Clathrus archeri (Berk.) Dring – Duivelsvingers

Phylum: Basidiomycota – Klasse: Agaricomyceten – Orde: Phallales – Familie: Phallaceae

Distributie – Taxonomische geschiedenis – Etymologie – Identificatie – Culinaire notities – Referentiebronnen

Clathrus archeri is een opvallende soort en bereikte Europa vanuit Australië of Nieuw-Zeeland aan het begin van de Eerste Wereldoorlog (1914). Net als de gewone stinkzwam en de hondenstinkzwam komt deze zwam tevoorschijn uit een deels begraven witte bal.

Verspreiding

Devil’s Fingers is een zeldzame vondst in Groot-Brittannië, en de enige soort waarmee hij waarschijnlijk verward kan worden is Clathrus ruber, de Rode Kooi of Tralierzwam.

In Groot-Brittannië is deze opmerkelijke schimmel algemeen bekend als Duivelsvingers, en in delen van de VS wordt hij Octopusschimmel genoemd. Naarmate de opwarming van de aarde voortschrijdt, zou deze soort in Groot-Brittannië wel eens algemener kunnen worden, en het zal interessant zijn om te zien welke van deze gangbare namen (als die er al zijn) het meest gangbaar wordt. Eén ding is zeker: zijn verschijning en zijn afschuwelijke geur garanderen dat hij niet lang onopgemerkt zal blijven!

Taxonomische geschiedenis

In 1860 beschreef de Britse mycoloog Miles Joseph Berkeley deze soort en gaf hem de wetenschappelijke naam Lysurus archeri, waarmee zijn basioniem werd vastgesteld. Toen deze (in Europa) zeldzame schimmel door de Britse mycoloog Donald Malcolm Dring (1932-1978) in zijn monografie over de familie Clathraceae uit 1980 werd overgebracht naar het geslacht Clathrus, werd de naam Clathrus archeri. Dring, die werkzaam was bij Kew Gardens, overleed plotseling op slechts 46-jarige leeftijd – een triest verlies voor de mycologie.

Synoniemen van Clathrus archeri zijn Aseroë rubra sensu auct. (= diverse auteurs), Anthurus archeri (Berk.) E. Fisher, en Lysurus archeri Berk.

Etymologie

De geslachtsnaam Clathrus betekent ‘een kooi’, en hoewel de relevantie daarvan niet onmiddellijk duidelijk is wanneer je aan Duivelsvingers denkt, lijkt deze toch zeer toepasselijk wanneer hij wordt toegepast op Clathrus ruber, de Rode Kooi Schimmel, die de typesoort is van het geslacht Clatrus. Het specifieke epitet archeri heeft waarschijnlijk niets te maken met de ‘boogvormige’ armen van deze stinkzwam, die toevallig ook de vorm van een boog hebben (zoals gebruikt bij het boogschieten). Ik ben Dennis C During, beheerder van Wiktionary, dankbaar dat hij me vertelt dat hij er redelijk zeker van is dat de stinkhoorn is vernoemd naar de Tasmaanse architect, politicus en amateur-natuuronderzoeker (hij was met name een paddenstoelenverzamelaar en botanicus) William Archer – zie de Wikipedia-pagina voor details….

Determinatiegids

	Ei-stadium Voordat het bolletje of eitje scheurt van Clathrus archeri meestal 2 tot 3 cm in diameter
	Uitkomende armen Een groot, Zeesterachtig vruchtlichaam waarvan de 4 tot 6 (bij uitzondering 8) gebogen rode armen aan de bovenkant bedekt zijn met een stinkende gleba. Het volwassen vruchtlichaam is doorgaans 20 cm in doorsnee met armen die tot 10 cm hoog kunnen zijn. Door de helderrode kleur is deze opmerkelijke soort zeer gemakkelijk te herkennen; het is echter een betrekkelijk zeldzame vondst in Groot-Brittannië en komt vooral voor in het zuiden van Engeland en op de Kanaaleilanden.
Andere kenmerken	De armen van Duivelsvingers komen verticaal tevoorschijn en spreiden zich uit, waardoor de gleba toegankelijk wordt voor insecten; op die manier worden de sporen verspreid.
Stam	Geen.
	Sporen Ellipsoïdaal, glad, 3,5-6 x 1,5-2µm. Sporenafdruk Olijf-bruin.
Geur/smaak	Een sterke, onaangename geur die doet denken aan rottend vlees; geen kenmerkende smaak in het jonge eistadium – ik kan geen berichten vinden over de smaak van rijpe vruchtlichamen!
Habitat	Clathrus archeri is saprobisch en wordt vooral aangetroffen in bladstrooisel onder bomen en struiken; ook steeds vaker op schorsmulch in parken en tuinen.
Seizoen	Juni tot september in het zuiden van Groot-Brittannië; enkele weken later op plaatsen verder naar het zuiden op het Europese vasteland.
Gelijkende soorten	Aseroë rubra (Labill.), beter bekend als de zeesterrenzwam, is een uiterst zeldzame vondst in Groot-Brittannië en komt oorspronkelijk uit Australië. Het is onwaarschijnlijk dat Clathrus archeri met een andere Britse soort wordt verward.

Culinaire notities

Net als van andere soorten stinkhorens is niet bewezen dat Clathrus archeri giftig is, maar hij moet wel als verdacht worden behandeld. Zelfs als je de stank kunt verdragen is het een riskante snack. Na u! Nee, nee… na jou, ik sta erop!

In feite zijn de eieren van verschillende stinkhorns eetbaar, maar er zijn geen verslagen van gevechten die om deze lekkernijen hebben plaatsgevonden, zoals er zeker zijn over truffels, morieljes en sommige soorten eetbare boleten.

Bronnen

Fascinated by Fungi, Pat O’Reilly 2016.

Pegler, D.N., Laessoe, T. & Spooner, B.M (1995). British Puffballs, Earthstars and Stinkhorns. Koninklijke Botanische Tuinen, Kew.

Dictionary of the Fungi; Paul M. Kirk, Paul F. Cannon, David W. Minter en J. A. Stalpers; CABI, 2008

Taxonomische geschiedenis en synoniemeninformatie op deze pagina’s is ontleend aan vele bronnen, maar in het bijzonder aan de GB Checklist of Fungi van de British Mycological Society en (voor basidiomyceten) aan Kew’s Checklist of the British & Irish Basidiomycota.

Aankondigingen

Deze pagina bevat foto’s die vriendelijk zijn bijgedragen door David Kelly en Andrew Ward.

Top van pagina…