Aan het begin van 2019 zijn alle gepubliceerde werken vanaf 1923 voor het eerst in het publieke domein gekomen. Publiek domein verwijst naar werken die beschikbaar zijn voor publiek gebruik zonder auteursrecht of handelsmerk – eigendom van niemand. Ik kan een ordinaire liefdesroman schrijven over een liefdesrelatie tussen graaf Dracula en Sherlock Holmes en niemand kan me aanklagen wegens auteursrecht. Maar publiek domein is een moeilijk onderwerp geworden, als gevolg van de inspanningen van Disney.
Het concept van auteursrecht in de VS bestaat al enige tijd, vanaf 1790, toen de Founding Fathers een termijn van 14 jaar vaststelden voor auteursrechtelijk beschermde werken. Hoewel auteursrechtwetten gunstig kunnen zijn voor de bescherming van het werk van opkomende kunstenaars, zijn bedrijven als Disney te ver gegaan. Disney walste op het toneel en heeft met succes de termijn van het auteursrecht tweemaal verlengd ter wille van Mickey Mouse. De Copyright Act van 1976 zegt dat werken hun auteursrecht verliezen 50 jaar na de dood van de auteur – of 75 jaar in het geval van corporatief of anoniem auteurschap. In 1998 stond “Steamboat Willie’s” Mickey Mouse op het punt om opnieuw in het publieke domein te komen. Disney lobbyde opnieuw bij het Congres om de termijn van het auteursrecht te verlengen, en toenmalig president Bill Clinton ondertekende het wetsvoorstel. Werken die tussen 1923 en 1977 zijn gemaakt, hebben nu een termijn van 95 jaar. Dat betekent dat niets dat na 1922 is gemaakt nog in het publieke domein is gekomen. Vanaf 2006 tot nu heeft Disney gelobbyd voor 19 wetsvoorstellen over auteursrecht.
De uitgebreide controle over het publieke domein heeft de creatieve wereld verstikt. Het publieke domein dient een belangrijk doel: mensen bouwen voort op elkaars ideeën. Met de oorspronkelijke auteursrechtwetten had de oorspronkelijke schepper genoeg tijd om een gezonde winst te maken met zijn werk en het eigendom op te eisen voordat hij het aan de wereld naliet, zonder dat zijn nazaten hoefden te strijden om hun creaties, sissend naar iedereen die in de buurt komt om het aan te raken.
Disney’s hypocrisie over creatief eigendom is uitzonderlijk zichtbaar in de film die Mickey Mouse op het scherm bracht: “Steamboat Willie” uit 1928. Het was het animatiedebuut van Mickey Mouse en Minnie Mouse, die nu aan het begin staan van bijna elke klassieke Disneyfilm. Het was een mijlpaal voor de animatie; geprezen om zijn gesynchroniseerd geluid, maakte de film een enorme indruk in de Amerikaanse popcultuur en wordt hij vereerd als een van de beste animatiefilms aller tijden. Disney’s creatie is gebaseerd op Buster Keaton’s film “Steamboat Bill Jr.” uit 1928, die zelf was vernoemd naar Arthur Collins’ liedje “Steamboat Bill” uit 1911. Dat is het punt van creatieve vrijheid: voortbouwen op ideeën en delen in creativiteit. In hun streven om eigenaar te blijven van hun stichtende muis, verwijderden ze Keaton en Collins uit het verhaal, onthielden ze alle eer en lieten ze hen weg uit het werk dat door hun inspanningen was geïnspireerd.
Er zijn nog veel meer werken die door Disney zijn omgevormd tot een oogverblindende film. Onder hun geherinterpreteerde verhalen, zijn de prinsessen het meest overheersend. De eerste variatie van Assepoester als een romance waarin alles draait om de vodden en de rijkdom van het muiltje, wordt toegeschreven aan de oude Griekse geograaf Strabo over een Griekse courtisane Rhodopis die trouwt met de farao van Egypte. Doornroosje kwam voor het eerst voor in de anonieme prozaroman Perceforest uit de 14e eeuw, vervolgens postuum gepubliceerd door Giambattista Basile in 1634 en ook bewerkt door Charles Perrault in 1697 en de gebroeders Grimm in 1812.
Dit zijn allemaal beroemde Disney-films die zijn gemaakt van personages en verhalen uit het publieke domein. Deze verfilmingen behoren echter niet tot het publieke domein en zijn eigendom van Disney. Disney heeft enorm geprofiteerd van andere ideeën en ze voor zichzelf opgeëist. Met hun enorme en allesomvattende media-invloed verhinderen zij dat hetzelfde creatieve proces plaatsvindt. Ik wist alleen van de gebroeders Grimm omdat ik een nerd ben die de sprookjes van Grimm las toen ik 12 was.
“Steamboat Willie” komt volgens de planning op 1 januari 2024 in het publieke domein. Er is op dit moment geen melding van pogingen om het auteursrecht opnieuw te verlengen, maar Disney zal zich naar verwachting verzetten tegen dergelijke pogingen. Zou die dag het einde van een tijdperk kunnen betekenen?
We nemen dingen van het scherm of van de bladzijden in onze handen, en als we ervan houden proberen we er onze eigen versies van te maken. Als er geen kans is voor mensen om verschillende ideeën door elkaar te gooien en te bewerken, doden we het creatieve ambacht. Disney die zich vastklampt aan het auteursrecht van ideeën die voor hun films kwamen is hypocriet. Disney’s mission statement zegt dat ze “de meest creatieve, innovatieve en winstgevende entertainment ervaringen willen ontwikkelen.” Spoedig zal die bron opdrogen en zullen ze spijt krijgen van hun hebzuchtig verlangen om de hele mediamarkt te beheersen. Bind de handen van de wereld niet vast met de staart van de muis. Laat creativiteit stromen, ongeremd en ongehinderd.
De meningen op de redactionele pagina’s zijn niet noodzakelijkerwijs die van WSN, en onze publicatie van meningen is geen onderschrijving ervan.
Email Alexandra Chan op