Aramees
Judaïsme
In het Hebreeuws is אהבה (ahava) de meest gebruikte term voor zowel interpersoonlijke liefde als liefde tussen God en Gods scheppingen. Chesed, vaak vertaald als liefdevolle vriendelijkheid, wordt gebruikt om vele vormen van liefde tussen mensen te beschrijven.
Het gebod om andere mensen lief te hebben wordt gegeven in de Torah, waarin staat: “Heb uw naaste lief als uzelf” (Leviticus 19:18). Het gebod van de Torah om God lief te hebben “met geheel uw hart, met geheel uw ziel en met geheel uw kracht” (Deuteronomium 6:5) wordt door de Misjna (een centrale tekst van de Joodse orale wet) opgevat als een verwijzing naar goede daden, bereidheid om je leven op te offeren in plaats van bepaalde ernstige overtredingen te begaan, bereidheid om al je bezittingen op te offeren, en het dankbaar zijn aan de Heer ondanks tegenspoed (tractaat Berachoth 9:5). De rabbijnse literatuur verschilt over hoe deze liefde ontwikkeld kan worden, b.v. door het aanschouwen van goddelijke daden of het aanschouwen van de wonderen der natuur.
Wat de liefde tussen huwelijkspartners betreft, deze wordt beschouwd als een essentieel ingrediënt voor het leven: “Zie het leven met de vrouw die je liefhebt” (Prediker 9:9). Rabbi David Wolpe schrijft dat “…liefde niet alleen over de gevoelens van de minnaar gaat…Het is wanneer een persoon in een ander persoon gelooft en dat laat zien.” Hij stelt verder dat “…liefde…een gevoel is dat zich uitdrukt in daden. Wat we werkelijk voelen wordt weerspiegeld in wat we doen.” Het bijbelse boek Hooglied van Salomo wordt beschouwd als een romantisch geformuleerde metafoor van de liefde tussen God en zijn volk, maar in zijn gewone lezing leest het als een liefdeslied. De 20e-eeuwse rabbi Eliyahu Eliezer Dessler wordt vaak geciteerd als iemand die liefde vanuit Joods oogpunt definieert als “geven zonder te verwachten te nemen” (uit zijn Michtav me-Eliyahu, Vol. 1).
Christendom
Het christelijke begrip is dat liefde van God komt. De liefde voor man en vrouw -eros in het Grieks- en de onbaatzuchtige liefde voor anderen (agape), worden vaak tegenover elkaar gezet als respectievelijk “neerdalende” en “opstijgende” liefde, maar zijn uiteindelijk hetzelfde.
Er zijn verschillende Griekse woorden voor “liefde” die in christelijke kringen regelmatig worden genoemd.
- Agape: In het Nieuwe Testament is agapē liefdadig, onbaatzuchtig, altruïstisch, en onvoorwaardelijk. Het is ouderlijke liefde, gezien als het scheppen van goedheid in de wereld; het is de manier waarop God de mensheid liefheeft, en het wordt gezien als het soort liefde dat christenen voor elkaar nastreven.
- Phileo: Ook gebruikt in het Nieuwe Testament, is phileo een menselijke reactie op iets dat als verrukkelijk wordt ervaren. Ook bekend als “broederliefde”.
- Twee andere woorden voor liefde in de Griekse taal, eros (seksuele liefde) en storge (liefde van kind tot ouder), werden nooit gebruikt in het Nieuwe Testament.
Christenen geloven dat God liefhebben met heel je hart, verstand en kracht en je naaste liefhebben als jezelf de twee belangrijkste dingen in het leven zijn (het grootste gebod van de Joodse Torah, volgens Jezus; cf. Evangelie van Marcus hoofdstuk 12, verzen 28-34). De heilige Augustinus vatte dit samen toen hij schreef: “Heb God lief, en doe wat gij wilt.”
De apostel Paulus verheerlijkte de liefde als de allerbelangrijkste deugd. Hij beschreef de liefde in de beroemde poëtische interpretatie in 1 Korintiërs, en schreef: “De liefde is geduldig, de liefde is vriendelijk. Zij benijdt niet, zij beroemt zich niet, zij is niet trotsch. Zij is niet onbeleefd, zij is niet uit op eigenbelang, zij is niet gauw boos, zij registreert geen misstanden. De liefde verlustigt zich niet in het kwade, maar verblijdt zich met de waarheid. Zij beschermt altijd, vertrouwt altijd, hoopt altijd en houdt altijd vol.” (1 Kor. 13:4-7, NIV)
De apostel Johannes schreef: “Want God had de wereld zo lief dat hij zijn enige Zoon heeft gegeven, opdat iedereen die in hem gelooft niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft. Want God heeft zijn Zoon niet naar de wereld gezonden om de wereld te veroordelen, maar om de wereld door hem te redden.” (Johannes 3:16-17, NIV) Johannes schreef ook: “Beste vrienden, laten wij elkaar liefhebben, want de liefde komt van God. Iedereen die liefheeft is uit God geboren en kent God. Wie niet liefheeft, kent God niet, want God is liefde.” (1 Johannes 4:7-8, NIV)
Sint Augustinus zegt dat men in staat moet zijn het verschil te ontcijferen tussen liefde en lust. Lust is, volgens Augustinus, een overdreven genot, maar liefhebben en bemind worden is waar hij zijn hele leven naar heeft gestreefd. Hij zegt zelfs: “Ik was verliefd op de liefde.” Uiteindelijk wordt hij verliefd en krijgt hij liefde terug, van God. De heilige Augustinus zegt dat de enige die echt en volledig van je kan houden, God is, omdat liefde met een mens alleen maar gebreken toelaat zoals “jaloezie, achterdocht, angst, woede en twist.” Volgens de heilige Augustinus is God liefhebben “de vrede bereiken die de jouwe is.” (Belijdenissen van de heilige Augustinus)
Augustinus beschouwt het tweevoudige gebod van de liefde in Mattheüs 22 als het hart van het christelijk geloof en de interpretatie van de Bijbel. Na het overzicht van de christelijke leer behandelt Augustinus het probleem van de liefde in termen van gebruik en genot tot het einde van Boek I van De Doctrina Christiana (1.22.21-1.40.44;).
Christelijke theologen zien God als de bron van de liefde, die weerspiegeld wordt in de mens en zijn eigen liefdevolle relaties. De invloedrijke christelijke theoloog C.S. Lewis schreef een boek met de titel De vier liefdes. Benedictus XVI noemde zijn eerste encycliek God is liefde. Hij zei dat een mens, geschapen naar het beeld van God, die liefde is, in staat is de liefde te beoefenen; zich te geven aan God en anderen (agape) en door Gods liefde te ontvangen en te ervaren in contemplatie (eros). Dit leven van liefde is volgens hem het leven van heiligen als Teresa van Calcutta en de heilige Maagd Maria en is de richting die christenen inslaan als zij geloven dat God van hen houdt.
Paus Franciscus leerde dat “ware liefde zowel liefhebben is als zich laten liefhebben…wat belangrijk is in de liefde, is niet ons liefhebben, maar ons laten liefhebben door God.” En zo, in de analyse van een katholieke theoloog, is voor paus Franciscus “de sleutel tot liefde…niet onze activiteit. Het is de activiteit van de grootste, en de bron, van alle krachten in het universum:
In het christendom wordt de praktische definitie van liefde samengevat door de heilige Thomas van Aquino, die liefde definieerde als “het goede van een ander willen”, of verlangen dat een ander slaagt. Dit is een verklaring van de christelijke behoefte om anderen lief te hebben, ook hun vijanden. Zoals Thomas van Aquino uitlegt, wordt de christelijke liefde gemotiveerd door de behoefte om anderen te zien slagen in het leven, om goede mensen te zijn.
Wat de liefde voor vijanden betreft, wordt Jezus geciteerd in het evangelie van Matteüs hoofdstuk vijf:
“Jullie hebben gehoord dat er gezegd is: ‘Heb uw naaste lief en haat uw vijand.’ Maar Ik zeg u: hebt uw vijanden lief en bidt voor hen die u vervolgen, opdat gij kinderen moogt zijn van uw Vader in de hemel. Hij laat zijn zon opgaan over de bozen en de goeden en laat regenen over de rechtvaardigen en de onrechtvaardigen. Als jullie hen liefhebben die jullie liefhebben, wat voor beloning krijgen jullie dan? Doen zelfs de tollenaars dat niet? En indien gij alleen uw eigen volk groet, wat doet gij dan meer dan anderen? Doen zelfs heidenen dat niet? Weest dus volmaakt, gelijk uw hemelse Vader volmaakt is.”- Mattheüs 5: 43-48.
Vergeet niet lief te hebben met vergeving, Christus redde een overspelige vrouw van hen die haar wilden stenigen. Een wereld van onrechtvaardige hypocrieten heeft vergevende liefde nodig. In de Mozaïsche wet staat Deuteronomium 22:22-24: “Indien een man gevonden wordt, liggende bij een vrouw, die met een man getrouwd is, zo zullen zij beiden sterven – de man, die bij de vrouw lag, en de vrouw; zo zult gij het kwaad uit Israël wegdoen. Indien een jonge vrouw, die maagd is, verloofd is met een man, en een man vindt haar in de stad en ligt met haar, zo zult gij beiden uitbrengen tot de poort van die stad, en gij zult hen met stenen stenigen; de jonge vrouw, omdat zij in de stad niet geroepen heeft, en de man, omdat hij de vrouw van zijn naaste vernederd heeft; zo zult gij het kwaad uit uw midden wegdoen.”
Tertullianus schreef over de liefde tot vijanden: “Onze individuele, buitengewone en volmaakte goedheid bestaat in het liefhebben van onze vijanden. Het liefhebben van vrienden is gebruikelijk, het liefhebben van vijanden alleen onder christenen.”
Islam
Liefde omvat de islamitische visie op het leven als universele broederschap die geldt voor iedereen die het geloof aanhangt. Onder de 99 namen van God (Allah) is er de naam Al-Wadud, of “de Liefdevolle”, die zowel in Soera als in Soera wordt gevonden. God wordt ook aan het begin van elk hoofdstuk in de Koran aangeduid als Ar-Rahman en Ar-Rahim, of de “Meest Barmhartige” en de “Meest Genadevolle”, waarmee wordt aangegeven dat niemand liefdevoller, barmhartiger en welwillender is dan God. De Koran verwijst naar God als zijnde “vol van liefdevolle vriendelijkheid.”
De Koran spoort de moslimgelovigen aan om alle mensen, die hen niet vervolgd hebben, met birr of “diepe vriendelijkheid” te behandelen, zoals vermeld in Soera . Birr wordt door de Koran ook gebruikt om de liefde en vriendelijkheid te beschrijven die kinderen aan hun ouders moeten tonen.
Ishq, of goddelijke liefde, is de nadruk van het Soefisme in de Islamitische traditie. Beoefenaars van het soefisme geloven dat liefde een projectie is van de essentie van God op het universum. God verlangt ernaar om schoonheid te herkennen, en alsof men in een spiegel kijkt om zichzelf te zien, “kijkt” God naar zichzelf binnen de dynamiek van de natuur. Aangezien alles een weerspiegeling is van God, oefent de school van het soefisme zich in om de schoonheid te zien in het ogenschijnlijk lelijke. Soefisme wordt vaak aangeduid als de religie van de liefde. In het soefisme wordt naar God verwezen in drie termen, namelijk de Minnaar, de Geliefde en de Geliefde, waarbij de laatste term vaak voorkomt in soefi poëzie. Een gemeenschappelijk standpunt van het Soefisme is dat door liefde de mensheid kan terugkeren naar haar inherente zuiverheid en genade. De heiligen van het Soefisme zijn berucht om hun “dronkenschap” vanwege hun liefde voor God; vandaar de constante verwijzing naar wijn in Soefi poëzie en muziek.
Aziz Nasafi, een beroemde Moslim mysticus uit Centraal Azië en Iran, schreef de “Brief over Liefde” (Risala fi’l Ishq) in zijn werk, Het Boek van de Volmaakte Mens (Kitab Insan al-Kamil). In de brief trekt hij parallellen tussen liefde en het gedenken van God. Hij legt uit dat zowel de liefde als het gedenken vier stadia kennen. Deze vier stadia zijn neiging (mayl), verlangen (iradat), genegenheid (mahabbat) en liefde (‘ishq). Hij legt uit dat deze vier stadia de minnaar op een reis leiden waardoor zijn liefde voor zijn geliefde geleidelijk aan sterker wordt, totdat hij volledig opgaat in de geliefde en de geliefde een deel van hem wordt. Op dezelfde manier doorloopt een ‘herdenker’ (van God) de stadia totdat God overheersend wordt in zijn hart.
Bahá’í Geloof
In zijn Parijse Gesprekken beschreef `Abdu’l-Bahá vier soorten liefde: de liefde die van God naar de mensen stroomt; de liefde die van de mensen naar God stroomt; de liefde van God naar het Zelf of de Identiteit van God; en de liefde van de mensen voor de mensen.
Indiaans
Boeddhisme
In het boeddhisme is Kāma zinnelijke, seksuele liefde. Het is een obstakel op het pad naar verlichting, omdat het egoïstisch is. Karuṇā is mededogen en barmhartigheid, die het lijden van anderen vermindert. Het is een aanvulling op wijsheid en is noodzakelijk voor verlichting. Adveṣa en mettā zijn welwillende liefde. Deze liefde is onvoorwaardelijk en vereist een grote mate van zelfacceptatie. Dit is heel wat anders dan gewone liefde, die gewoonlijk draait om gehechtheid en seks en die zelden zonder eigenbelang voorkomt. In plaats daarvan verwijst het in het boeddhisme naar onthechting en onbaatzuchtige belangstelling voor het welzijn van anderen.
Het Bodhisattva-ideaal in het Mahayana-boeddhisme behelst de volledige verloochening van zichzelf om de last van een lijdende wereld op zich te nemen. De sterkste motivatie die men heeft om het pad van de Bodhisattva te bewandelen is het idee van verlossing binnen onzelfzuchtige, altruïstische liefde voor alle voelende wezens.
Hindoeïsme
In het hindoeïsme is kāma plezierige, seksuele liefde, verpersoonlijkt door de god Kamadeva. Voor veel hindoeïstische scholen is het het derde doel (Kama) in het leven. Kamadeva wordt vaak afgebeeld met een boog van suikerriet en een pijl van bloemen; hij kan ook rijden op een grote papegaai. Hij wordt gewoonlijk vergezeld door zijn gemalin Rati en zijn metgezel Vasanta, heer van het lenteseizoen. Stenen afbeeldingen van Kamadeva en Rati zijn te zien op de deur van de Chennakeshava-tempel in Belur, in Karnataka, India. Maara is een andere naam voor kāma.
In tegenstelling tot kāma verwijst prema – of prem – naar verheven liefde. Karuna is mededogen en barmhartigheid, die iemand ertoe aanzet het lijden van anderen te helpen verminderen. Bhakti is een Sanskriet term, die “liefdevolle toewijding aan de allerhoogste God” betekent. Een persoon die bhakti beoefent wordt een bhakta genoemd. Hindoeïstische schrijvers, theologen en filosofen hebben negen vormen van bhakti onderscheiden, die te vinden zijn in de Bhagavata Purana en werken van Tulsidas. Het filosofische werk Narada Bhakti Sutras, geschreven door een onbekende auteur (waarvan wordt aangenomen dat het Narada is), onderscheidt elf vormen van liefde.
In bepaalde Vaishnava sekten binnen het Hindoeïsme wordt het bereiken van onvervalste, onvoorwaardelijke en onophoudelijke liefde voor God beschouwd als het belangrijkste doel van het leven. Gaudiya Vaishnava’s die Krishna aanbidden als de Allerhoogste Persoonlijkheid van God en de oorzaak van alle oorzaken, beschouwen Liefde voor God (Prema) op twee manieren: sambhoga en vipralambha (vereniging en scheiding)-twee tegengestelden.
In de toestand van scheiding is er een acuut verlangen om bij de geliefde te zijn en in de toestand van vereniging is er opperste geluk en nectarean. Gaudiya Vaishnava’s zijn van mening dat Krishna-prema (Liefde voor God) geen vuur is, maar dat het toch iemands materiële verlangens wegbrandt. Zij zijn van mening dat Kṛṣṇa-prema geen wapen is, maar dat het toch het hart doorboort. Het is geen water, maar het spoelt alles weg – iemands trots, religieuze regels, en iemands verlegenheid. Krishna-prema wordt geacht iemand te doen verdrinken in de oceaan van transcendentale extase en plezier. De liefde van Radha, een koeherdermeisje, voor Krishna wordt door Gaudiya Vaishnava’s vaak aangehaald als het ultieme voorbeeld van liefde voor God. Radha wordt beschouwd als de inwendige potentie van Krishna, en is de allerhoogste minnaar van God. Haar voorbeeld van liefde wordt beschouwd als voorbij het begrip van het materiële rijk, omdat het elke vorm van zelfzuchtige liefde of lust overtreft die zichtbaar is in de materiële wereld. De wederzijdse liefde tussen Radha (de allerhoogste geliefde) en Krishna (God als de Allerhoogste Beminde) is het onderwerp van vele poëtische composities in India, zoals de Gita Govinda en Hari Bhakti Shuddhodhaya.
In de Bhakti-traditie binnen het Hindoeïsme gelooft men dat het uitvoeren van toegewijde dienst aan God leidt tot de ontwikkeling van Liefde voor God (taiche bhakti-phale krsne prema upajaya), en naarmate de liefde voor God in het hart toeneemt, des te meer men vrij wordt van materiële besmetting (krishna-prema asvada haile, bhava nasa paya). Volmaakt verliefd zijn op God of Krishna maakt iemand volmaakt vrij van materiële besmetting. en dit is de ultieme manier van verlossing of bevrijding. In deze traditie wordt verlossing of bevrijding beschouwd als inferieur aan liefde, en slechts een bijkomstig bijproduct. Opgaan in liefde voor God wordt beschouwd als de volmaaktheid van het leven.