Lefse: A Guide to the Norwegian Classic

Van een traditioneel zelfgemaakt hoofdgerecht tot een snelle on-the-go snack van een benzinestation of zelfs een chique gerecht op een bruiloft, de Noorse lefse heeft een lange geschiedenis. Hier is wat je moet weten over deze klassieker uit de Noorse keuken.

Toen ik voor het eerst naar Noorwegen verhuisde, duurde het niet lang voordat ik de lefse tegenkwam. Het is moeilijk te vermijden, vooral als je door het land rijdt.

Wat is lefse?

Dit flexibele voedsel is een hoofdbestanddeel van traditionele Noorse huishoudens, cafés en zelfs veerboten in het hele land. Bepaalde soorten zijn ook populair in de VS.

In Noorwegen is de lefse zoet of hartig, dik of dun, kan van tarwe of aardappelen worden gemaakt, en kan worden geserveerd met een grote verscheidenheid aan bijgerechten. Afhankelijk van de soort kan lefse worden gegeten als alternatief voor brood of als zoet gebak bij de koffie.

Een korte opmerking over de taal: als je in het Noors schrijft, is lefse enkelvoud, lefser is meervoud. We zullen het in dit artikel bij lefse houden.

De geschiedenis van lefse

Het verhaal van lefse is verweven met de Noorse geschiedenis. Net zoals het Noorse platte brood werd ontwikkeld als een manier om voedsel te bewaren tijdens de strenge wintermaanden, diende lefse een soortgelijk doel.

Tijdens de 19e eeuw was lefse een populaire manier om tarwe of aardappel te bewaren, die anders onbruikbaar zou zijn. De lefse werd droog opgeslagen, net als platbrood, en werd voor gebruik geweekt.

Noorse pannenkoek v Noorse tortilla

Ik zie de termen pannenkoek en tortilla vaak gebruikt om de Noorse lefse te beschrijven. Ik denk dat ze allebei op verschillende manieren kloppen, maar geen van beide geeft een volledig beeld.

Lefse wordt op Amerikaanse receptenblogs vaak omschreven als een ‘Noorse pannenkoek’, en ik begrijp wel waarom. Het is een flexibel gerecht, dat dun kan worden gemaakt zoals Britse pannenkoeken of dik en luchtig zoals Amerikaanse. Er zitten echter alleen eieren in bepaalde soorten lefse, en het wordt niet beschouwd als Noors ontbijtvoedsel.

Dus, wat is de vergelijking met tortilla’s? Nou, net zoals tortilla’s van meel of maïs kunnen worden gemaakt, kan lefse van tarwe of aardappelen worden gemaakt. De flexibiliteit van de manier waarop lefse wordt opgediend en gegeten, doet me ook aan een tortilla denken.

Soorten Noorse lefse

Recepten en zelfs namen variëren aanzienlijk in Noorwegen, dus het is moeilijk om een volledig overzicht te geven van alle verschillende soorten. Ik zal echter proberen er zoveel mogelijk te behandelen!

In veel delen van West-, Oost- en Centraal-Noorwegen wordt lefser gebruikt als een alternatief voor brood. Ze worden gegeten met hartig, zout voedsel of met zoet voedsel.

Gewoon hartig beleg is onder andere gepekelde ham en kaas. Ze kunnen ook worden geserveerd als wraps, met vullingen als gerookte zalm en roomkaas. Veel voorkomende zoete vullingen zijn suiker en kaneel. Ze worden vaak gevouwen of opgerold geserveerd. Net als bij wafels is de combinatie van bruine kaas en jam een andere zoete optie.

In delen van West-Noorwegen en Noord-Noorwegen verwijst een lefse meestal naar een iets dikker, zoet gebakachtig item dat bij de koffie wordt geserveerd. Ze zijn meestal gevuld met een zoete, kaneelboter. In andere delen van Noorwegen hebben ze vaak andere namen. Hier in Noorwegen is het bijvoorbeeld klenning.

Bij veel benzinestations en veerboten in het hele land zijn in massa geproduceerde lefser populaire zoete snacks. Je ziet ook lomper, ronde tortilla’s op basis van aardappelen die onder andere worden gebruikt als hotdoghouder. Of deze nu wel of niet tot de lefser gerekend moeten worden weet ik eigenlijk niet zeker, maar ze komen in ieder geval aardig in de buurt!

Lefse in Noors-Amerikaanse gemeenschappen

Meer dan honderd jaar geleden verlieten duizenden Noren het land om hun dromen na te jagen in de nieuwe wereld. Vandaag de dag kunnen enkele miljoenen Amerikanen hun afkomst terugvoeren op Noorwegen. Als gevolg daarvan zijn overal in het land Scandinavische clubs en verenigingen opgericht om de tradities in ere te houden.

Maar net als tradities uit andere landen is ook de Amerikaanse versie in de loop der tijd veranderd. Vandaag de dag wordt lefse beschouwd als een traditioneel feest- en kerstgerecht onder Noors-Amerikaanse gemeenschappen in de VS. De bereiding ervan wordt vaak een familieactiviteit in de aanloop naar de feestdagen.

Het is in de VS ook bijna uitsluitend een product op basis van aardappelen, eenvoudigweg omdat aardappelen vroeger het meest beschikbare gewas waren voor de Noorse immigranten.

Ik heb van verschillende mensen gehoord dat het serveren van lefse naast lutefisk heel gebruikelijk is in de kersttijd. Dat is iets wat je waarschijnlijk niet in een Noors huishouden zult tegenkomen.

Maar er is natuurlijk geen goed of fout hier. Het dient alleen om de flexibiliteit van de Noorse lefse te benadrukken!

Waar kun je lefse kopen

In Noorwegen, zijn zowel zoete als hartige lefse verkrijgbaar in alle Noorse supermarkten. Bovenstaande foto toont slechts een paar voorbeelden.

Het is het equivalent van in de winkel gekochte tortilla’s. Als je haast hebt om wraps te maken of gewoon een suiker-fix nodig hebt, zijn deze opties prima en relatief goedkoop. Maar ze zijn natuurlijk niet te vergelijken met de zelfgemaakte varianten!

Lefse recepten: Hoe maak je thuis Noorse lefse

Er is niet één beste lefse recept. Als je tot nu toe hebt gelezen, begrijp je hopelijk waarom! Wil je een dikke, zoete lefse maken, of dunne voor hartige wraps? Met aardappel, of zonder? Er zijn zoveel mogelijkheden, om nog maar te zwijgen van de talloze ‘geheime’ familierecepten die al generaties lang worden doorgegeven.

De komende weken ben ik van plan om zelf een aantal populaire recepten uit te proberen. Natuurlijk zal ik ze hier delen als ze klaar zijn! In de tussentijd volgen hier enkele links naar de meest eenvoudige lefse-recepten, gevolgd door enkele andere recepten van over het hele wereld wijde web.

Jølstralefse: Een traditioneel recept uit de regio Sogn og Fjordane, nu een deel van de provincie Vestland. Het eenvoudige recept levert een deeg op dat kan worden gebruikt als hartig bijgerecht bij het diner, of kan worden gevuld met een zoete boter voor een koffiesnack. U kunt ook deze tips en trucs voor beginners volgen.

Aardappel lefse: Voor een versie op basis van aardappelen – en ook een in het Engels – probeer deze Amerikaanse versie van lefse. Er zijn veel verschillende versies op het internet te vinden, maar dit is een van de eenvoudigste.

Levse met brunostroom: Dit recept (weer in het Noors, sorry!) is voor dunne lefser en een intrigerende bruine kaasroomvulling. Ik weet zeker dat dit niet bij iedereen in de smaak zal vallen, maar het laat eens te meer de flexibiliteit van de lefse zien!

Ik kijk er naar uit om in de komende weken en maanden zelf een aantal van de vele recepten uit te proberen.

Traditionele lefse-grill

Als je ook maar een beetje tijd besteedt aan het online bestuderen van lefse-recepten, kom je dit handige apparaat al snel tegen.

De lefse bakplaat is een ietwat prijzig aanrechtapparaat dat ideaal is voor wie traditionele reuze lefse wil maken. Maar een bakplaat op het fornuis, die je gebruikt voor tortilla’s, werkt net zo goed om het recept uit te proberen.

Lust jij de traditionele Noorse lefse? Wat is jouw voorkeur?