Narcisme is een gedrag of manie die typisch is voor de narcist. Dit bijvoeglijk naamwoord, dat afkomstig is van de mythologische figuur Narcissus, verwijst naar een man die er prat op gaat mooi te zijn, die verliefd is op zichzelf, of die te veel zorg besteedt aan zijn kalmte. Narcisme is dus de buitensporige zelfgenoegzaamheid bij de beschouwing van de eigen vermogens.
Veel kenmerken kunnen perfect aangeven wat de persoonlijkheid is van een narcist. Maar onder al deze kenmerken valt op dat hij een levensbeschouwing heeft die hij als onweerlegbaar en waar beschouwt, een onuitputtelijke behoefte heeft aan bewieroking en bewondering, permanent met zichzelf en zijn behoeften bezig is …
Dat betekent onder meer dat narcistische mensen de neiging hebben zich te omringen met andere individuen die zichzelf als minderwaardig aan hen beschouwen, hetzij door bepaalde omstandigheden, hetzij omdat zij hen dat uit puur belang doen geloven.
Ook kunnen we niet voorbijgaan aan het feit dat narcisten zo vol zijn van hun ego, zichzelf vleien, zichzelf ophemelen en de bezitters worden van de absolute waarheid, dat ze de neiging hebben om niet na te denken over zowel hun leven in het bijzonder als dat in het algemeen.
Het begrip werd ontwikkeld door de Oostenrijker Sigmund Freud en omvat een aantal kenmerken van de persoon die verband houden met ijdelheid en ego. Deze eigenschappen kunnen ertoe leiden dat de narcist moeite heeft in de maatschappij te functioneren.
In de mythe van Narcissus staat dat Narcissus de zoon is van Cepheus en Liriope. Narcissus is een jongeman van uitzonderlijke schoonheid die bij stervelingen en goden hartstochten opwekt, die onbeantwoord blijven omdat de jongen niet in staat is de ander te herkennen en van hem te houden.
Toen Narcissus zijn eigen gezicht in het water ziet weerspiegeld, is hij verrukt en kan hij niet ophouden zichzelf te aanschouwen. De jongen stopt dan met aandacht te schenken aan zijn eigen basisbehoeften, gaat op in zijn beeld, en eindigt in een mooie, stinkende bloem.
Voor de ontwikkelingspsychologie is narcisme een ontwikkelingsstadium. In de eerste levensmaanden ervaart de zuigeling een primair narcisme, omdat al zijn energie gewijd is aan de bevrediging van zijn behoeften. De zuigeling is niet in staat de buitenwereld te herkennen.
Het volgende stadium is secundair narcisme: het kind herkent voorwerpen en merkt dat ze plezier of pijn kunnen veroorzaken.
Op volwassen leeftijd heeft de narcist een zeer kwetsbaar zelfbeeld, omdat hij/zij geen kritiek duldt en verontwaardigd is over negatieve opmerkingen over zichzelf.
Het is belangrijk te benadrukken dat een stoornis kan ontstaan uit het narcistisch zijn. In het bijzonder kan wat Narcistische Persoonlijkheidsstoornis is gaan heten verschijnen, dat deel uitmaakt van de groep van emotionele stoornissen.
Wie daaraan lijdt, herkent men aan zijn machts- en succesfantasieën, aan de behoefte om zich te allen tijde overdreven bewonderd te voelen, aan een absoluut gebrek aan empathie, aan een zeer afgunstig iemand zijn, aan anderen met een zekere air van superioriteit vertoond te worden, te menen dat hij meer rechten heeft dan een ander en dat hij boven de rest staat.