.07 6.08 6.09 6.10 6.11 Meeusen R. (2003) Sportrevalidatie: Aquatherapie (deel 1). België: Kluwer
7. 7.0 7.1 Joanne M. Koury. (1996) Aquatische therapie programmering: Richtlijnen voor orthopedische revalidatie. Verenigde Staten van Amerika: Human Kinetics.
8. Murry J. Advantages and concerns of aquatic exercise for cardiovascular rehabilitation patients(Doctoraal proefschrift).
9. Samhan A, Mohamed N, Elnaggar R, Mahmoud W. Assessment of the Clinical Effects of Aquatic-Based Exercises in the Treatment of Children With Juvenile Dermatomyositis: Een 2×2 gecontroleerde cross-over studie. Archives of Rheumatology. 2020 Mar 1;35(1):097-106.
10. Lori T. Brody, Paula R. Geigle (2009) Aquatic Exercise for Rehabilitation and Training. Verenigde Staten van Amerika: Human Kinetics.
11. 11.0 11.1 Meeusen R. (2003) Sportrevalidatie: Aquatherapie (deel 1). België: Kluwer
12. Neuroaquatica. Feldenkrais. Beschikbaar via: http://www.neuroaquatics.com.au/feldenkrais (laatst bekeken op 21.2.2019)
13. Aquabalans. Het Halliwick concept.Beschikbaar via: http://aqua4balance.com/aquatic-exercises/halliwick-concept.html (laatst bekeken op 21.2.19)
14. CanyonRanch. Burdenko wateroefening. Beschikbaar via: https://www.canyonranch.com/tucson/explore-experiences/aquatic-experiences/burdenko-water-exercise/ (laatst bekeken op 21.2.2019)