Lezen over horloges kan vaak aanvoelen als het openslaan van een leerboek. Bladeren – en zelfs kopen – betekent dat je wordt overspoeld met ondoorgrondelijke woorden en zinnen als “tourbillons”, “eeuwigdurende kalenders”, “minuutherhalingen”, enzovoort. Daarom zullen we hier de betekenis, geschiedenis en het belang van verschillende horlogetermen uiteenzetten. Welkom bij GQ’s horlogelijst.
Op 10 maart 1943 plaatste een korporaal in het Britse leger met de naam Clive James Nutting een bestelling voor een roestvrijstalen Rolex Oyster Chronograaf. Normaal genoeg. Het afleveradres was echter ongebruikelijk: Stalag Luft III, een Duits krijgsgevangenkamp. Nutting was daar gevangene en was op zoek naar iets, wat dan ook, dat hem zou helpen om vrij te komen.
Het horloge vond in juli van dat jaar zijn weg naar Nutting, en hij begon de chronograaf van het horloge te gebruiken om de tijd van de patrouilles van de Duitse soldaten bij te houden. En bijna een jaar nadat hij het horloge had besteld, gebruikte Nutting het om de gevangenen van Stalag Luft III te helpen bij hun ontsnappingspoging. De operatie vormde uiteindelijk de inspiratie voor de film The Great Escape van Steve McQueen.
De missie zou grotendeels aan het toeval zijn overgelaten zonder Nutting’s chronograaf, wat eigenlijk gewoon een duur woord is voor een horloge met een timer of stopwatch. De stopwatchfunctie verschijnt vaak als een reeks subdials op de wijzerplaat van een horloge, die elk afzonderlijk seconden, minuten en uren meten wanneer ze worden geactiveerd door een drukknop (de fancy horlogeterm voor “knop”) aan de zijkant van de kast.
Ondanks de avontuurlijke reputatie van de chronograaf vandaag de dag, heeft hij een bescheiden begin. De allereerste chronograaf werd in 1816 uitgevonden door Louis Moinet, die de stopwatch gebruikte om astrologische bewegingen te volgen. In 1821 creëerde de Fransman Nicolas Mathieu Rieussec de eerste algemeen verkrijgbare chronograaf toen hij op verzoek van koning Lodewijk XVIII met een apparaat op de proppen kwam. De koning keek graag naar paardenraces en wilde een manier om ze te timen. De allereerste chronografen drukten inkt op een genummerd wiel van papier, waar de naam vandaan komt: Chronograaf komt van de Griekse woorden chronos (tijd) en graph (schrijver) en betekent letterlijk “tijdschrijver”.”
Hoewel de chronograaf in het begin van 1800 werd uitgevonden, zouden polsen pas bijna een eeuw later met de technologie worden gezegend. De Zwitserse horlogemaker Longines wordt algemeen gecrediteerd voor het maken van het eerste chronograafpolshorloge in 1913. Net als Rieussec maakte Longines het horloge niet voor avonturiers of piloten, maar voor mensen die een voorsprong wilden bij het wedden op paardenraces, volgens de vroege advertenties van de horlogemaker.
Een stopwatch? Op een horloge? Baanbrekend, zou je zeggen. Maar dit soort horloges is zo verbonden met Hollywood-klare heldendaden dat zelfs als het idee van een stopwatch niet aantrekkelijk is voor hedendaagse verzamelaars, de geschiedenis van de chronograaf dat zeker wel is.
Breitling chronografen, bijvoorbeeld, zijn lang favoriet geweest bij de Britse Royal Air Force, en Apollo 13 astronaut Jack Swigert gebruikte de chronograaf op zijn Omega Speedmaster om de brandtijden van de motoren te timen, zodat de bemanning hun wankelende ruimteschip veilig terug naar de aarde kon loodsen. De chronograaf is tegenwoordig strikt genomen niet meer nodig – je kunt je telefoon pakken en de stopwatch-app gebruiken – maar is de geschiedenis van die timer verweven met ontsnappingen aan nazi’s of moedige missies die de dood trotseren? Absoluut.
Watch: