Cricoïdkraakbeen

Overzicht

De meeste kraakbeenringen die de luchtpijp omgeven zijn halfcirkelvormig, maar de eerste ring – de ring van het cricoïdkraakbeen – is een volledige cirkel en heeft een smalle boog anterior en een brede lamina posterior van de luchtweg. Deze vorm wordt vaak vergeleken met een zegelring. In de afbeelding hieronder ligt de breedste zijde (de cricoidplaat) voor de slokdarm en is de boog naar voren gericht.

Het strottenhoofd is een ingewikkelde structuur met drie functies. Het bevat een klep die de luchtweg beschermt tegen brokstukken, vooral bij het slikken (het strotklepje), het geeft structuur aan het verder zachte weefsel van de luchtweg, en het bevat het apparaat voor het vocaliseren. Onderstaand schema toont de plaats van het cricoïdkraakbeen onmiddellijk onder de stembanden en op aanraakafstand van het schildkraakbeen.

Binnen dit deel van de anatomie bevindt zich, net onder het kenmerk dat bekend staat als de adamsappel (schildkraakbeen), is het cricoïdkraakbeen meer dan een versterkende steun voor de luchtpijp. Het zit via synoviale gewrichten vast aan het schildklier- en het arytenoïdkraakbeen, en is zo sterk dat het een reeks ligamenten en spieren kan ondersteunen. De stemplooien zijn enkel bevestigd aan een klein stukje van het arytenoïd kraakbeen, dat op zijn beurt is bevestigd aan het cricoïd kraakbeen door middel van een kogelgewricht. Het schildkraakbeen zit ook vast aan het cricoïdkraakbeen.

Het cricoïdkraakbeen vormt een aanhechtingspunt voor drie spieren: de laterale cricoarytenoïdspier, de posterieure cricoarytenoïdspier en de cricothyroïdspier. Al deze spieren spelen een rol bij het openen, sluiten en strekken van de stembanden, en zijn essentieel voor de toonhoogte en kwaliteit van de stem.

In totaal zijn er negen kraakbenen te vinden in het strottenhoofd. Deze zijn ofwel enkelvoudig (cricoid, schildklier, epiglottis) of in paren (arytenoids, comiculates, cuneiforms) en worden, samen met het tongbeen, beschreven als het “viscerale skelet” van dit deel van de hals.

Functie van het cricoïdkraakbeen

De functie van het cricoïdkraakbeen is het bieden van aanhechtingen voor de spieren, kraakbenen en ligamenten van de cricothyroïd, het achterste cricoarytenoïd en het laterale cricoarytenoïd, die betrokken zijn bij de toonhoogte en de kwaliteit van de stem.

Daarnaast ondersteunt het cricoïd kraakbeen het zachte bindweefsel van de luchtpijp samen met andere halfronde kraakbeenbanden die over de gehele lengte lopen.

Het cricoïd kraakbeen wordt ook gebruikt als een anatomisch oriëntatiepunt voor chirurgische cricothyrotomie (tijdelijke) en tracheostomie (definitieve) procedures die zorgen voor een levensvatbare luchtweg in noodsituaties. Het diagram hieronder toont het schildkraakbeen (1), cricothyroide ligament (2), cricoid kraakbeen (3), en de trachea (4). Punten A en B betreffen respectievelijk cricothyrotomie en tracheostomie incisie punten.

Cricoid druk (Sellick’s manoeuvre) wordt af en toe toegepast tijdens intubatie wanneer het risico bestaat dat de maaginhoud via de slokdarm in de luchtpijp (en longen) terechtkomt als gevolg van een verlamd epiglottis. Net voordat een patiënt in slaap valt, wordt lichte druk uitgeoefend op het cricoïd om de zachte buis van de slokdarm erachter plat te drukken en in theorie te voorkomen dat de maaginhoud in de luchtweg terechtkomt. Aangezien de ring van het cricoïd een volledige cirkel is met een bredere plaat die naar de slokdarm is gericht, zal een dergelijke druk in principe de slokdarm afsluiten die niet door kraakbenige structuren wordt beschermd. Dit is een controversiële manoeuvre, die echter nog steeds wordt gebruikt tijdens de inductie met snelle sequentie van anesthesie (RSI). Uiterst zelden kan het cricoïdkraakbeen onder druk breken.

Hoe is het cricoïdkraakbeen opgebouwd?

Al het cricoïdkraakbeen is hyalien kraakbeen en onderscheidt zich door zijn structuur van type II collageen en chondroïtinesulfaat in de extracellulaire matrix. Dit type kraakbeen is duurzaam, en het ondervindt weinig wrijving door zijn gladde, glasachtige oppervlak. Cricoïd kraakbeen is omgeven door een perichondriaal membraan.

Cricoïd kraakbeen groeit in een patroon van circumferentiële groei (celproliferatie) en interstitiële groei (extracellulaire matrix productie), maar, als een kraakbeenachtig weefsel zonder een directe bloedtoevoer, is dit proces traag.

Cricoïd kraakbeen, zoals al het kraakbeen, is aneuraal en avasculair. De dichtheid van bloedvaten in de onmiddellijke omgeving voorziet het perichondrium echter van voedingsstoffen en zuurstof, van waaruit deze vervolgens via diffusie in het kraakbeenweefsel terechtkomen. Hoewel het kraakbeenweefsel zelf geen zenuwen bevat, is het strottenhoofd aanzienlijk geïnnerveerd, evenals de spieren die aan het cricoïdkraakbeen vastzitten.

Bij volwassen patiënten onder algehele anesthesie waarbij een endotracheale buis moet worden geplaatst, bevindt het smalste deel van de trachea waar de buis doorheen moet zich tussen de stembanden. Bij oudere kinderen en volwassenen blijft de luchtpijp over de gehele lengte ongeveer dezelfde diameter houden. Bij baby’s en zeer jonge kinderen echter is de luchtpijp duidelijk trechtervormig en ligt de smalste plaats niet bij de stembanden, maar ter hoogte van het cricoïdkraakbeen zelf.

Dit beeld hieronder toont een video-laryngoscoopbeeld van een reeds geplaatste endotracheale buis die tussen de open (ontspannen) stembanden van een volwassene is bevestigd. Bij een jong kind wordt de plaatsing van de buis bemoeilijkt door de relatieve vernauwing van het deel van de luchtpijp dat door het cricoïdkraakbeen wordt omgeven. Let op het ontspannen epiglottis boven in het scherm.

Zoals alle gewrichten kunnen ook het cricoarytenoid en het cricothyroide gewricht worden aangetast door artrose. Dit leidt tot scheurvorming in het kraakbeenweefsel, loslating van collageenstructuren en verlies van proteoglycanen. Degeneratie van het kraakbeen van het Cricoid leidt tot een verminderde stemkwaliteit en veranderingen in de toonhoogte.