William Charles (Bill) Ayers beschouwt zichzelf als “een werk in uitvoering, zwemmend door een zee van tegenstrijdigheden.” Hij is van mening dat alles wat hij over iemand anders zegt of wat iemand over hem zegt, “moet worden beschouwd als gedeeltelijk, voorwaardelijk, onvoltooid en twijfelachtig als een bruikbare samenvatting.”
Ayers is zowel bekend vanwege zijn activisme in de jaren zestig tegen de oorlog in Vietnam en raciale onrechtvaardigheid, als vanwege zijn huidige werk op het gebied van onderwijshervorming, leerplannen en instructie. Een samenvatting van Ayers’ leven zou bestaan uit daden waardoor hij op de lijst van meest gezochte criminelen van de FBI kwam te staan en een leven lang ondergedoken heeft gezeten, voordat hij zich overgaf aan de autoriteiten en de aanklachten liet vallen. Een andere samenvatting zou een leven van activisme en openbare dienstverlening ten behoeve van de minderbedeelden omvatten. Zijn verhaal is niet eenvoudig.
Ayers studeerde lager onderwijs aan de Universiteit van Michigan in Ann Arbor. Toen hij 21 was, was hij medeoprichter en directeur van de Children’s Community School, die was gemodelleerd naar de Freedom Schools van de Southern Black Freedom Movement. De medeoprichters van CCS geloofden dat kinderen het beste leerden in een niet-oordelende omgeving. Ze moedigden samenwerking aan in plaats van concurrentie en wilden een goed model voor een geïntegreerde school creëren. “Niet alleen hebben we zwarte en blanke kinderen op dezelfde school,” zei Ayers, “maar we vellen ook geen waardeoordeel over een van beide groepen kinderen, omdat het vellen van waardeoordelen racistisch blijkt te zijn.” Veel van Ayers’ latere onderwijsfilosofie was gebaseerd op zijn ervaringen op het CCS.
In het midden van de jaren zestig raakte Ayers betrokken bij Nieuw Links en de Studenten voor een Democratische Samenleving (SDS), en hij werd nationaal bekend als SDS-leider in 1968 en 1969. De missie van SDS was om het politieke systeem van de V.S. te beïnvloeden om internationale vrede te bereiken en de dreiging van een nucleaire oorlog weg te nemen. Op binnenlands gebied streefde zij naar het uitbannen van rassendiscriminatie en economische ongelijkheid, en naar het vergroten van de macht en het aanzien van de vakbonden.
In juni 1969 nam Weatherman, een splintergroepering van de SDS, de leiding van de SDS over op de nationale conventie en Ayers werd gekozen tot secretaris van Onderwijs. In 1970 richtten Ayers en anderen ondergrondse collectieven op in grote steden in het hele land en werden bekend als The Weather Underground. Ze planden en voerden verschillende bomaanslagen uit, waaronder een op het Capitool in Washington, D.C., het Pentagon en politiebureaus.
Als voortvluchtige leden van The Weather Underground trouwden Ayers en mede-activiste Bernardine Dohrn en kregen ze kinderen. Omdat ze niet wilden dat hun kinderen ondergedoken zouden opgroeien, besloten ze uiteindelijk zichzelf aan te geven. Tegen de tijd dat hun zaak voor de rechter zou komen, vroegen de advocaten van de regering om alle aanklachten in te trekken vanwege de illegale tactieken die de FBI gebruikte om bewijs tegen hen te verzamelen.
De Weather Underground is ervan beschuldigd een terroristische groepering te zijn, maar Ayers is het daar niet mee eens en maakt een onderscheid tussen terrorisme en vandalisme. “We waren geen terroristen… we pleegden geen willekeurige terreurdaden tegen mensen. Terrorisme was wat werd beoefend door de Verenigde Staten op het platteland van Vietnam, waar elke week duizenden mensen werden gedood.” Hij zei: “We hebben wel een aantal extreme daden gepleegd, maar dat waren daden van extreem vandalisme tegen eigendommen,” en voegde eraan toe: “We hebben niemand vermoord en niemand pijn gedaan.”
Na zijn onderduik keerde Ayers terug naar het onderwijs en haalde zijn Masters aan Bank Street College, Teachers College aan de Columbia University, en Bennington College, en zijn doctoraat aan Columbia. In 1987 trad hij toe tot het College of Education van de Universiteit van Illinois in Chicago en in 1999 werd hij Distinguished Professor of Education, een functie die hij bekleedde tot 2010. Hij is de oprichter van de Small Schools Workshop en het Center for Youth and Society.
Ayers heeft talrijke boeken en artikelen geschreven, over maatschappelijke gelijkheid en vrede en het “blijvende vermogen tot groei in gewone mensen”. Enkele van zijn boeken zijn: On the Side of the Child: Summerhill Revisited; Prairie Fire: The Politics of Revolutionary Anti-Imperialism; Fugitive Days: Memoirs of and Anti-War Activist; Handbook of Social Justice in Education; en Race Course: Against White Supremacy.
Volgens Ayers “vereist sociale rechtvaardigheid…de volledige erkenning van de menselijkheid van ieder mens, en dit vereist een geheel nieuw soort onderwijs, een onderwijs dat gericht is op transformatie in plaats van overdracht. Transformatief onderwijs vraagt studenten om kunstenaars, acteurs, activisten en auteurs van hun eigen leven te worden. Om zichzelf te veranderen, om de wereld de hunne te maken.”
Ayers woont in zijn geboortestad Chicago met zijn vrouw, Bernardine, en hun drie kinderen Zayd, Malik en Chesa.