Islam in Iran
De islam is sinds de islamitische verovering van Iran rond 640 na Chr. de officiële godsdienst en maakt deel uit van de regeringen van Iran. Het duurde nog een paar honderd jaar voordat de sji’a-islam zich verzamelde en een religieuze en politieke macht werd in Iran. Hoewel er sinds de vroegste dagen van de Islam sjiieten in Iran hebben gewoond, en er in de 10e en 11e eeuw in delen van Iran sjiitische dynastieën waren, bleef volgens Mortaza Motahhari de meerderheid van de Iraanse geleerden en massa’s soennitisch tot de tijd van de Safaviden.
Sji’a Islam
Heden ten dage is de Islam de godsdienst van 98% van de Iraniërs, waarvan ongeveer 89% sji’a zijn – bijna allen zijn Twelvers. De op een na grootste Shi’a-groep zijn de Nizari Ismailism Shi’a, soms Seveners genoemd, van wie sommigen in de jaren 1840 Iran ontvluchtten naar Zuid-Azië, vooral Mumbai, na een mislukte staatsgreep tegen de Shah van de Qajar-dynastie. Velen zijn nog steeds verspreid over Iran. De Shi’a-groepen maken onderscheid tussen Fiver, Sevener en Twelver, afgeleid van hun geloof in het aantal goddelijk gewijde leiders die afstammen van de Islamitische profeet Mohammed via zijn dochter Fatimah en zijn schoonzoon ‘Alī. Deze Imams worden beschouwd als de beste bron van kennis over de Koran en de Islam, de meest betrouwbare dragers en beschermers van Muḥammad’s Soennah (gewoonte of gebruikelijke praktijk) en de meest waardige om te worden nagevolgd. Naast het geslacht van de Imams hebben de Twelvers hun favoriete hadith-verzamelingen – De Vier Boeken – die vertellingen zijn die door Moslims worden beschouwd als belangrijke hulpmiddelen voor het begrijpen van de Koran en in zaken van jurisprudentie. Voor Twelvers staat het geslacht van Imams bekend als de Twaalf Imāms. Van deze Imams is er slechts één in Iran begraven – in het heiligdom van Imam Reza, voor Ali ar-Ridha die leefde van 765 – 818 AD, voordat er Shi’a dynastieën in Iran ontstonden. De laatste door de Twelvers erkende Imam, Muhammad al-Mahdi, werd geboren in 868 AD toen de Alaviden hun heerschappij in Iran uitbreidden terwijl zij in conflict waren met Al-Mu’tamid, de Abbasidische Kalief in die tijd. Verscheidene Imams zijn begraven in Irak, als bedevaartsoorden, en de rest is in Saudi-Arabië. Bovendien hebben twee van de vijf martelaren van de sjiitische islam banden met Iran – Shahid Thani (1506-1558) woonde op latere leeftijd in Iran, en Qazi Nurullah Shustari (1549-1610) werd in Iran geboren. De belangrijkste school van theologie, praktijk en rechtspraak (Madh’hab) in de Shi’a Islam is Jafari, opgericht door Ja’far as-Sadiq.
Sunni Islam
Sunni Moslims zijn de op één na grootste religieuze groep in Iran.Zij kwamen in Iran aan de macht na de periode waarin Soennieten van Sjiieten werden onderscheiden door de Ghaznaviden vanaf 975 na Christus, gevolgd door het Grote Seltsjoekse Rijk en de Khwārazm-Shāh dynastie tot aan de Mongoolse invasie in Iran.
Ongeveer 9% van de Iraanse bevolking is Soennitisch Moslim – voornamelijk Koerden in het noordwesten, Arabieren en Balochs in het zuidwesten en zuidoosten, en een kleiner aantal Pashtuns en Turkmenen in het noordoosten.
De belangrijkste school van theologie en jurisprudentie (Madh’hab) onder de soennieten in Iran is Hanafi, opgericht door Abu Hanifa an-Nu’man.
Sufi Islam
De Safavid sufi orde, is ontstaan tijdens de Safavid periode. Een latere orde in Perzië is de Chishti. De Nimatullahi zijn de grootste Shi’i soefi-orde die in heel Iran actief is en er is de Naqshbandi, een soennitische orde die actief is in de Koerdische gebieden van Iran. De Oveyssi-Shahmaghsoudi-orde is de grootste Iraanse soefi-orde die momenteel buiten Iran actief is.
Bekende soefi’s zijn onder meer al-Farabi, al-Ghazali, Jalāl-ad-Dīn Rūmī en Hafiz. Rumi’s twee belangrijkste werken, Dīwān-e Šams en Maṭnawīye Ma’nawī, worden door sommigen beschouwd als de grootste werken van Soefi mystiek en literatuur.