Als Halloween dichterbij komt en onze gedachten naar kostuums en snoep gaan, inspireert deze feestelijke herfstvakantie ons ook om de spinnenwebben van onze griezeligste verhalen af te stoffen. Als watergeoriënteerde organisatie – en schrijvend voor een forensenferry-publiek – was het moeilijk om een onderwerp te weerstaan rond de engste waterthriller aller tijden: de box-office thriller Jaws uit 1975, die haaien, de Grote Witte in het bijzonder, katapulteerde naar het sterrendom van de horrorfilm. Gelukkig is de grote witte haai langs de Californische kust talrijk, maar hij waagt zich niet vaak onder de Golden Gate Bridge om ons een bezoekje te brengen. Er zijn echter 11 verschillende haaiensoorten die de San Francisco Bay hun thuis noemen. Ten minste vijf van deze soorten leven het hele jaar door in de baai, waar ze zich voortplanten en jongen krijgen.
De luipaardhaai is de meest voorkomende haai die in de baai van San Francisco voorkomt. Hij is een van de kleurrijkste haaien en is gemakkelijk te herkennen aan de bruin-grijze vlekken waaraan hij zijn naam dankt. Luipaardhaaien worden tot 2 meter lang en zijn ongevaarlijk voor mensen. Ze voeden zich voornamelijk met bodemdieren die op de bodem van de baai leven, zoals krabben, garnalen en haring. De tweede meest voorkomende haai in de baai is de gladde haai, die tot 2 meter lang kan worden. Deze roodbruine haai is een favoriete prooi van de Californische zeeleeuw, en verblijft in ondiep water waar hij zich voedt met krabben, garnalen, wormen en kleine visjes. Het grootste roofdier in het water van de baai is de zwart-grijze Sevengill haai, die zijn naam dankt aan de zeven kieuwen aan de zijkanten van zijn kop. De Sevengill haai kan wel 2 meter lang worden en meer dan 250 pond wegen. De Sevengill staat erom bekend dat hij zich voedt met zeehonden en andere haaien en dat hij zich voedt en verpopt in de baai. De doornhaai heeft een vlijmscherpe ruggengraat die aan de voorkant van zijn rugvin uitsteekt. Deze haai, een van de weinige die in de Atlantische Oceaan en de Stille Oceaan voorkomen, wordt drie meter lang en voedt zich met krab, octopus en vis. De soepvinhaai tenslotte, zo genoemd omdat zijn grote vinnen vroeger zeer gewaardeerd werden en gedroogd werden voor gebruik in soepen (en op sommige plaatsen nog steeds worden), is blauwachtig grijs en wordt tot 2 meter lang. Hij heeft zeer scherpe tanden voor het verscheuren van haring, bot, steenvis en inktvis. Interessant is dat wanneer de Soupfinhaai zich in open water bevindt, de mannetjes in Noord-Californië blijven, terwijl de vrouwtjes naar de warmere zuidelijke wateren trekken. Andere haaien bezoeken de baai, waaronder de Grote Witte Haaien die af en toe de Golden Gates binnenvaren, maar het meest worden gezien bij de Farallones eilanden tijdens de herfstmaanden (Sharktober!).1
Als toppredatoren van de baai is de gezondheid van de haaien een goede indicator voor de gezondheid van het ecosysteem van de baai. Tot op heden is er echter nog geen uitgebreid onderzoek gedaan naar de haaienpopulaties in de baai, en hun totale aantallen zijn grotendeels onbekend. 2 De huidige studies van Sea Stewards in samenwerking met de California Academy of Sciences, het Monterey Bay Aquarium en het Aquarium of the Bay zullen meer duidelijkheid verschaffen over de omvang van de populatie en de bewegingen van de plaatselijke haaien. Door het woelige, ondoorzichtige water in de baai zijn haaien soms moeilijk waar te nemen, vooral omdat zij de neiging hebben zich op de bodem van de baai op te houden. Overbevissing, vervuiling, baggerwerkzaamheden en aantasting van de habitat zijn slechts enkele van de bedreigingen waarmee deze soorten in de stedelijke omgeving van de baai worden geconfronteerd.
Het grootste deel van onze kennis over haaienpopulaties is afkomstig van het vissen op haaien. Het vissen op haaien is een populaire activiteit, en haaienvlees uit Zuid-Californië staat op de menukaarten van lokale restaurants van een commerciële visserij. Ooit was er commerciële haaienvisserij in de baai, maar deze is ingestort als gevolg van overbevissing. Tegenwoordig hebben visserijbeheerders een ruwe schatting van de haaienpopulaties, maar het is niet zeker wat de recreatievisserij voor gevolgen heeft voor de haaien. De ernstigste bedreiging voor haaien wereldwijd is het afsnijden van haaien alleen voor hun vinnen om er haaienvinnensoep van te maken. Naar schatting worden jaarlijks 73 miljoen haaien gevind bij deze praktijk, het zogeheten “shark finning”. Hoewel het vinnen in de Amerikaanse wateren en in de wateren van verschillende landen illegaal is, is er geen wereldwijd verbod en wordt in San Francisco vaak haaienvinnensoep gegeten van geïmporteerde vinnen.
Een andere ernstige bedreiging voor de plaatselijke haaien wordt gevormd door de sedimentvervuiling van de baai. Het sediment van de baai is verontreinigd met grote hoeveelheden zware metalen zoals kwik en lood, en met verontreinigende stoffen zoals pesticiden en PCB’s. Omdat veel haaien soorten eten die zich in het sediment bevinden, en omdat deze roofdieren hoog in de voedselketen staan, hopen haaien veel van de giftige stoffen uit de baai op in hun spieren en vetweefsel. Deze verontreiniging kan leiden tot een afname van de populatie door ontwikkelings-, neurologische en voortplantingsziekten. Giftige vervuilingspulsen kunnen ook de prooisoorten, waarvan de haaien afhankelijk zijn, decimeren, waardoor zij niet meer in staat zijn voldoende voedsel in de baai te vinden. De baai is ook een zeer populair doorvoercentrum, met meer dan 7000 containerschepen en diepwatertankers die jaarlijks de wateren doorkruisen. Door deze frequente scheepsbewegingen moet de bodem van de baai voortdurend worden gebaggerd. Baggeren is een zeer verstorende activiteit die ertoe kan leiden dat het aquatische leven per ongeluk wordt gedood, en vaker nog dat verontreinigende stoffen die zich in de bodem bevinden, worden herverdeeld naar het sedimentoppervlak, waar de verontreinigende stoffen gemakkelijk toegankelijk zijn voor het mariene leven. Verslechtering van de habitat is ook een veel voorkomend probleem voor haaien, omdat het opvullen van de baai en de ontwikkeling van de kustlijn de moerasgebieden, zoutpannen en zeegrasvelden verkleinen die broedplaatsen en kritieke habitats zijn voor jonge haaien om op te groeien.
Het verminderen van onze vervuiling van de baai, het maken van slimme consumentenkeuzes in restaurants en supermarkten, en het helpen herstellen van de natuurlijke habitat rond de kustlijn kan de druk op de lokale haaienpopulaties enigszins verlichten. San Francisco Baykeeper werkt elke dag aan een gezonde, bloeiende baai – en met uw hulp zal het niet lang meer duren voordat de haaienpopulatie in de baai overvloedig is. En mocht je tijdens je volgende zwempartij in de baai een haai tegenkomen, dan wijzen de statistieken uit dat je waarschijnlijk niet hun volgende maaltijd zult zijn, maar je zult zeker een thriller van jezelf hebben om te delen met de volgende Halloween!
Om meer te weten te komen over het werk van Baykeeper om vervuiling uit de baai te houden, bezoek www.baykeeper.org.
Om meer te weten te komen over lokale haaien, bezoek een aantal van de Sharktoberfest-evenementen in oktober en bezoek www.seastewards.org.
1 De voorgaande paragraaf waarin de vijf meest voorkomende haaien in de baai worden beschreven, is grotendeels overgenomen uit het Bay Crossings-artikel uit 2001 van Teri Shore (destijds werkzaam bij Bluewater Network) getiteld ‘Sharks First! In San Francisco Bay!’
2 Het Aquarium of the Bay was van plan om in 2007 te beginnen met een meerjarige analyse van de haaienpopulaties. Dit werk en aanvullend onderzoek naar merktekens en genetica, uitgevoerd door Sea Stewards in samenwerking met de California Academy of Sciences en het Monterey Bay Aquarium, draagt bij aan onze kennis van haaienbewegingen, de populatiedynamiek en de relaties tussen de baai en de Stille Oceaan.