Apollo en Hyacint (1675), door Annibale Carracci
In de Griekse mythologie was Hyacint een zeer mooie Spartaanse prins en geliefde van de god Apollo. Hyacint werd ook bewonderd door de god van de westenwind Zephyrus, de god van de noordenwind Boreas en ook door een sterfelijke man genaamd Thamyris. Maar Hyacinth verkoos Apollo boven de anderen. Het paar leefde zich uit in de jacht en het beklimmen van steile, ruige bergen rond Sparta. Met Apollo bezocht Hyacinth alle heilige plaatsen van Apollo in een door zwanen getrokken strijdwagen. Apollo leerde zijn geliefde het gebruik van de boog, de muziek en de lier, de kunst van het profeteren en oefeningen in het gymnasium.
Op een dag was Apollo hem het spel quoit aan het leren. Ze besloten een vriendschappelijke wedstrijd te houden door om de beurt de discus te werpen. Apollo gooide als eerste, met zo’n kracht dat de discus de wolken in de lucht doorkliefde. Hyacinth rende er achteraan om de discus te vangen en indruk te maken op Apollo. Maar toen de discus de grond raakte, kaatste hij terug en raakte het hoofd van Hyacinth, waardoor hij dodelijk gewond raakte. Een andere mogelijkheid is dat Zephyrus verantwoordelijk wordt gehouden voor de dood van Hyacinth. Jaloers dat Hyacinth de voorkeur gaf aan de stralende Apollo, blies Zephyrus de quoit van Apollo onstuimig uit koers om Hyacinth te doden.
Apollo die Hyacinth in zijn armen houdt (2016), gebeeldhouwd door Malcolm Lidbury
Apollo’s gezicht werd even bleek als dat van zijn stervende geliefde toen hij hem in zijn armen hield. Hij gebruikte al zijn medische vaardigheden en probeerde zelfs ambrozijn te geven om Hyacinths wond te genezen, maar tevergeefs, want hij kon de wond die door de Schikgodinnen was veroorzaakt niet genezen. Toen Hyacinth stierf, weende Apollo en gaf zichzelf de schuld. Hij wenste sterfelijk te worden en zich bij zijn geliefde te voegen in diens dood. Maar omdat dat niet mogelijk was, beloofde Apollo dat hij Hyacinth altijd zou gedenken in zijn liederen en de muziek van zijn lier. Uit het bloed van Hyacinth, dat vergoten was, schiep Apollo een bloem, de hyacint. Deze bloem, op de bloemblaadjes waarvan Apollo de woorden van wanhoop had gegraveerd, “AI AI” – “helaas”, werd door de Grieken beschouwd als de mooiste van alle bloemen.
De Bibliotheca zei dat Thamyris, die romantische gevoelens toonde voor Hyacinthus, de eerste man was die een andere man liefhad.
Apotheose en HyacinthiaEdit
Hyacinth werd uiteindelijk door Apollo tot leven gewekt en bereikte onsterfelijkheid. Pausanias heeft opgetekend dat op de troon van Apollo in Sparta een bebaarde Hyacinth stond afgebeeld die samen met zijn zuster Polyboea ten hemel werd opgenomen door Aphrodite, Athena en Artemis.
Hyacinthus was de voogdijgod van een van de belangrijkste Spartaanse festivals, Hyacinthia, gevierd in de Spartaanse maand Hyacinthia (in de vroege zomer). Het festival duurde drie dagen, waarvan één dag om de dood van Hyacinth rouwde en de laatste twee dagen om zijn wedergeboorte te vieren, hoewel de verdeling van de eer een onderwerp van wetenschappelijke controverse is. Op de eerste dag rouwde men om zijn dood door zo weinig mogelijk te eten en zich te onthouden van het zingen van liederen, in tegenstelling tot alle andere festivals van Apollo. Op de tweede dag zongen koren van jongens en jonge mannen enkele van hun nationale liederen en dansten zij. Wat de meisjes betreft, sommigen werden in versierde rieten wagens vervoerd en anderen paradeerden in wagens, getrokken door twee paarden, waarmee zij een wedren hielden. De burgers vermaakten hun vrienden en zelfs hun eigen bedienden. Elk jaar weefden de Laconische vrouwen een chiton voor Apollo en boden hem die aan, een traditie die vergelijkbaar is met de peplos die aan Athena in Athene werden aangeboden ter gelegenheid van de Panatheense Spelen. Over de derde dag is minder bekend, wat erop wijst dat er waarschijnlijk mysteriën werden gehouden. Het wordt beschreven als een “vrolijk middernachtsfeest”.
Zo belangrijk was dit feest dat de Amyclaeërs, zelfs wanneer zij tegen een vijand ten strijde trokken, altijd naar huis terugkeerden bij het naderen van het seizoen van de Hyacinthia, en dat de Lacedaemoniërs bij een gelegenheid een wapenstilstand van veertig dagen sloten met de stad Eira, alleen maar om naar huis te kunnen terugkeren en het nationale feest te kunnen vieren. Na het verdrag met Sparta, 421 v. Chr., beloofden de Atheners, om hun goede wil jegens Sparta te tonen, ieder jaar de viering van de Hyacinthia bij te wonen.