Dr. Beth Harris en Dr. Steven Zucker geven een beschrijving, historisch perspectief, en analyse van Bernini’s David.
Gian Lorenzo Bernini, David, 1623-24, marmer (Galleria Borghese, Rome)
Figuur 1. Gian Lorenzo Bernini, David, marmer, 1623-24 (Galleria Borghese, Rome)
Bernini’s David (afbeelding 1) heeft me altijd doen denken aan een major league werper die zich klaarmaakt om een fastball van 95 mijl per uur te gooien. Heb je dat wel eens gezien? De werper verzamelt al zijn kracht voor elke worp en zet alles wat hij heeft in. Dit is wat barokkunst van ons verlangt – het wil dat we in staat zijn om ons in ons lichaam tot het beeld te verhouden, niet alleen in ons hoofd – om het echt fysiek te voelen en ons fysiek tot het beeld te verhouden.
Denk er eens over na! Wekt Michelangelo’s David (figuur 3) bij u dezelfde lichamelijke reactie op? Als u naar Bernini’s David kijkt, begint u dan niet onmiddellijk te voelen wat David voelt? Deze sympathie is heel belangrijk in de barokkunst. Bernini’s David maakt echt gebruik van de ruimte om hem heen – hij reikt uit naar de ruimte van de toeschouwer – onze ruimte! (Zie figuur 2.)
Figuur 2. 360 graden beeld van Bernini’s David
Het is niet de inhoud – zoals Michelangelo’s David – om van ons gescheiden te blijven. Weet je nog dat we het hadden over de piramide-compositie in de Hoog-Renaissance? En piramides zijn een zeer stabiele vorm, toch? Welnu, in de barok zien we composities in de vorm van diagonale lijnen, zoals in Bernini’s David. De diagonale lijn suggereert onmiddellijk beweging en energie en drama – heel anders dan de onbeweeglijkheid van de piramidevorm!
Figuur 3. (links) Donatello’s David; (rechts) Michelangelo’s David
- Donatello toont ons een vroeg moment in de Renaissance, en het begin van het Humanisme toen kunstenaars voor het eerst contrapposto en de schoonheid van de oude Griekse en Romeinse beeldhouwkunst ontdekten. Zijn jonge figuur van David symboliseert de Republiek Florence en haar gevoel door God gezegend te zijn, en zo zien we David zegevierend op het hoofd van Goliath staan.
- Michelangelo toont ons een volmaakt mooie figuur. En zo hebben we de volle bloei van het Renaissance idee dat de mens is geschapen naar Gods beeld. De mens is als God. We hebben ook de associatie van perfectie en schoonheid en harmonie in de wiskunde en God, die zo belangrijk was op het hoogtepunt van het Humanisme in de Hoog-Renaissance.
- Bernini toont ons David die actief vecht tegen Goliath – met God aan zijn zijde. Misschien wel de manier waarop de kerk zelf zich voelde in haar strijd tegen Luther.
De weg naar God in de Renaissance
Ik denk dat Michelangelo ons vraagt om te gaan zitten en de ongelooflijke schoonheid van David te aanschouwen, en door het aanschouwen van schoonheid, en de schoonheid van de mens, Gods grootste schepping, leren we God kennen. Anderzijds is er geen tijd voor contemplatie bij Bernini’s David, er is alleen tijd om uit de weg te gaan. Onze reactie is in ons lichaam, niet in onze geest (zoals bij Michelangelo). We zouden dus kunnen zeggen dat de weg naar God in de Renaissance via het verstand liep (dit maakt deel uit van het Humanisme, zoals we weten).
De weg naar God in de Barok
De weg naar God in de Barok daarentegen is veel directer, emotioneler, lichamelijker, en dat heeft natuurlijk te maken met de embattlede positie van de Kerk, die het gevoel had dat zij de gelovigen heel direct moest aanspreken.