(Foto: Leon Neal/AFP/Getty Images)
Deze week zou Nelson Mandela, liefkozend aangeduid met zijn clan- of familienaam, Madiba, 100 jaar zijn geworden. De erfenis van deze iconische leider leeft voort in de harten van een natie en een wereldwijde gemeenschap die inspiratie en hoop putten uit de manier waarop hij zijn leven leidde en zijn land leidde. Om zijn 100e verjaardag te vieren, staan we stil bij enkele van de dingen die hij ons leerde over leiderschap en verandering.
1.
Wanneer je een zaak vindt die het waard is om voor te vechten, raak je gepassioneerd en passie wakkert het vuur van het doorzettingsvermogen aan. Gekant tegen het beleid van de blanke minderheidsregering in zijn land, leidde Madiba een geweldloze actie tegen de apartheid in Zuid-Afrika. Het was een keuze die hem 27 jaar in de gevangenis deed belanden. Hij kwam uit de gevangenis en werd Zuid-Afrika’s allereerste zwarte president. Het was de eerste keer dat Mandela zelf in zijn eigen land kon stemmen.
Zoals bij de meeste vernieuwers, was Mandela’s weg naar verandering geplaveid met enorme uitdagingen, maar hij gaf de strijd nooit op. Zijn passie voor de zaak was groter dan de bitterheid en schaamte over zijn mislukkingen. Hij zei: “De strijd is mijn leven. Ik zal blijven vechten voor vrijheid tot het einde van mijn dagen.” Als Madiba ons iets geleerd heeft, dan is het wel dat we ons leven en werk moeten opbouwen rond een nobel doel. Wanneer je je inzet voor iets waar je diep in gelooft, stijgt je energie en word je een magneet voor mensen die dezelfde overtuigingen delen. Pas je strategieën en tactieken aan, maar blijf trouw aan de zaak.
2. Verwacht dat verandering rommelig is
De zakenwereld zit vol obstakels. Innovatie en verandering volgen zelden een mooi, strak lineair pad. Verandering brengt vaak opoffering, tegenslag en pijn met zich mee. Als het gemakkelijk was en geen enorme ruggengraat zou vereisen, zou iedereen het doen, toch? Maar het feit dat je met moeilijkheden en frustratie wordt geconfronteerd, betekent niet dat waar je voor vecht niet juist is.
Als partner in het enige advocatenkantoor in Zuid-Afrika dat door zwarten werd gerund, Mandela en Tambo, had Mandela een comfortabel leven voor zichzelf kunnen opbouwen. Het kantoor werd overspoeld door verergerde cliënten die genoegdoening zochten voor daden van een regering die politiek, economisch en juridisch tegen niet-blanken was.
Het oplossen van een probleem dat er echt toe doet, verandering die echt de moeite waard is, is moeilijk te bereiken. Het vergt moed om je door de beproevingen heen te slaan en uiteindelijk je visie te verwezenlijken. Daarom zijn veel mislukte veranderingspogingen terug te voeren op een “gebrek aan lef.”
President, Oliver Tambo. (Foto door © Louise Gubb/CORBIS SABA/Corbis via Getty Images)
3. Vergeving is de sleutel tot focus op de toekomst
Toen hij president van de Verenigde Staten was, had Bill Clinton een gesprek met Nelson Mandela toen die president van Zuid-Afrika was. Jaren eerder had Clinton zijn gezin om drie uur ’s nachts wakker gemaakt om te kijken naar de persverslaggeving over de historische dag waarop Mandela uit de gevangenis werd vrijgelaten. Terwijl de televisiecamera’s zich ophielden, zag Clinton de woede en haat op Mandela’s gezicht toen hij van zijn celblok naar de voorkant van de gevangenis liep. In een oogwenk leek Mandela’s woede te verdwijnen. Toen Clinton de Zuid-Afrikaanse president ernaar vroeg, antwoordde Mandela,
Ik ben verbaasd dat u dat zag, en ik betreur het dat de camera’s mijn woede vastlegden. Ja, je hebt gelijk. Toen ik in de gevangenis zat, begon de zoon van een bewaker een bijbelstudie en ik woonde die bij. Toen ik die dag uit de gevangenis stapte en naar de mensen keek die toekeken, overviel me een golf van woede bij de gedachte dat ze me van 27 jaar hadden beroofd. Toen zei de Geest van Jezus tegen me: ‘Nelson, toen je in de gevangenis zat, was je vrij, nu je vrij bent, word geen gevangene.’
Nelson Mandela’s emoties neigden van nature naar woede en wrok. Wie zou dat niet doen? Totdat hij inzag wat er aan de hand was. Toen maakte hij een andere keuze. Het is duidelijk dat we niet volledig vrij zijn van omstandigheden – tsunami’s gebeuren, leiderschap verandert, werknemers worden ontslagen, vrienden worden ziek, en mensen sterven – maar we zijn volledig vrij om een standpunt in te nemen in plaats van hen. Mandela “koos” er niet voor om in een wereld vol racisme te leven, maar hij kon wel kiezen hoe hij op die wereld zou reageren. Hij zei: “We hoeven geen slachtoffer te zijn van ons verleden, dat we onze bitterheid kunnen loslaten, en dat we allemaal grootheid kunnen bereiken.”
Madiba leerde ons dat we op een bepaald moment in ons leven allemaal ergens slachtoffer van zijn, maar dat we kunnen kiezen of we al dan niet slachtoffer willen worden. Geen kind wordt geboren om te discrimineren. We leren te haten. En als we leren mensen te haten op basis van hun geslacht, politieke overtuiging of huidskleur, kunnen we ook leren lief te hebben, zelfs in de meest erbarmelijke omstandigheden. Als u hieraan twijfelt, kijk dan eens naar de Zuid-Afrikaanse Waarheids- en Verzoeningscommissie. Het is een prachtig voorbeeld van de helende kracht van liefde.
4. Gelijk eindigen versus gelijk hebben
In het huwelijk, in sociale rechtvaardigheid en zeker in het zakenleven kun je je energie richten op gelijk hebben of gelijk eindigen. Het eerste gaat vaak over ego en richt zich op het verleden. Het tweede is toekomstgericht en richt zich op wat je uiteindelijk probeert te bereiken.
Krachtig en vastberaden, Nelson Mandela deinsde nooit terug. Hij vocht fel voor waar hij in geloofde, maar hij was ook nederig en vriendelijk. “Je moet je principes niet compromitteren, maar je moet de oppositie niet vernederen,” zei hij. “Niemand is gevaarlijker dan iemand die vernederd wordt.” Madiba begreep dat je geen vrede kunt sluiten met je vijand als je niet bereid bent met hen samen te werken en hen met waardigheid te behandelen. Hier leerde hij ons over de kracht van samenwerking en compromis:
Een goede leider kan een debat openhartig en grondig aangaan, wetende dat aan het eind hij en de andere kant nader tot elkaar moeten komen, en er dus sterker uitkomen. Dat idee heb je niet als je arrogant, oppervlakkig en ongeïnformeerd bent.
Of het nu een medewerker, klant of partner is, als je een debat aangaat, is je motief dan om hechter te worden? Om beide kanten sterker te laten uitkomen? Of, om de discussie te winnen?
27 jaar gevangen en dan in het gelijk gesteld. Wie kan dat soort onderdrukking verdragen en niet een verlangen naar wraak voelen? Toch reikte Madiba over de vijandelijke linies heen en stak een hand uit, omdat een goed einde belangrijker was dan gelijk hebben. Door zijn gijzelnemers uit te nodigen met hem samen te werken om positieve veranderingen tot stand te brengen, gaf hij blijk van een ongelooflijke integriteit voor de zaak en een opmerkelijk vermogen om te vergeven.
In 1993 kreeg Nelson Mandela samen met zijn voormalige tegenstander, president FW de Klerk, Zuid-Afrika’s laatste apartheidsleider, de Nobelprijs voor de Vrede. De twee leiders waren een symbool van samenwerking en compromis om een vreedzaam einde te maken aan de apartheid en om de basis te leggen voor een nieuw democratisch Zuid-Afrika. Mandela vatte de essentie van wat er gebeurde als volgt samen:
De inspanningen van een kleine toegewijde groep leiders die objectief en zonder enig persoonlijk belang in de uitkomst werken, kunnen helpen om problemen op te lossen die vaak hardnekkig lijken.
Desmond Tutu en Frederik Willem de Klerk, op de viering van de 70ste verjaardag van de Klerk. (Foto: RODGER BOSCH/AFP/Getty Images)
Om succesvol te zijn in zaken, politiek of relaties van welke aard dan ook, is het vermogen nodig om te geven en te nemen waarbij alle partijen meer winnen. Madiba herinnerde ons er op indringende wijze aan dat de wereld een betere plaats kan worden, maar alleen als we samenwerken om er een betere plaats van te maken.
5. Verandering begint van binnenuit
Als er al een zilveren randje zat aan zijn jarenlange gevangenschap, dan was het volgens Madiba om in de spiegel te kijken en in zichzelf datgene te creëren wat hij het liefst voor Zuid-Afrika wilde: vrede, verzoening, gelijkheid, harmonie en vrijheid. Misschien was zijn meest diepgaande invloed en grootste nalatenschap wel dat hij ons, door middel van een levend, levend, persoonlijk voorbeeld, leerde om vóór alles mens te zijn.
Zelfbewustzijn is een teken van groot leiderschap. Madiba begreep dat als hij zijn natie uit de rassendiscriminatie en in een vreedzame democratie wilde leiden, hij “de verandering moest zijn.”
Madiba begreep dat dit verschil begint met wie we zijn en hoe we als leiders op anderen overkomen. Zijn vreugdevolle en aanstekelijke karakter vonkte hoop voor miljoenen mensen die groot willen dromen en hun dromen willen najagen zonder onderdrukkende beperkingen, die willen leven in een wereld van tolerantie, inclusie en hoop.
Wat is een leven van betekenis en betekenis? Hoe weten we dat we echt geleefd hebben? Waaraan zullen we herinnerd worden? Zijn dat niet de vragen die we ons allemaal stellen? Hier is hoe Madiba het zag:
Wat telt in het leven is niet het loutere feit dat we geleefd hebben. Het is het verschil dat we hebben gemaakt in het leven van anderen dat de betekenis zal bepalen van het leven dat we leiden.
Groot leiderschap is generatief. Dat wil zeggen dat het zich bekommert om de zorg voor en de groei van toekomstige generaties, door hen te helpen een waardig leven te leiden en hen op te voeden tot nieuwe niveaus van moraliteit en motivatie.
Op 18 juli 2007, zijn 89ste verjaardag, riep Nelson Mandela een groep onafhankelijke wereldleiders bijeen en daagde hen uit om “de waarheid aan de macht te brengen, de stemmen van de stemlozen te verheffen en hoop te bieden waar wanhoop heerst”. Hij noemde hen de Ouderen. Mandela zei: “Samen zullen we werken aan het ondersteunen van moed waar er angst is, het bevorderen van overeenstemming waar er conflicten zijn en het inspireren van hoop waar er wanhoop is.”
Sinds de oprichting 10 jaar geleden, hebben The Elders aan Mandela’s mandaat voldaan. Door vrede te bevorderen, humanitaire crises aan te pakken, klimaatverandering en nucleaire ontwapening te bevorderen, kinderhuwelijken uit te bannen, gelijke rechten voor vrouwen te verdedigen, verdeelde gemeenschappen te herenigen en de democratisering van landen over de hele wereld te bevorderen, hebben The Elders hun invloed gebundeld om de wereld beter te maken en Madiba’s nalatenschap leeft voort.
Jimmy Carter, voormalig VN-chef Kofi Annan, aartsbisschop Desmond Tutu en Richard Branson tijdens de lanceringsceremonie van The Elders 18 juli 2007 in Johannesburg. (Foto: ALEXANDER JOE/AFP/Getty Images)
Desmond Tutu noemde Nelson Mandela een morele kolos en een wereldwijd icoon van vergeving en verzoening. Mandela leerde ons dat verandering bijna altijd mogelijk is, zelfs bij schijnbaar onoverkomelijke tegenslagen, wanneer leiders met lef de koppen bij elkaar steken, het onbetwistbare in twijfel trekken en de status quo ter discussie stellen.
Het heeft geen zin ervan uit te gaan dat de wereld waarin je leeft en werkt, stabiel en voorspelbaar is. Verandering is dus onvermijdelijk. Stelt u zich eens voor wat voor impact u zou kunnen hebben als u deze lessen zou toepassen.
Wat als er een paar Madibas meer in de wereld zouden zijn?
In uw eigen organisatie?
In uw gezin?
(Foto: Benny Gool/Oryx Media Archive/Gallo Images/Getty Images)Images/Getty Images)
Volg me op Twitter of LinkedIn. Bekijk mijn website.