Stijlen
Melodische stijlen en classificaties variëren. In West Mongolië worden stijlen geïdentificeerd door de delen van het lichaam die het meest prominent zijn in de manipulatie van toonhoogte en timbre. Zo verwijzen de Bait mensen naar de “wortel-van-de-tong” stijl, en de westerse Khalkhas onderscheiden labiale, nasale, glottale of keel, palatale, en borst-caviteit of maag stijlen. De westerse Khalkhas gebruiken ook een diepe bas, nonmelodische keel-zang stijl, en bepaalde specialisten kunnen een aantal stijlen combineren met teksten. Tyvans daarentegen classificeren stijlen vaak in relatie tot het landschap.
Het zijn de Tyvans die het keelzingen het meest uitgebreid hebben ontwikkeld. Hoewel er zowel onder inheemse Tyvaanse geleerden en uitvoerders als onder westerse academici veel discussie is over de indeling, zijn er drie algemeen erkende stijlen van keelzang: khöömei, de algemene term, die ook een “zachte” stijl impliceert met diffuse harmonischen boven een grondtoon; sygyt, met een duidelijke fluittoonachtige melodie boven een grondtoon; en kargyraa, een laag gegrom dat rijk is aan ondertonen. Borbangnadyr (of borbannadir; “rollend”), met zijn pulserende harmonischen, en ezenggileer, dat het slaan van de stijgbeugels van de laarzen van een ruiter imiteert, worden door sommige geleerden stijlen genoemd en door anderen substijlen. Er zijn inderdaad vele substijlen – of versieringen – van de keelzang, die de verschillende aspecten van de uitvoering en de omgeving ervan tot uitdrukking brengen. De substijlen van de kargyraa, bijvoorbeeld, kunnen landschappelijke kenmerken suggereren, dierengeluiden imiteren, het lichaamsdeel aangeven dat gebruikt wordt om een bepaald geluid te maken, of de maker van de substijl identificeren.
Keelzangers begeleiden zichzelf gewoonlijk op de kenmerkende viool uit het Binnen-Aziatische gebied, met een klankbord dat vaak in de vorm van een paardenhoofd is uitgesneden. Voor epische vertellingen wordt de vedel echter vervangen door een tweesnarige tokkelluit of een lange plank- citer. In het verleden werd keelzang door mannen in rituele contexten uitgevoerd. Vrouwelijke vertolkers van keelzang zouden gedurende zeven generaties onvruchtbaarheid veroorzaken of ongeluk brengen aan de mannenfamilies van de vertolkers. Sinds het einde van de 20e eeuw is een aantal vrouwelijke musici echter begonnen deze taboes ter discussie te stellen.
Sinds het einde van de 20e eeuw hebben vernieuwende musici keelzang vermengd met verschillende internationale populaire stijlen, waardoor het genre een plaats heeft gekregen binnen het commerciële domein van de wereldmuziek. Sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in de jaren negentig van de vorige eeuw kunnen de Aziaten vrijer reizen. Als gevolg daarvan is het keelzingen overgenomen door musici in aangrenzende gebieden zoals Kirgizië en de Russische republiek Boerjatië. Het Westen heeft zijn eigen beoefenaars ontwikkeld, grotendeels als onderdeel van een New Age collage van alternatieve geloofsovertuigingen over de natuur, de aarde, genezing en spiritualiteit.
Carole Pegg