De mythe is rijk aan metaforen die de creatieve reis kunnen illustreren en informeren. Het verhaal van het labyrint uit de Griekse mythe is daar een uitstekend voorbeeld van. Soms kan het creatieve proces aanvoelen alsof we een doolhof bewandelen en onderweg verdwalen. Wat kan dit verhaal ons leren over zowel het vinden van het midden van het labyrint als het vinden van de weg naar buiten?
Het verhaal van de minotaurus begint met Minos, die koning van Kreta werd toen Poseidon een grote witte stier uit de oceaan stuurde als teken dat Minos zou regeren. Minos had beloofd de stier aan Poseidon te offeren, maar brak zijn belofte toen hij zag hoe mooi de stier was, en offerde in plaats daarvan een kleiner dier. Poseidon was boos toen Minos zijn belofte brak en strafte hem door zijn koningin, Pasiphae, verliefd te laten worden op de stier. Uit deze verbintenis werd de minotaurus geboren.
Minos gaf de grote architect en ingenieur Daedalus opdracht het labyrint te bouwen om de Minotaurus in onder te brengen. Het was beroemd omdat het onnavigeerbaar was; wie er eenmaal in ging, was gedoemd te worden opgegeten door de Minotaurus.
Minos had onlangs Athene veroverd, en hij eiste als eerbetoon dat Athene elk jaar zeven maagden en zeven jongeren zou sturen om aan de Minotaurus te worden geofferd. Theseus was een zoon van koning Aegeus van Athene. Theseus’ verhaal is lang en ingewikkeld, en hij is een van de grote helden van de Griekse mythen, dus we zullen alleen kijken naar het deel van zijn verhaal dat betrekking heeft op het labyrint.
Theseus bood zich vrijwillig aan bij de groep jongeren die zouden worden geofferd. Hij reisde naar Kreta, en zodra hij daar aankwam werd Ariadne, de dochter van koning Minos, verliefd op hem. Zij bood hem aan hem te helpen het labyrint te veroveren en de minotaurus te doden, als hij met haar zou trouwen en haar mee zou nemen van Kreta. Hij stemde toe. Ariadne gaf hem een bolletje rode draad, en Theseus ontrolde het terwijl hij het labyrint binnendrong, waardoor hij de weg naar buiten kon vinden. Hij vond de minotaurus diep in de krochten van het labyrint, doodde hem met zijn zwaard, en volgde de draad terug naar de ingang.
Theseus nam Ariadne mee van Kreta, maar liet vervolgens zijn belofte om met haar te trouwen varen door haar achter te laten terwijl ze op het strand van het eiland Naxos sliep. Ze denkt dat ze op het punt staat te sterven, dat dit het einde van haar verhaal is, maar ze wordt daar ontdekt door de god Dionysos, die verliefd op haar wordt en haar tot zijn vrouw maakt, en de enige echtgenoot onder de Griekse goden was die zijn vrouw trouw bleef.
Dit is een complexe en rijke mythe, met vele verhaaldraden die we kunnen trekken, om de creatieve metafoor in de mythe te vinden. Laten we ons op slechts enkele concentreren.
Het verhaal begint of eindigt niet met de Minotaurus, maar hij staat er wel centraal in, zoals hij ook centraal staat in het labyrint. De eerste interpretatie van dit verhaal is dat een monster moet worden gedood als onderdeel van de inwijdingsreis van het volgen van het pad door het doolhof, maar ik denk dat er meer achter zijn aanwezigheid schuilt dan dat. Monsters zijn vaak de bewakers van schatten, die moeten worden gedood om de schat tevoorschijn te halen. Op een creatieve reis, moeten we vaak onze weg vinden door een labyrint. We nemen verkeerde afslagen, lopen tegen muren op, verdwalen. Vaak is dit wat er moet gebeuren om de creatieve schat in het centrum van onszelf te vinden, dat ene ding dat in de wereld moet worden gebracht door onze creatieve inspanningen. Dat is de ware magie van het creatieve leven. Het proces van creatief leven brengt nieuwe dingen in de wereld en in de mensheid, maar er is een monster dat het geschenk bewaakt, want als het doolhof “je naar het centrum van jezelf brengt, naar een of ander verborgen, innerlijk heiligdom, bezet door het meest mysterieuze deel van de menselijke persoonlijkheid”. Deze reis door het labyrint moet zwaar zijn. “Hoe moeilijker de reis, hoe meer en hoe taaier de obstakels op zijn pad, hoe meer de ingewijde zal worden getransformeerd en een nieuw zelf zal verwerven in de loop van de reis van inwijding.”
(Penguin Dictionary of Symbols, Chevailer and Gheerbrant, “maze” entry)
In onze innerlijke labyrinten vervult de Minotaurus een noodzakelijke bewakersrol; een deel van onszelf dat moet worden overwonnen om te kunnen creëren. Wat in ons moet worden gedood voordat we ons creatieve werk tot leven kunnen brengen?
Het tweede deel van dit verhaal dat we hier moeten onderzoeken is de rol van Ariadne in het verhaal. Zij is prinses van Kreta en gebruikt de daden van Theseus om haar thuis Kreta achter zich te laten en haar opvoeding achter zich te laten en haar plaats in het leven te vinden.
De ware held van dit verhaal is naar mijn mening Ariadne, niet Theseus, en naar haar moeten we kijken voor de wijsheid in de mythe. Zij is degene die Theseus kiest wanneer hij op Kreta aankomt, en hem gebruikt als een middel om van het eiland te ontsnappen. Zij is slim genoeg om een manier te bedenken voor Theseus om zijn weg uit het labyrint te vinden. We zien dit patroon ook op andere plaatsen in de Griekse mythen, waar de held alleen door de hulp van een vrouw de prijs kan winnen en naar de vrijheid kan ontsnappen (denk aan Jason en Medea)
Zij “mist de boot”, waardoor haar lot verandert, en ze wordt de vrouw van een god. Zij is werkelijk degene die het labyrint verslaat; Theseus is slechts haar methode om dat te doen. We kunnen naar haar verhaal kijken alsof zij de geminachte is, verlaten door een man die ze had vertrouwd, geholpen, bemind. Ik denk dat ze te slim is om zo gemakkelijk te worden afgewezen. In feite is haar bol rode draad een uitstekende metafoor voor die slimheid, en ook voor de intuïtie die haar leidt bij het creëren van zo’n eenvoudige oplossing voor het probleem van het labyrint. Wij kunnen onze eigen draad gebruiken om onze weg te vinden naar het hart van het doolhof.
Deze mythe heeft zoveel meer in zich dan ik redelijkerwijs in één stuk kan uitpakken, daarom nodig ik alle lezers van Creativity Post die mogelijk geïnteresseerd zijn uit om dit najaar met mij mee te gaan op een reis naar Griekenland. In oktober leid ik een groep op een verkenningstocht door Griekenland en haar mythen, met onder meer een week Kreta en een veel diepgaander verkenning van de mythe van het labyrint. Meer informatie is beschikbaar op mijn website, www.mythicstories.com, onder de tab “Griekenland 2014”. Ga met ons mee als je kunt!