De 10.000 jaar klok

De 10.000 jaar klok op ware grootte is nu in aanbouw. Er is nog geen voltooiingsdatum gepland, maar we zijn wel van plan om hem open te stellen voor het publiek zodra hij klaar is. Het essay hieronder van Long Now bestuurslid Kevin Kelly bespreekt wat we hopen dat de klok zal zijn zodra hij klaar is. Dit is een van de verschillende projecten van Long Now om het langetermijndenken in de context van de komende 10.000 jaar te bevorderen.

Er is een Klok die diep in een berg luidt. Het is een enorme klok, honderden meters hoog, ontworpen om 10.000 jaar te tikken. Af en toe spelen de klokken van deze begraven klok een melodie. Elke keer als de klokken luiden, is het een melodie die de klok nog nooit heeft gespeeld. Het klokkenspel van de klok is geprogrammeerd om zich 10.000 jaar lang niet te herhalen. Meestal luidt de klok wanneer een bezoeker hem heeft opgewonden, maar de klok verzamelt energie van een andere bron en af en toe luidt hij zelf wanneer er niemand in de buurt is om het te horen. Het is voor iedereen een raadsel hoeveel mooie liedjes er nooit zullen worden gehoord gedurende de tien millennia die de klok meegaat.

De klok is echt. Hij wordt nu gebouwd in een berg in het westen van Texas. Deze klok is de eerste van vele duizendjarige klokken waarvan de ontwerpers hopen dat ze over de hele wereld en door de tijd heen zullen worden gebouwd. Er is al een tweede locatie voor een andere klok gekocht op de top van een berg in het oosten van Nevada, een locatie omgeven door een zeer groot bos van 5.000 jaar oude borstelkegeldennen. De borstelkegeldennen behoren tot de langstlevende organismen op aarde. De ontwerpers van de klok in Texas verwachten dat het klokkenspel twee keer zo lang zal blijven klinken als dat van de oudste 5 millennia oude bristlecone den. Tienduizend jaar is ongeveer de leeftijd van de beschaving, dus een 10K-jarige klok zou een toekomst van de beschaving meten die gelijk is aan haar verleden. Dat veronderstelt dat we in het midden zitten van welke reis dan ook – een impliciete verklaring van optimisme.

De klok wordt nu in Californië en Seattle bewerkt en in elkaar gezet. Ondertussen wordt de berg in Texas klaargemaakt. Waarom zou iemand een klok in een berg bouwen in de hoop dat hij 10.000 jaar zal luiden? Een deel van het antwoord: gewoon zodat mensen deze vraag stellen, en nadat ze die gesteld hebben, zichzelf aanzetten tot het oproepen van noties van generaties en millennia. Als je een klok 10.000 jaar laat tikken, wat voor soort vragen en projecten op generatieniveau zal die dan oproepen? Als een klok tien millennia kan blijven tikken, moeten we er dan niet voor zorgen dat onze beschaving dat ook doet? Als de klok doorgaat nadat wij persoonlijk allang dood zijn, waarom zouden we dan geen andere projecten proberen die toekomstige generaties nodig hebben om af te maken? De grotere vraag is, zoals viroloog Jonas Salk ooit vroeg: “Zijn we goede voorouders?”

De uitvinder van de Klok introduceerde het idee van de Klok (in 01995) met deze context:

Ik kan me de toekomst niet voorstellen, maar ik geef er wel om. Ik weet dat ik deel uitmaak van een verhaal dat begint lang voordat ik me kan herinneren en doorgaat lang nadat iemand zich mij zal herinneren. Ik voel dat ik leef in een tijd van belangrijke veranderingen, en ik voel een verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat die veranderingen goed uitpakken. Ik plant mijn eikels in de wetenschap dat ik nooit zal leven om de eiken te oogsten.

Ik wil een klok bouwen die eenmaal per jaar tikt. De eeuwwijzer gaat eens in de 100 jaar vooruit, en de koekoek komt uit op het millennium. Ik wil dat de koekoek elk millennium voor de komende 10.000 jaar uitkomt.

Dat is Danny Hillis, een polymathische uitvinder, computeringenieur en ontwerper, uitvinder en eerste genie van de klok. Hij en Stewart Brand, een culturele pionier en opgeleid bioloog, hebben een non-profit stichting opgericht om ten minste de eerste Clock te bouwen. Collega-reiziger en rockmuzikant Brian Eno noemde de organisatie The Long Now Foundation om het uitgebreide tijdsbesef aan te geven dat de Clock teweegbrengt – niet het korte nu van volgend kwartaal, volgende week, of de volgende vijf minuten, maar het “lange nu” van eeuwen. Eno componeerde ook de nooit repeterende melodiegenerator die het klokkenspel van de klok binnenin de berg laat luiden. Andere mensen die ongelukkig zijn met de korte aandachtsspanne van onze maatschappij maken deel uit van deze groep, waaronder ik, een van de oprichters. Deze Klok in de Berg wordt gefinancierd en gebouwd op grond die eigendom is van Jeff Bezos, de oprichter en CEO van Amazon.com. Bezos is ook actief in het ontwerpen van de volledige ervaring van de klok.

De eerste stap in dit project van meerdere decennia was het bouwen van een werkend prototype van 8 voet hoog. Deze testversie was (net op tijd) klaar op oudejaarsavond 1999. Om klokslag middernacht liet het prototype van de 10.000-jarige klok twee keer een bong horen om het nieuwe millennium, het jaar 2000, in te luiden ten overstaan van een kleine menigte in zijn tijdelijke onderkomen in de Presidio in San Francisco. De klok bevindt zich nu in het Londense Science Museum.

In tegenstelling tot de menselijke schaal van het prototype, zal de klok in de berg monumentaal zijn, bijna architectonisch van schaal. Hij zal ongeveer 200 voet hoog zijn. De klok bevindt zich onder een afgelegen kalkstenen berg in de buurt van Van Horn, Texas, en het zal een dagwandeling vergen om de versnellingen aan de binnenkant te bereiken. Alleen al het bereiken van de toegangstunnel die 1500 voet boven de hoge struikwoestijn ligt, zal sommige bezoekers buiten adem achterlaten, door doornen gegrepen, en zich afvragen waar ze in terecht zijn gekomen.

Om de Klok te zien moet je bij zonsopgang beginnen, zoals bij elke pelgrimstocht. Eenmaal aangekomen bij de verborgen ingang in een opening in de rotswand, vind je een roestvrijstalen deur, en dan nog een tweede deur erachter. Deze fungeert als een soort ruwe luchtsluis, die stof en wilde dieren buiten houdt. Je draait aan de ronde hendels om jezelf binnen te laten, en sluit dan de deuren achter je. Het is helemaal zwart. Je gaat de duisternis in van een tunnel van een paar honderd meter lang. Aan het eind is er een lichtschijnsel op de vloer. Je kijkt omhoog. Er is een klein lichtpuntje ver weg, bovenin de top van een 500 voet lange verticale tunnel van ongeveer 12 voet in diameter. Er hangen spullen in de schacht.

Het lichtpuntje wenkt je. Je begint aan de klim. Je begint met het beklimmen van een doorlopende wenteltrap, die langs de buitenrand van de tunnel omhoog loopt, naar het vage licht boven je. De trap is uitgehouwen in de rots. Het materiaal boven elke trede is uit de tunnel verwijderd, zodat er een verbazingwekkend nauwkeurige rotstrap overblijft. Om de wenteltrap uit te hakken heeft Stuart Kendall van Seattle Solstice een speciale steenhouwrobot uitgevonden om de trappen continu uit te slijpen met een snelheid van een paar trappen per dag. Zijn robot kruipt stapsgewijs naar beneden terwijl het puin uit de weg valt in de centrale schacht.

Rond de tunnel en omhoog de buis in de richting van het licht waar je naartoe gaat. Het eerste deel van de Klok dat je tegenkomt bij de beklimming van de wenteltrap zijn de tegengewichten van het aandrijfsysteem van de Klok. Dit is een enorme stapel stenen schijven, ongeveer zo groot als een kleine auto, en met een gewicht van 10.000 pond. Afhankelijk van wanneer de klok voor het laatst is opgewonden, moet je misschien 75 voet klimmen voor je bij de gewichten bent.

Nadat je de gewichten bent gepasseerd, kom je bij het opwindstation. Het is een horizontale windas, of een kaapstander zoals de tourniquet op een oud zeilschip die een anker opwindt. Er zijn twee of drie bezoekers nodig om de kaapstander van de klok rond te duwen en de stenen van 10.000 pond op te tillen. Je draait rond tot je niet verder kunt. Nu is de klok opgewonden.

Je blijft klimmen. In de volgende 70-80 voet klim passeer je 20 enorme horizontale tandwielen (Genève wielen genoemd), 8 voet in diameter, die elk 1.000 pond wegen. Dit is de mechanische computer die de meer dan 3,5 miljoen verschillende melodieën berekent die het klokkenspel in de loop der eeuwen in de berg zal laten klinken. Het klokkenspel wordt nooit herhaald, zodat de ervaring van elke bezoeker uniek is, en de berekende variatie creëert een gevoel van voortschrijdende tijd, in plaats van eindeloze recycling. En “berekenen” is het juiste woord, want in de tandwielen is een uitgebreid systeem van gleuven en schuifpinnen uitgesneden, die, net als een Babbage Difference Engine, digitale berekeningen uitvoeren en zo de volgende reeks van de tien klokken genereren. Alleen de klok rekent zonder elektriciteit, en gebruikt je opgeslagen energie om zijn fysieke logische poorten en bits te laten bewegen. Dit is ’s werelds langzaamste computer.

Op dagen dat er bezoekers zijn om de klok op te winden, wordt de berekende melodie doorgegeven aan het klokkenspel, en als je er op het middaguur bent, beginnen de klokken hun unieke eenmalige melodie te luiden. De 10 klokkenspelen zijn geoptimaliseerd voor de akoestiek van de schachtruimte, en ze zijn groot.

Ten slotte, ver buiten adem, kom je aan in de primaire kamer. Hier is het gezicht van de klok. Een schijf met een diameter van ongeveer 2 meter geeft op kunstige wijze de natuurlijke cycli van de astronomische tijd weer, het tempo van de sterren en de planeten, en de galactische tijd van de processie van de aarde. Als je diep in de werking van de klok tuurt, kun je ook de tijd van de dag zien.

Maar om de juiste tijd te krijgen, moet je het de klok “vragen”. Als je voor het eerst op de wijzerplaat komt, is de tijd die hij aangeeft een oudere tijd die is gegeven aan de laatste persoon die op bezoek is geweest. Als er al een tijdje niemand op bezoek is geweest, bijvoorbeeld sinds 8 maanden en 3 dagen geleden, zal de klok de tijd tonen die het toen was. Om energie te besparen zal de klok de wijzerplaten niet bewegen tenzij ze worden gedraaid, dat wil zeggen, van stroom worden voorzien, door een bezoeker. De klok berekent de juiste tijd, maar zal alleen de juiste tijd tonen als je het draaiwiel opwindt. Dus weer een handgedraaid wiel wacht op uw inspanning om de wijzerplaat van de tijd bij te werken. Deze is veel gemakkelijker op te winden omdat de beweging van de wijzerplaat minder energie verbruikt dan het luiden van klokken. Je begint met opwinden en de kalenderwielen zoemen tot BING, hij stopt en de huidige datum en tijd worden getoond.

Dus hoe blijft de klok lopen als niemand hem maandenlang bezoekt, of jaren, of misschien wel decennia? Als de klok tussen de bezoeken door leegloopt, wie blijft hem dan resetten? De klok is ontworpen om 10.000 jaar te lopen, zelfs als er nooit iemand op bezoek komt (hoewel hij dan niet de juiste tijd zou aangeven totdat iemand op bezoek komt). Als er lange tijd geen aandacht is, gebruikt de klok de energie die wordt opgevangen door veranderingen in de temperatuur tussen dag en nacht op de bergtop erboven om zijn tijdmechanisme van energie te voorzien. Op een plaats als de top van een berg is dit dagelijkse verschil van tientallen graden in temperatuur aanzienlijk en dus krachtig. Thermische energie is al eerder gebruikt voor kleine schoorsteenklokken, maar op deze schaal is dat nog niet eerder gedaan. De differentiële kracht wordt via lange metalen stangen naar het inwendige van de klok overgebracht. Zolang de zon schijnt en de nacht valt, kan de klok zelf de tijd bijhouden, zonder menselijke hulp.

Als de zon vaker door de wolken schijnt dan verwacht, en als de nachten kouder zijn dan gewoonlijk, zal de extra energie die door dit verschil wordt opgewekt (meer dan wat normaal nodig is om de slinger te doen slingeren) doorwerken in de gewichten van de klok. Dat betekent dat na verloop van tijd, onder ideale omstandigheden, de zon het klokkenspel zal opwinden, en wel voldoende om het te laten luiden als er niemand is.

De draaiende wijzerplaten, tandwielen, draaiende gouverneur, en interne slippen van pinnen en gleuven in de klok zijn alleen zichtbaar als je je eigen licht meeneemt. Het schamele lichtpuntje boven is anders niet voldoende om veel te zien. Als het licht uit is, zit de klok in totale duisternis, en praat tegen zichzelf in langzame klikjes, misschien wel jaren achtereen. In de duisternis kun je dingen horen bewegen, scherpe niet-willekeurige pingels, als een ruwe gedachte die zich probeert te vormen in een zwak onverlicht brein.

Als je met je licht om de rest van de kamer schijnt, zie je dat de slinger en de ontsnappingsmechanismen zijn ingekapseld in een schild van kwartsglas – om stof, luchtbewegingen en beestjes buiten te houden. De slinger, die de timing van de klok bepaalt, is een titanium constructie van anderhalve meter lang met een titanium gewicht ter grootte van een voetbal. Het slingert met een bevredigend langzame 10-seconden-periode. Het lichte klikken van het echappement weerklinkt luid in de stilte van de berg.

Het bouwen van iets dat 10.000 jaar meegaat vereist zowel een grote dosis optimisme als veel kennis. Er zit een enorme geek-out-factor in de klok omdat de technische uitdagingen formidabel zijn. Waarmee bouw je iets dat in 100 eeuwen niet zal corroderen? Hoe houd je het nauwkeurig als er niemand in de buurt is? De technische oplossingen van de klok zijn vaak ingenieus.

Bijna elk artefact kan 10 millennia meegaan als het goed wordt bewaard en verzorgd. We hebben voorbeelden van 5000 jaar oude houten stafjes, papyrus, of leren sandalen. Aan de andere kant kan zelfs metaal roesten in een paar jaar regen. Voor een lange levensduur is een 10.000 jaar oude omgeving belangrijker dan het materiaal van het artefact. De bergtop in Texas (en Nevada) is een hoge droge woestijn, en daaronder, in de binnentunnel, is de temperatuur zeer gelijkmatig over de seizoenen en door de dag (55 graden F) – nog een groot pluspunt voor een lange levensduur aangezien vries-dooi cycli even corrosief zijn als water. Droge, donkere en stabiele temperaturen zijn waar archivarissen van houden. Het is een ideale wereld voor een onophoudelijke klok.

Dat neemt niet weg dat de klok een machine is met bewegende onderdelen, en onderdelen slijten en smeermiddelen verdampen of corroderen. Het grootste deel van de klok zal worden gemaakt van roestvrij staal van mariene kwaliteit 316. Omdat de technische toleranties van de enorme klok in fracties van een inch zijn, in plaats van duizendsten, zal de microscopische uitzetting door een roestlaagje de tijdmeting niet schaden. De grootste zorg van de klokkenmakers is dat elementen van een 10K-jaar oude klok – per definitie – langzaam zullen bewegen. De duizendjarige wijzerplaat kruipt zo langzaam dat je zou kunnen zeggen dat hij tijdens je leven helemaal niet beweegt. Metalen die op die tijdschalen met elkaar in contact komen, kunnen samensmelten – waardoor het hele doel van een doorlopend uurwerk teniet wordt gedaan. Ongelijke metalen in contact kunnen elkaar opeten in galvanische corrosie. Om deze tendensen tegen te gaan zijn sommige van de belangrijkste bewegende delen van de klok niet van metaal – het zijn stenen en hi-tech keramiek.

Keramiek gaat langer mee dan de meeste metalen. We hebben scherven gevonden van kleipotten van 17.000 jaar oud. En moderne keramiek kan zo hard zijn als diamanten. Alle lagers in de klok zullen van keramiek zijn. Omdat deze lagers zo hard zijn, en op zeer lage snelheid draaien, hebben ze geen smering nodig – die normaal gesproken gruis aantrekt en uiteindelijk slijtage veroorzaakt.

Er zit meer dan alleen technologie in de berg. Het tikken van de tijd is een zeer menselijke uitvinding. Astronomische kalenders behoren tot de eerste delen van cultuur, en zijn vaak het teken van beschavingen. De grot bevat cultuur. De klok in de berg speelt niet alleen de muziek van een steeds veranderende langzame melodie, maar hij verzamelt culturele tijdsuitingen, tikken om het verstrijken van decennia en eeuwen aan te geven. Aan de zijkant van de hoofdgrot van de klok bevinden zich een reeks kleine grotten om deze tijdsaanduidingen te verkennen en te verzamelen. Hun inhoud zal een verrassing zijn.

Achter de wijzerplaten van de hoofdkamer gaat de trap verder omhoog naar de buitentop van de berg. De schacht boven de klok loopt door naar de oppervlakte, waar de opening naar het daglicht is afgedekt met een koepel van saffierglas. Dit is het enige deel van de klok dat van buitenaf, op de bergtop, zichtbaar is. In deze koepel bevindt zich het apparaat voor het thermische verschil dat de tijdmeting van energie voorziet, en ook een zonnesynchronisator. Elke zonnige middag wordt het zonlicht door een prisma langs de schacht naar beneden gestuurd en warmt dit ingenieuze mechanische apparaat een beetje op. Dat synchronisatiesignaal wordt door stangen verder naar beneden doorgegeven naar het binnenste van de klok, waar de onmerkbare variaties in de lengte van de dag als gevolg van het wiebelen van de aarde om haar as worden gecompenseerd zodat de klok zijn middag kan houden op de ware zonneplank. Op die manier is de klok zelfstellend, en houdt hij door de eeuwen heen de tijd goed bij.

De reis naar de klok in de berg eindigt op de top in het licht. Het is de zon die het geluid beneden aandrijft. Net als een hart dat klopt terwijl we slapen, houdt de klok in de berg de tijd bij, zelfs als we doen alsof het verleden niet is gebeurd en de toekomst niet zal komen.

Het grootste probleem voor de kloppend klok zullen de effecten zijn van zijn menselijke bezoekers. In de loop der eeuwen worden kostbare spullen van welke aard dan ook gestolen, kinderen klimmen overal op, en hackers proberen natuurlijk te zien hoe dingen werken of kapot gaan. Maar het zijn de mensen die de klokken van de klok opgewonden houden, en het zijn de mensen die de klok de tijd vragen. De klok heeft ons nodig. Het zal een afgelegen, lange reis zijn om binnen te geraken in de Klok die in een berg luidt. Maar zolang de Klok tikt, blijft hij ons vragen, in gefluister van begraven klokken: “Zijn wij goede voorouders?”

Hoe word je een van die tijdbewuste wezens die de Klok bezoeken en opwinden? Long Now-leden krijgen voorrang bij het bezoeken van de Klok wanneer deze voltooid is en moeten het vakje Bezoek de Klok aanvinken in het tabblad Meldingen in uw Ledeninstellingen wanneer u bent aangemeld als lid op de Long Now-website.

Jeff Bezos’ team bij Amazon heeft ook een nieuwe website gemaakt op 10000YearClock.net met informatie voor het publiek over het project, evenals een openbare aanmeldingspagina voor informatie over de eventuele bezoekmogelijkheden aldaar.