Uit de POP-handleiding:
“Het creëren van een gevoel van ruimte is fundamenteel voor bijna alle tweedimensionale kunst. (…)In principe wordt lineair perspectief bereikt met elementen van tekening, terwijl luchtperspectief wordt
gegeven door gebruik van kleur en differentiatie van focus. Vaak worden deze benaderingen gecombineerd, maar de nadruk kan meer op de een dan op de ander liggen, afhankelijk van de aard van het landschap en de stemming of sfeer die de kunstenaar wil overbrengen.”
Ik heb een gedetailleerde post geschreven over voornamelijk lineair perspectief voor deel 2 van deze cursus (korte link naar de post: https://wp.me/p94hP8-Dg ).
Dit is een definitie van lineair perspectief volgens de Britannica encyclopedie (Britannicacom. 2018. Encyclopedia Britannica. . . Beschikbaar via: https://www.britannica.com/art/linear-perspective) :
“Lineair perspectief, een systeem om een illusie van diepte te creëren op een plat vlak. Alle parallelle lijnen (orthogonalen) in een schilderij of tekening met dit systeem komen samen in een enkel verdwijnpunt op de horizonlijn van de compositie.”
Deze horizonlijn is de ooghoogte van de schilder/waarnemer.
Een paar voorbeelden van lineair perspectief:
Ik was net op bezoek bij een tentoonstelling van M.C Escher in Lissabon- een absolute meester in lineair perspectief, die met logica kan spelen en onmogelijke structuren kan creëren (mijn foto’s van de tentoonstelling).
Het voorbeeld links laat ook wat luchtperspectief zien met de objecten die van donker op de voorgrond naar heel licht in de verte gaan.
Laura Oldfield Ford
Laura Oldfield Ford is een Britse hedendaagse kunstenares, een psycho-geografe en een schrijfster. Ik zal meer over haar schrijven in een post over psycho-geografie, maar zal haar schilderijen hier opnemen als een prachtig voorbeeld van lineair perspectief.
(Afbeeldingen van:Halesgallerycom. 2018. Hales Gallery. . . Beschikbaar via: https://www.halesgallery.com/exhibitions/20/works/ea7af8f2970568/slide/)
Dezelfde encyclopedie geeft een zeer gedetailleerde definitie van luchtperspectief (Britannicacom. 2018. Encyclopedia Britannica. . . Beschikbaar via: https://www.britannica.com/art/aerial-perspective) :
“Luchtperspectief, ook atmosferisch perspectief genoemd, methode om de illusie van diepte, of terugwijking, in een schilderij of tekening te creëren door kleur te moduleren om veranderingen te simuleren die door de atmosfeer worden bewerkstelligd op de kleuren van dingen die op een afstand worden gezien. Hoewel het gebruik van luchtperspectief al sinds de oudheid bekend is, gebruikte Leonardo da Vinci de term luchtperspectief voor het eerst in zijn Verhandeling over de schilderkunst, waarin hij schreef: “Kleuren worden zwakker in verhouding tot hun afstand tot de persoon die ernaar kijkt.” Later ontdekte men dat de aanwezigheid in de atmosfeer van vocht en van kleine stofdeeltjes en dergelijke een verstrooiing van het licht veroorzaakt wanneer het er doorheen gaat, waarbij de mate van verstrooiing afhankelijk is van de golflengte, die overeenkomt met de kleur, van het licht. Omdat licht met een korte golflengte – blauw licht – het meest verstrooid wordt, neigen de kleuren van alle donkere voorwerpen in de verte naar blauw; bergen in de verte hebben bijvoorbeeld een blauwachtige tint. Licht met een lange golflengte – rood licht – wordt het minst verstrooid; dus lijken verre heldere voorwerpen roder omdat een deel van het blauw wordt verstrooid en verloren gaat uit het licht waarmee ze worden gezien.
De atmosfeer tussen een toeschouwer en bijvoorbeeld bergen in de verte creëert andere visuele effecten die door landschapsschilders kunnen worden nagebootst. De atmosfeer zorgt ervoor dat vormen in de verte minder duidelijke randen en contouren hebben dan vormen dichtbij de toeschouwer, en details in het interieur worden op dezelfde manier verzacht of vervaagd. Objecten in de verte lijken iets lichter dan objecten van gelijke tint die dichterbij liggen, en in het algemeen lijken de contrasten tussen licht en schaduw op grote afstand minder extreem. Al deze effecten zijn duidelijker aan de voet van een berg dan op zijn top, omdat de dichtheid van de tussenliggende atmosfeer groter is op lagere hoogten.”
Ik vond het interessant om te leren over de optische uitleg over de verstrooiing van het licht dat de verschijning van kleuren verandert, dus besloot ik deze nogal lange uitleg op te nemen.
In het kort:
Voorwerpen dichter bij de kijker lijken scherper, donkerder en warmer dan voorwerpen ver van de kijker. Of omgekeerd: in de verte lijken de voorwerpen onscherpe randen te hebben, lichter van toon en koeler van kleur dan van dichtbij.
De klassieke landschappen van Claude Lorrain zijn prachtige voorbeelden van luchtperspectief. Hier is bijvoorbeeld ” Ochtend aan de haven” uit 1640:
Ik vind de lichtval van dit schilderij heel mooi, en het gevoel van diepte is ongelooflijk.
(Afbeelding uit: Claudelorrainorg. 2018. Claudelorrainorg. . . Verkrijgbaar bij: http://www.claudelorrain.org/Morning-At-The-Port-1640.html)
Dit is een voorbeeld van de hedendaagse kunstenares Irena Kononova. Ik vond het interessant om de regels van het luchtperspectief toegepast te zien op een abstract landschap.
(Afbeelding uit: Mymodernmetcom. 2017. My Modern Met. . . Verkrijgbaar bij: https://mymodernmet.com/contemporary-landscape-painting/)
In dit impressionistische schilderij van een veld met Bluebonnets van de Amerikaanse kunstenaar Julian Onderdonk (1882 tot 1922) is de gradatie van warmere , donkerdere kleuren op de voorgrond naar koelere subtielere kleuren op de achtergrond heel subtiel:
(Afbeelding van:Mymodernmetcom. 2015. My Modern Met. . . Beschikbaar via: https://mymodernmet.com/julian-onderdonk-impressionist-paintings-bluebonnets/)
Al deze voorbeelden maken ook gebruik van lineair perspectief, waarbij de grootte van de objecten terugwijkt naarmate ze verder zijn, en convergeren naar één verdwijnpunt.