Ik heb “Funny People” vaker bekeken dan ik kan tellen (leuk weetje: Judd Apatow-films maken ruwweg 40% uit van alle kabeltelevisieprogramma’s), maar het is nooit in me opgekomen dat Apatows ruwe, ruige, wanhopige meesterwerk van een derde speelfilm is geïnspireerd op “The Great Gatsby.” Om de een of andere reden legde ik niet automatisch het verband tussen The Great American Novel en een studiokomedie waarin Adam Sandler seks heeft met een vreemdeling terwijl hij zich voordoet als een meerman. Maar iemand wees me onlangs op de parallel, en – net als een Magic Eye stereogram of die bult op het voorhoofd van Jean-Claude Van Damme – het is het soort ding dat je niet on-zien kunt.
Ira Wright (Seth Rogen) is onze nieuwe Nick Carraway, een ambitieuze komiek uit L.A. die een onwaarschijnlijke relatie aangaat met een eenzame, enigmatische, semi-reclusieve titaan van zijn industrie. George Simmons (Adam Sandler) is onze Gatsby, een mega-succesvolle filmster wiens roem en fortuin hem hebben verwijderd van de wereld buiten de muren van zijn lege Hollywood landhuis. Simmons heeft, net als Gatsby, te veel geld verdiend aan de damp; hij heeft zo lang besteed aan het kopen van de menselijke connecties die de meeste mensen normaal gesproken moeten verdienen.
En Simmons, net als Gatsby, vindt zichzelf steeds meer gepreoccupeerd met het meisje dat weg is – zijn Daisy Buchanan is een gepensioneerde actrice genaamd Laura (Leslie Mann, Apatow’s vrouw), een getrouwde moeder van twee die in Marin County woont met haar flirtende Australische echtgenoot. Gatsby’s kenmerkende zin: “Je kunt het verleden niet herhalen? Maar natuurlijk kan dat!” George Simmons’ kenmerkende film: “Re-Do,” waarin hij een volwassen man speelt die magisch getransporteerd wordt in het lichaam van een baby nadat hij in de problemen komt met een malafide tovenaar. F. Scott Fitzgerald verdiende bijna een krediet op dit ding.
Populair op IndieWire
De spanning tussen de sleur van het verleden en de stuwkracht van de toekomst is natuurlijk een thema dat niet strikt beperkt is tot het werk van Apatow en Fitzgerald, maar het is interessant hoe de eerste dat thema verkent door de lens van het modernisme, terwijl de tweede dat doet door de kruidige waas van mensenkinderen.
Zoals “The Great Gatsby” zich bezighoudt met het verval van de Amerikaanse Droom, met de ijle dynamiek tussen vooruitgang en overdaad, richt “Funny People” zich op diezelfde onderstromen als een studie naar het ongemakkelijke evenwicht tussen adolescentie en volwassenheid. Het bevat een scène waarin een stand-up comic genaamd Raaaaaaaandy (Aziz Ansari) Cold Stone Creamery vergelijkt met een crack dealer, en het bevat ook een scène waarin George Simmons in stilte zijn eigen sterfelijkheid overweegt terwijl hij luistert naar Warren Zevon’s soul-shattering “Keep Me in Your Heart.”
Dit is niet Apatow’s meest sympathieke film, of zijn meest puur plezierige; het is moeilijk om te concurreren met “The 40-Year-Old Virgin,” die de toon zette voor een nieuwe generatie van mainstream komedie, of “Knocked Up,” die die generatie verzonk in iets duurzaams. Toch is “Funny People” de meest onvervalste, eerlijke en oprechte uiting van een idee dat centraal staat in elke film die Apatow ooit heeft gemaakt over mannen en hun neiging tot zelfverheerlijking wanneer ze worden geconfronteerd met de uitdagingen van volwassenheid.
“Funny People” voelt vanaf het begin aan als een open wond, die zowel voor de man achter de camera als voor de ster voor de camera heel persoonlijk is. Die intieme kant is al te zien vanaf de aftiteling, waarin homevideo-opnamen te zien zijn van een jonge Sandler – die nog maar een paar jaar verwijderd was van “SNL” en de roem die daarop volgde – die vanuit zijn woonkamer telefoontjes pleegt (leuk weetje: de opnamen zijn gemaakt door Apatow zelf, die vroeger Sandlers kamergenoot was). Het is een opvallend confessionele zet, waarbij de film van meet af aan Sandler met George Simmons verwart. En de schaamteloze implicaties van die associatie worden snel duidelijk voor iedereen die ook maar een beetje bekend is met Sandler’s werk: Beide mannen hebben meer geld dan ze ooit in hun leven zouden kunnen hopen uit te geven, en beide mannen hebben dat geld verdiend door hun komische genialiteit op te offeren op het altaar van zielloze Hollywood-drock.
Toen was het natuurlijk vanzelfsprekend om aan te nemen dat “Funny People” Sandlers dun verhulde mea culpa was voor zijn eigen middelmatigheid, dat hij beloofde het in de toekomst beter te doen. We wisten dat het bijzonder opwindend kon zijn om de komiek uit zijn comfortzone te zien stappen, we wisten dat de beste momenten van zijn carrière op het witte doek allemaal het resultaat waren van het uitlenen van zijn persona aan grote filmmakers en hen toe te staan die naar eigen goeddunken te ondermijnen, en we wachtten nog steeds op Sandler om dat op een meer regelmatige basis te doen. De inboorlingen werden begrijpelijkerwijs rusteloos na een reeks van clunkers zoals “Click”, “Bedtime Stories” en “I Now Pronounce You Chuck and Larry.”
Sandler zag dat anders. Hoewel hij de parallellen tussen hemzelf en George Simmons duidelijk herkende, weigerde hij ze te beschouwen als een stilzwijgende schuldbekentenis. Sterker nog, hij weigerde er überhaupt over na te denken. “De man die ik speel leidt een ander leven dan ik,” zei hij bij de release van de film, waarmee hij handig uitlegde hoe het basisconcept van acteren werkt.
Terugkijkend op de persexcursie van de film en nadenkend over het project in het licht van wat Sandler sindsdien heeft gedaan, begint het erop te lijken dat de komiek niet zozeer de confrontatie aanging met de fouten die hij heeft gemaakt, als wel de fouten vierde die hij niet heeft gemaakt. De film bouwt niet op tot een schuldbekentenis, en Simmons wijdt zijn leven nooit opnieuw aan het maken van betere kunst. De film leidde niet tot een nieuw hoofdstuk in Sandlers carrière; het was enkel de aanzet tot een reeks nieuwe dieptepunten die begonnen met “Jack and Jill”, leidden tot “Pixels” en hun hoogtepunt bereikten met een lucratieve Netflix-deal die zijn zieke merk in de lucht bracht. Voor Sandler was de carrière van George Simmons minder een waarschuwend verhaal dan een bron van inspiratie. Hoe slechter zijn carrière wordt, hoe meeslepender “Funny People” wordt: Drie films na zijn Netflix-contract is de film nu een waar meesterwerk.
Dit artikel gaat verder op de volgende pagina.
Ira is een kind dat denkt dat roem het belangrijkste is dat er is (en Seth Rogen heeft er nog nooit zo jong uitgezien als hier). Ira is een stuntelige, middelmatige nieuwe standup die door zijn overduidelijke naïviteit een perfecte tegenpool is voor iemand die zo afgestompt is als George. Hij werkt overdag achter de slagerij van een supermarkt (“Otto’s my lotto!”) en woont in een echte broedplaats voor komieken met zijn vijandige vriend Leo (Jonah Hill) en hun schadelijke succesvolle kamergenoot, Mark Taylor Jackson (Jason Schwartzman, legendarisch als de opschepperige ster van een prachtig vreselijke netwerk sitcom genaamd “Yo, Teach!”).
Ira en Leo zijn allebei blut, maar de enige valuta die ze echt lijken te interesseren is humor. Apatow kent deze wereld door en door, en hij weet dat iedereen in die wereld in een van de twee categorieën valt: “grappig” en “niet grappig.” Als je grappig bent, heb je misschien een toekomst. Als je niet grappig bent, ben je onzichtbaar.
Ira is niet grappig, althans niet als hij op het toneel staat (op alle andere momenten spuwt het personage geweldige dialogen). Maar George lijkt er niet om te geven. In feite is dat misschien wat hij leuk vindt aan Ira, wat hem inspireert om de jongen in te huren als part-time moppenschrijver en full-time assistent – hier is iemand die waarschijnlijk niet het talent heeft dat nodig is om de weg kwijt te raken, iemand die nooit de luxe zal hebben om roem boven familie te verkiezen. Maar, tegen de tijd dat de film begint, hebben George en Ira samen hetzelfde dieptepunt van grappigheid bereikt. In feite ontmoeten we George op een punt in zijn leven waar hij net zo flauw is als de films die hij maakt, en weggeblazen van de werkelijkheid als gevolg van het geld dat zijn films hem hebben opgeleverd.
Wanneer hem wordt verteld dat hij stervende is, besluit George plotseling dat hij iemand nodig heeft die hem de waarheid vertelt over wie hij is en wat hij is geworden, maar hij is te gevoelig om het te horen. Hij leert op de harde manier dat het leven meer is dan roem en rijkdom. Hij is een klassieke dwaas in een wereld waar clowns als koningen worden behandeld.
Hoewel al het werk van Apatow (zelfs “Trainwreck”, tot op zekere hoogte) mannen uitdaagt om uit te zoeken wat echt belangrijk voor ze is, gaat “Funny People” die taak op een rommeliger – maar agressiever directe – manier aan dan gebruikelijk. De premisse heeft geen eenvoudig einddoel; de climax is niet dat de hoofdpersoon zijn maagdelijkheid verliest of een ouder wordt. De regisseur was pas 41 toen hij de film maakte, maar “Funny People” voelt aan als het werk van een veel oudere man die alles kan maken wat hij wil. Het is een “Ikiru” voor de “Freaks and Geeks”-generatie.
En net als die klassieker van Akira Kurosawa, die ook begint met de terminale diagnose van de held, worstelt “Funny People” met hoe moeilijk het kan zijn voor iemand om een betekenisvolle verandering van hart te krijgen, en weet het hoe klein die verandering uiteindelijk kan lijken voor degenen die erbuiten staan. De katalysator voor George’s ontwaken is Laura, die altijd van hem heeft gehouden maar niet kon wachten tot hij zijn kronkels had verwerkt. De exen maken zichzelf uiteindelijk bijna wijs dat ze het opnieuw kunnen proberen, maar zijn poging om een fatsoenlijke vader te zijn voor Laura’s kinderen is verreweg de slechtste prestatie uit George’s carrière (en dat is inclusief het ellendig racistische “Sayonara, Davey!”).
De essentiële derde akte heeft in de loop der jaren veel kritiek gekregen omdat de film veel langer duurt dan twee uur en er pas heel laat nieuwe personages worden geïntroduceerd, maar de rauwe schoonheid van Apatows epos zit hem in de wrijving tussen de fantasie van wat George wil en de realiteit van wat daarbij komt kijken. Geluk is niet zo makkelijk als het inhalen van degene die weg is. Hij kan niet terug in de tijd, hij kan niet halverwege Laura’s leven terugkeren, hij kan beroemdheid niet op magische wijze in liefde veranderen.
Alle films van Apatow stellen dat monogamie de meest betrouwbare manier is om mensen van zichzelf te redden, dit is de enige film die zijn held die optie ontzegt. George gaat op zoek naar restjes liefde en begint weer van voren af aan terwijl hij tegenover Ira aan een tafel zit in de Otto’s food court. Het is geen echtgenote, maar het is een begin.
“Funny People” is geen verhaal over de waarde van artistieke integriteit – het is een verhaal over de waarde van al het andere. Het is een verhaal over hoe al het succes in de wereld, creatief of anderszins, je niet warm kan houden ’s nachts. Dit is de film die het meest fundamenteel het strikte moralisme van Apatow’s kunst bevestigt, en hem verduidelijkt als een Frank Capra zonder grenzen met een vuile geest, een goed hart, en een hyperreferentiële liefde voor popcultuur. Als “Funny People” aanvoelt als het werk van een oudere man, dan komt dat misschien omdat het – onder de piemelgrappen en de cameo met Eminem en Eric Bana die schreeuwt hoe graag hij Cameron Diaz wil neuken – eigenlijk gewoon een ouderwetse preek is over hoe mannen slechts jongens zijn totdat ze een goede vrouw ontmoeten.
De film vangt de rauwe woede van het leven door je vingers laten glippen, de pijn van het branden door je handpalmen als je niet gelooft dat je de liefde verdient (“Je zou teleurgesteld zijn, geloof me,” zegt George als hij het heeft over de desillusie van het leren kennen van de echte hem). Maar “Funny People” was geen eenzame superster die zijn publiek zijn ware aard liet zien. Integendeel, het was een gelukkig getrouwde man die de balans opmaakte van de eeuwige vrijgezel die hij niet was geworden; het was een zeer rijk persoon die zijn persoonlijke filosofie bevestigde dat wat je verdient lang niet zo belangrijk is als wat je hebt.
“Ik weet niet hoe die andere acteurs van film naar film gaan en hun verstand verliezen in hun rollen en een echt leven hebben,” zei Sandler tijdens de promotie van de film. Voor hem is dit gewoon iets wat hij doet. Het is werk – obsceen goed betaald werk. De dagen van “You Don’t Mess with the Zohan” zijn voorbij; nu is elke nieuwe film gewoon een kans om rond te hangen met zijn vrienden op Netflix’s dime. Hij kan zich hier eens in de tien jaar tegen verzetten door zijn talenten uit te lenen aan een auteur als Noah Baumbach, maar met elke “The Ridiculous Six” en “That’s My Boy” wordt het steeds duidelijker dat George Simmons nooit een wake-up call voor Adam Sandler zou worden, omdat Adam Sandler al de man was die George Simmons wanhopig wilde zijn. Dezelfde klotefilms, een veel beter leven.
“Funny People” is een film die stelt dat geluk andere mensen zijn, en al het andere slechts ruis. Het is een geweldige film op zich, en alles wat Sandler sindsdien heeft gedaan heeft de overtuiging van zijn ideeën alleen maar onderstreept. “Funny People” is heel persoonlijk voor Sandler, maar het is geen verontschuldiging, het is een daad van zelfbevestiging. George Simmons mag dan hopeloos proberen het verleden te herhalen, maar nu – bijna 10 jaar verwijderd van deze ongelooflijke prestatie – is het duidelijk dat de man die hem speelt altijd perfect in orde is geweest met zijn heden.
Blijf op de hoogte van het laatste film- en tv-nieuws! Meld je hier aan voor onze e-mailnieuwsbrieven.