Inleiding
De steenpuist of furunkel is een abces (verzameling pus) dat zich in de huid vormt wanneer bacteriën, meestal Staphylococcus aureus, een haarfollikel infecteren, de structuur waar het haar groeit.
In tegenstelling tot folliculitis, een plaatselijke infectie die beperkt blijft tot de haarfollikel, ontstaat een steenpuist doordat de infectie zich verspreidt door het onderhuidse weefsel rond de follikel.
In het algemeen zijn Staphylococcus aureus-bacteriën aanwezig op het huidoppervlak en kunnen ze, hoe klein ook, dienen als toegangspoort voor bacteriën, zoals muggenbeten, schaafwonden, scheermeswonden of verwondingen door naalden.
Builen komen het vaakst voor op behaarde, vochtige plaatsen die het meest aan wrijving zijn blootgesteld, zoals de billen, liezen, oksels, dijen, het gezicht en de nek. We spreken van furunculose wanneer de patiënt meerdere, steeds terugkerende steenpuisten ontwikkelt.
Wanneer meer dan één haarfollikel in dezelfde regio geïnfecteerd raakt, kunnen de meerdere ontstane steenpuisten samensmelten, waardoor een zeer uitgebreid abces ontstaat, dat een karbonkel of karbonkel wordt genoemd. Deze laesie komt meestal voor op de rug of in de nek en heeft verschillende drainagepunten.
Het is belangrijk om te weten dat een steenpuist geen reusachtige puist is. Hoewel het in beide gevallen om infecties van de haarzakjes gaat, zijn het ontstaansproces van de acne en de bacteriën die voor de infectie verantwoordelijk zijn, bij de twee aandoeningen verschillend. Er zij echter op gewezen dat acne, aangezien het geen huidlaesie is, kan dienen als doorgeefluik voor Staphylococcus aureus, en dus een risicofactor is voor de ontwikkeling van steenpuisten.
Als u meer wilt weten over het ontstaan van puistjes en mee-eters, lees dan: BESTE ACNE-behandelingen
Risicofactoren
Elk mens krijgt met redelijke regelmaat kleine huidlaesies in de gebieden die het meest bevorderlijk zijn voor de vorming van steenpuisten, maar niet iedereen ontwikkelt altijd steenpuisten. Vaak is ons immuunsysteem in staat de invasie van bacteriën in het onderhuidse weefsel te neutraliseren.
Het risico op steenpuisten is hoger bij mensen met een verhoogde kolonisatie van Staphylococcus aureus bacteriën op de huid en in het gebied aan de binnenkant van de neusgaten, en bij personen met een of andere tekortkoming van het immuunsysteem. Genetische factoren lijken ook samen te hangen, waarbij een familieanamnese van furunculose een belangrijke risicofactor is.
Naast genetische aanleg kunnen we ook andere reeds erkende risicofactoren voor boilvorming noemen:
- Diabetes mellitus.
- Renale insufficiëntie.
- Cirrose.
- Gebruik van immunosuppressieve geneesmiddelen.
- Gebruik van immunosuppressieve geneesmiddelen.
- HIV positief.
- Chronische huidziekte.
- Gebruik van injectiedrugs.
- Obesitas.
- Vrodere leeftijd.
- Slechte persoonlijke hygiëne.
- Het dragen van strakke kleding.
- Mosistreken met overbeharing.
Het leven in de nabijheid van mensen die vaak steenpuisten krijgen, lijkt het risico te vergroten. Ook het delen van beddengoed, handdoeken en persoonlijke kleding verhoogt het risico op furunculose.
Symptomen
Een steenpuist begint meestal als een gezwollen, pijnlijke en zeer roodachtige onderhuidse knobbel. De steenpuisten zijn meestal klein en iets groter dan een steenpuist ter grootte van een boon of een erwt. Maar in sommige gevallen kunnen ze erg groot worden, groter dan een pingpongbal.
Als de infectie voortschrijdt, hopen pus en dode cellen zich op in de follikel, waardoor de druk in het onderhuidse weefsel sterk toeneemt. Door deze verhoogde druk verschijnt er een gelige of witachtige vlek in het centrum van de laesie, dat is de pus die uit de follikel wordt geduwd. In sommige gevallen is de ophoping van purulent materiaal in het abces zo groot dat de steenpuist uit zichzelf “barst”, waarbij spontaan een grote hoeveelheid pus wordt afgevoerd. Vaak scheurt de steenpuist echter niet spontaan en is medische hulp nodig om het abces af te voeren.
Erg grote en diepe abcessen kunnen littekens achterlaten. Sommige laesies kunnen ook kleine gaatjes in de huid vormen nadat ze zijn gedraineerd. Bij grotere laesies kan een hardere, vlezige massa dood weefsel, bekend als een “puskop”, worden uitgestoten. Verwijdering van deze massa is essentieel voor genezing van de infectie.
In de meeste gevallen veroorzaken steenpuisten geen grote complicaties en verdwijnen ze nadat ze zijn gedraineerd. Kleine laesies kunnen vanzelf genezen, zonder de noodzaak van mechanische drainage. De aanwezigheid van virulente bacteriën zoals Staphylococcus aureus in het onderhuidse weefsel vormt echter een risico voor verspreiding via de bloedbaan. Het binnendringen van bacteriën in de bloedbaan wordt bacteriëmie genoemd en kan leiden tot ernstige aandoeningen, zoals endocarditis, sepsis, hersenabces en osteomyelitis.
De aanwezigheid van een steenpuist veroorzaakt gewoonlijk geen koorts of ernstige aantasting van de algemene conditie. Indien aanwezig, wijzen deze tekenen erop dat de infectie niet langer beperkt is tot de huid en dat er complicaties kunnen optreden.
Een abces in de regio van het stuitbeen, het laatste deel van de wervelkolom, al dicht bij de anus, kan geen steenpuist zijn, maar een pilonidal cyste.
Behandeling
Een steenpuist mag nooit worden uitgeknepen. Het drainage-proces, indien geïndiceerd, moet op aseptische en atraumatische wijze worden uitgevoerd om het risico van esthetisch ongewenste littekenvorming te verminderen en te voorkomen dat nieuwe bacteriën in de huid binnendringen. Een verkeerde drainage kan een nieuwe infectie van het gebied en de verspreiding van bacteriën naar de bloedbaan in de hand werken.
In het algemeen breken steenpuisten na een paar dagen spontaan. In de meeste gevallen zijn warme kompressen met warm water, ten minste 3 maal per dag, voldoende om de spontane drainage te versnellen. Gebruik geen zalf om steenpuisten zelf te behandelen. In de meeste gevallen zijn ze niet nodig. U kunt de laesie alleen schoonmaken met water en neutrale zeep. Antibiotica zijn meestal ook niet nodig.
Bij grote abcessen, die na een paar dagen niet spontaan afvloeien, kan de arts een kleine incisie maken om het genezingsproces te versnellen. Medische drainage wordt toegepast bij steenpuisten die:
- Niet binnen 10 dagen volledig genezen.
- Een uitgebreid gezwollen gebied hebben.
- Erg groot zijn (groter dan 5 cm).
- Ze bevinden zich op plaatsen met een risico op complicaties, zoals het gezicht en gebieden bij de wervelkolom.
- Ze veroorzaken koorts.
- Ze zijn meervoudige laesies (karbonkels).
In deze gevallen is het voorschrijven van een oraal antibioticum ook geïndiceerd.
Referenties
- Boils – U.S. National Library of Medicine (NIH).
- Cellulitis en huidabces: Klinische manifestaties en diagnose – UpToDate.
- Boils and carbuncles – National Health Service (NHS).
- Common bacterial skin infections – American family physician.
- Habif TP. Bacteriële infecties. In: Klinische dermatologie: Een kleurengids voor diagnose en therapie. 6e ed. Philadelphia, Pa.: Elsevier; 2016.
.