Aretha Franklin, de onbetwiste koningin van de soul, is op 76-jarige leeftijd overleden aan de gevolgen van kanker. Nadat ze in februari 2017 haar pensioen aankondigde met een afscheid in de vorm van een album geproduceerd door Stevie Wonder (in afwachting van release) en met een laatste optreden afgelopen september in New York tijdens een benefietgala voor de Elton John Foundation tegen hiv-aids, is het onvermijdelijk om terug te kijken en enkele van de mooie momenten die ze achterliet te herinneren. Een artistieke erfenis die in 1967 begon met zijn album I Never Loved a Man (The Way I Love You), vol feministische eisen – zie Respect, het nummer van Otis Redding dat een herinterpretatie werd van de hymne – en verdediging van de burgerrechten van zwarte burgers in zijn land, wat ertoe heeft geleid dat hij al meer dan vijf decennia het toneel opkomt om, naast vele anderen, de voormalige president van de Verenigde Staten, Barack Obama, te bewegen.
Het was een van de meest anekdotische momenten die de artiest uit Detroit de afgelopen jaren heeft gegeven. Het was niet de bedoeling dat ze de ster van de avond zou worden toen ze in 2015 op het podium verscheen bij de Kennedy Center Honors (Washington D. C.) om een eerbetoon te brengen aan liedjesschrijfster Carole King, maker met Gerry Goffin van een van de grootste hits uit haar carrière (You Make Me Feel Like) A Natural Woman, maar het was onvermijdelijk. Op een avond waarop ook artiesten Rita Moreno, George Lucas, Cicely Tyson en Seiji Ozawa werden gehuldigd, stal Aretha de show door het podium op te stormen, tot verrassing van King en de aanwezigen. Met een bontjas aan die ze over de vloer sleepte, handtas in de hand en een paar zoenen blazend naar het publiek, ging Franklin achter de piano zitten en speelde de eerste akkoorden van het lied.
De camera’s van CBS, het netwerk dat de uitzending verzorgde, richtten zich op Carole King die geëmotioneerd op haar stoel zat en, seconden na het begin, waren daar Barack en Michelle Obama. Hij veegde discreet zijn tranen af en stamelde de tekst, zij klapte ook opgewonden. Toen stond Aretha op, trok haar jas uit, gooide die op de grond en zong verder. Aan het eind van de voorstelling stond de hele zaal op.
Het gebaar van Obama, die al eerder had verklaard een fan van de artiest te zijn, haalde de krantenkoppen en maanden later vertelde hij zelf in een profiel van Franklin in The New Yorker door redacteur David Remnick via e-mail wat Aretha voor hem vertegenwoordigt: “Niemand belichaamt vollediger de connectie tussen de Afro-Amerikaanse geest, de blues, de R. & B., rock and roll, en de manier waarop verdriet en pijn werden getransformeerd in iets vol schoonheid, vitaliteit en hoop. De geschiedenis van Amerika komt tot stand als Aretha zingt. Daarom kan ze me aan het huilen maken als ze achter de piano zit en A Natural Woman zingt, net zoals Ray Charles’ versie van America the Beautiful naar mijn mening altijd het meest patriottische muziekstuk zal blijven dat ooit is gemaakt, omdat het de volheid van de Amerikaanse ervaring vastlegt, het uitzicht van beneden en van boven, het goede en het slechte, en de mogelijkheid van verzoening en transcendentie.”
Het is niet de eerste of de laatste keer dat politicus en artiest op het podium samenvallen. Na die datum, op 29 april 2016, nodigde de president haar uit om deel te nemen aan zijn viering van de 50e verjaardag van International Jazz Day in het Witte Huis (dat hij voor die dag omdoopte tot het Blues House). Aretha ging weer achter de piano zitten, dit keer om Purple Rain van de toen pas overleden Prince ten gehore te brengen. Alvorens een paar woorden van dank te wijden aan Obama voor zijn leiderschap en vertegenwoordiging van “wij het volk, alle mensen”, glimlachte de president en knikte hij met zijn hoofd op de eerste rij. Maar zijn grootste blijk van bewondering kwam eigenlijk al veel eerder, in 2009, toen hij Aretha Franklin vroeg om My Country, ‘Tis of Thee te zingen tijdens zijn inauguratie.
iv