Hypereosinofiele syndromen

Wat zijn Hypereosinofiele syndromen?

Hypereosinofiele syndromen (HES) zijn een groep zeldzame aandoeningen waarbij gedurende langere tijd (6 maanden of langer) hoge aantallen eosinofielen in het bloed en weefsel worden aangetroffen waarvoor geen oorzaak kan worden gevonden. Terwijl de meeste mensen een eosinofielgehalte in het bloed hebben van minder dan 500/ml, hebben mensen met HES meestal een bloedgehalte van meer dan 1.500/ml.

Continue aanwezigheid van een hoog aantal eosinofielen in het bloed kan uiteindelijk schade aan meerdere orgaanweefsels veroorzaken doordat deze eosinofielen infiltreren in verschillende weefsels en daar ontstekingen veroorzaken. HES kan elk orgaan in het lichaam aantasten, waaronder de maag en darmen, het hart, de longen, de huid en andere organen.

Oorzaken

De oorzaak van HES is niet bekend.

Wie wordt getroffen?

Zowel mannen als vrouwen kunnen door HES worden getroffen, maar de ziekte komt vaker voor bij mannen in de leeftijd van 20-50 jaar. Hoewel de diagnose vaker op volwassen leeftijd wordt gesteld, is de ziekte ook bij kinderen vastgesteld.

Symptomen

De symptomen van HES kunnen sterk variëren, afhankelijk van het deel van het lichaam dat is aangetast. De symptomen kunnen hoest, koorts, vermoeidheid, kortademigheid en piepende ademhaling zijn. De symptomen van HES komen ook voor bij veel andere medische problemen, waaronder auto-immuunziekten, allergische aandoeningen, kanker en medicijnreacties, waardoor HES moeilijker te diagnosticeren is.

Diagnose

Omdat veel verschillende problemen hoge aantallen eosinofielen in het bloed kunnen veroorzaken, betekent een hoger dan normaal aantal eosinofielen in het bloed op zichzelf niet dat iemand HES heeft of zal ontwikkelen.

Er zijn criteria opgesteld waaraan een individu moet voldoen om de diagnose HES te krijgen.

1. Perifere bloed eosinofilie (hoog aantal eosinofielen in het bloed) meer dan 1500 eosinofielen, gedurende ten minste zes maanden.
2. Eindorgaan (hart, longen, maagdarmkanaal, hersenen, huid, etc) betrokkenheid met eosinofiele weefselinfiltratie (invasie) en letsel.
3. Uitsluiting van bekende andere oorzaken voor de eosinofilie zoals parasitaire infecties en bepaalde beenmerg/bloedziekten.

Tests zijn nodig om de diagnose HES te stellen en omvatten een volledige telling van de bloedcellen, inclusief het aantal eosinofielen, bloedmonsters voor lever- en nierfunctie, en bloedonderzoek naar vitamine B12 en tryptase.

Afhankelijk van de symptomen en de testresultaten, kunnen andere onderzoeken worden uitgevoerd. Zo wordt bijvoorbeeld een echocardiografie (echocardiografie) gebruikt om de functie van het hart te bekijken. Een röntgenfoto van de borstkas kan worden gemaakt om de longen te onderzoeken. Een beenmergbiopsie wordt aanbevolen bij patiënten bij wie het vermoeden bestaat dat ze HES hebben. Daarbij worden vaak een hoog aantal eosinofielen en enkele andere afwijkingen gevonden, die wijzen op een aangeboren beenmerg/bloedziekte van eosinofielen. Daarom wordt HES geclassificeerd als hematologisch neoplasma (ziekte van het bloed en beenmerg) en maakt het deel uit van de grotere groep van Myeloproliferatieve Neoplasmen.

Nauw verwante ziekte aan HES is chronische eosinofiele leukemie (CEL). Het grote verschil is, simpel gezegd, dat bij CEL alle eosinofielen die in het beenmerg en het bloed worden aangetroffen, identiek blijken te zijn (ook wel “klonaal” genoemd, wat betekent dat ze allemaal afkomstig zijn van dezelfde, ene, abnormale eosinofiel).

De ziekte kan worden gediagnosticeerd en gecontroleerd door een team van specialisten, zoals een allergoloog/immunoloog, hematoloog en/of cardioloog.

Behandeling

Behandelingsdoelen zijn het verlagen van het aantal eosinofielen in het bloed, het voorkomen van orgaanschade en het vertragen van de ziekteprogressie. Behandelingen variëren op basis van de betrokken organen en de ernst van de ziekte, evenals de aanwezigheid van andere medische problemen die een patiënt kan hebben. Therapie voor hypereosinofiel syndroom vereist een zorgvuldige bespreking met uw zorgverleners over de risico’s en voordelen van de behandeling voor uw specifieke HES-gerelateerde orgaanbetrokkenheid.

HES-behandeling kan bestaan uit glucocorticosteroïden (bijv. prednison) en chemotherapiemedicijnen zoals chlorambucil, hydroxyurea en vincristine. Frequente injecties met interferon-alfa kunnen ook worden voorgeschreven.

Betere behandelingsmogelijkheden voor HES zijn een gebied van lopend onderzoek, waaronder het gebruik van tyrosinekinaseremmers (d.w.z., Gleevec, Dasatinib en Nilotinib) en anti-interleukine-5 (IL-5) monoklonale antilichamen (mepolizumab en reslizumab).

Systemische steroïden zijn vaak nodig voor de behandeling van HES met orgaanbetrokkenheid of met systemische symptomen, zoals ernstige huiduitslag, vochtretentie, en dergelijke. Steroïden zijn medicijnen die vele soorten ontstekingen bestrijden (onderdrukken). Ze zijn niet specifiek voor het onderdrukken van eosinofielen, hoewel eosinofielen er bijzonder gevoelig voor zijn. Systemische steroïden, die in de bloedbaan worden opgenomen (oraal of IV), zijn zeer effectief voor de behandeling van een aantal eosinofiele aandoeningen. Steroïden zijn zeer doeltreffend om het aantal eosinofielen in het bloed onder controle te houden en de meeste patiënten met HES kunnen gedurende lange tijd orale steroïden (prednison genaamd) toegediend krijgen, waarbij de ziekte goed onder controle blijft. De eosinofielen in het bloed en de ziektesymptomen komen echter meestal terug zodra de steroïden zijn gestopt. Langdurig gebruik van steroïden (vooral wanneer ze in hoge doses worden gebruikt) wordt helaas in verband gebracht met bepaalde bijwerkingen. Ernstige bijwerkingen kunnen zijn: osteoporose (broze botten door botverlies), infecties, bijnierinsufficiëntie (het lichaam kan niet meer goed reageren op ziekte of stress), avasculaire necrose (ineenstorting van de botten in een gewricht, meestal de heup), en groeistoornissen. Veel voorkomende bijwerkingen zijn vochtretentie (zwelling), toegenomen eetlust, “maan-gezicht”, en prikkelbaarheid.

Interferon alfa (IFNa) wordt gebruikt voor een verscheidenheid van ziekten, waaronder infecties (zoals hepatitis) en maligniteiten (zoals bepaalde vormen van leukemie). Het is aangetoond dat IFNa doeltreffend is bij HES door de met de ziekte samenhangende symptomen te onderdrukken. Toxiciteit is echter een belangrijk obstakel voor het gebruik van deze therapie. IFNa wordt gewoonlijk 3-5 keer per week in het vetweefsel onder de huid geïnjecteerd. Bij het begin van de therapie krijgen de meeste patiënten griepachtige verschijnselen, zoals koorts, koude rillingen, spierpijn, hoofdpijn en gewrichtspijn. Andere bijwerkingen van IFNa zijn een laag bloedbeeld en verhoogde leverenzymen die zorgvuldig moeten worden gecontroleerd. Deze bijwerkingen verminderen meestal na verloop van tijd, maar andere toxiciteiten kunnen zich in verschillende vormen manifesteren na langdurige therapie. De algemene ervaring met IFNa bij myeloproliferatieve neoplasmen is dat ongeveer 25-30% van de patiënten de therapie moet staken vanwege bijwerkingen. Nieuwe langwerkende vormen van IFNa (gepegyleerde interferonen) zijn de laatste jaren ontwikkeld en zijn nu goedgekeurd als therapie voor hepatitis. Deze medicijnen worden slechts eenmaal per week toegediend en kunnen daarom beter worden verdragen.

Cyclosporine is een krachtig medicijn dat het immuunsysteem onderdrukt en het wordt vooral gebruikt om orgaanafstoting te voorkomen bij mensen die een orgaantransplantatie hebben ondergaan. Bij sommige patiënten met HES zijn er aanwijzingen dat de immuuncellen een rol spelen bij het voortbestaan van de ziekte (zogenaamde T-cellen) en cyclosporine kan in dergelijke gevallen een rol spelen als therapie.

Anti-neoplastische middelen (chemotherapie) bieden een alternatieve aanpak voor de therapie van gevorderde gevallen van HES. Dit zijn chemotherapeutische middelen die de ziekte onder controle kunnen houden. Zij worden gebruikt voor de behandeling van vele maligniteiten en zijn niet specifiek voor eosinofiele aandoeningen. Het zijn krachtige medicijnen die de cellen doden die het snelst groeien (eosinofielen bij HES), maar ze kunnen schadelijke bijwerkingen hebben en zijn alleen bestemd voor ernstigere gevallen. Zorgvuldige controle tijdens het gebruik van deze medicijnen is essentieel. Chemotherapeutische middelen die zijn gebruikt bij HES zijn onder andere: Hydroxyureum, Methotrexaat, Etoposide, Cyclofosfamide, Vincristine, en Cladribine.

Gleevec (Imatinib Mesylaat) is een tyrosine kinase remmer. Dankzij onderzoek naar celgroei hebben wetenschappers een groep therapeutische middelen kunnen ontwikkelen die bekend staan als
tyrosinekinaseremmers (TKI). Tyrosinekinases zijn enzymen in de cellen met uiteenlopende functies. Door het vermogen van tyrosinekinases om te functioneren te blokkeren, vormen TKI een waardevol instrument om de groei van kwaadaardige cellen onder controle te houden. Enkele jaren geleden werd bij sommige patiënten met HES een genetische afwijking ontdekt waarbij een tyrosinekinase betrokken is, PDGFRα genaamd. In deze gevallen lijkt het erop dat de PDGFRα-afwijking verantwoordelijk is voor het bestaan van de ziekte. Gleevec is een TKI die PDGFRα remt en de ziekte bij HES-patiënten met een PDGFRα-afwijking kan doen verdwijnen. Genetische tests voor PDGFRα-afwijking maken gewoonlijk deel uit van de beenmerg evaluatie en kunnen helpen bepalen of Gleevec de beste eerste therapie is. Niet alle patiënten met HES zullen op Gleevec reageren, aangezien ongeveer 10-20% van de patiënten PDGFRα kan hebben. Bij HES-patiënten zonder PDGFRα-afwijking kan Gleevec als therapie worden geprobeerd, maar het is onwaarschijnlijk dat de ziekte hiermee verdwijnt; het kan helpen de ziekteverschijnselen en -symptomen gedurende een bepaalde periode onder controle te houden.

Nieuwe therapieën voor HES

Bij patiënten bij wie de conventionele therapieën niet aanslaan, moet het gebruik van monoklonale antilichaamtherapie (geneesmiddelen die selectief binden aan specifieke eiwitten) worden overwogen. Twee geneesmiddelen zijn momenteel beschikbaar: mepolizumab dat zich richt tegen interleukine-5, een cytokine in het bloed dat wordt erkend als een zeer belangrijk eiwit dat de groei van eosinofielen regelt, en alemtuzumab dat zich richt tegen het CD52-eiwit dat tot expressie komt op het oppervlak van eosinofielen (de functie ervan is nog niet bekend). Mepolizumab elimineert dus door interleukine-5 te blokkeren een cytokine uit het bloed dat een signaal geeft voor de groei van eosinofielen. Alemtuzumab, daarentegen, doodt de eosinofiel door zich te binden aan CD52. Mepolizumab is nog geen goedgekeurde therapie en is momenteel beschikbaar in een compassionate-use programma (http://clinicaltrials.gov) gesponsord door GlaxoSmithKline, voor patiënten met levensbedreigende HES die niet reageren op de gebruikelijke therapie. Alemtuzumab is momenteel goedgekeurd door de Food and Drug Administration voor gebruik bij B-cel chronische lymfatische leukemie.

Prognose

De prognose bij HES is afhankelijk van de betrokken orgaansystemen, de ernst van de ziekte en de respons op de therapie. De resultaten kunnen van persoon tot persoon sterk verschillen. Er is geen genezing. Als HES onbehandeld blijft, kan de ziekte fataal zijn. Uw arts kan vragen over uw specifieke prognose bij HES het beste beantwoorden.

Biopsie van het beenmerg bij Hypereosinofiel Syndroom, waarbij een duidelijk verhoogd aantal eosinofielen wordt gezien. Dit kan gebeuren bij een aantal aandoeningen, waaronder parasitaire infectie.

Andere bronnen

HES Patiëntenconferentie

Op 23 maart 2018 organiseerde APFED een Hypereosinofiele Syndromen Patiënteneducatie en Medicijnontwikkeling Conferentie in Rockville, MD. Hieronder vindt u het vergadermateriaal en de webcastopname.

• Conferentieagenda (PDF)
• Sprekersbiografieën (PDF)
• Paneldiscussietranscripties (PDF’s)
• Bekijk de sessieopnamen (YouTube-afspeellijst)

Let op: de opname bevat niet de presentatie van Dr. Klion. We zullen de opname bijwerken om deze presentatie op te nemen zodra het onderzoek dat werd besproken, is gepubliceerd en we het materiaal kunnen tonen. Houd er ook rekening mee dat de pollingvragen en call-in instructies die in de webcast zijn opgenomen alleen operationeel waren tijdens het live-evenement en niet langer toegankelijk zijn.

Onderwijskundige inhoud

• Hypereosinofiele syndromen Brochure (PDF)
• APFED HES Patient Education Kit (PDF)

Websites

• American Academy of Allergy Asthma and Immunology
• Cure HES, Patient Blog
• Genetic and Rare Diseases (GARD) Information Center
• Global Genes
• National Institute of Health (NIH)
• National Organization for Rare Disorders

APFED’s Eos Connections Online Community, Inspire Network

Hypereosinofiel Syndroom

Video’s en Webinars

Referentielijst

• Warrell DA, Cox TM, Firth JD, Benz EJ. Oxford Textbook of Medicine. Fourth Ed. Oxford University Press. 2003
• 2Klion AD, Bochner BS, Gleich GJ, et al, and The Hypereosinophilic Syndromes Working Group. Approaches to the treatment of hypereosinophilic syndromes: a workshop summary report. J Allergy Clin Immunol. Jun 2006;117(6):1292-302.
• Simon HU, Rothenberg ME, Bochner BS, Weller PF, Wardlaw AJ, Wechsler ME, et al. Refining the definition of hypereosinophilic syndrome. J Allergy Clin Immunol. Jul 2010;126(1):45-9.
• Klion A. Hypereosinophilic syndrome: current approach to diagnosis and treatment. Annu Rev Med. 2009;60:293-306.
• Schwartz LB, Sheikh J, Singh A. Current strategies in the management of hypereosinophilic syndrome, including mepolizumab. Curr Med Res Opin. Aug 2010;26(8):1933-46.