Normale gedragskenmerken voor en tijdens het veulenen bij merries

Veterinair Angela Smith BVSc schetst het veulproces en de tekenen waar je op moet letten bij een merrie die op het punt staat te bevallen.

Voor het veulenen

Eén van de eerste tekenen is de opgezwollen uier. Tijdens de laatste maand wordt de uier meestal groter. De uier van de merrie kan ’s nachts vollopen als ze rust en overdag slinken als ze oefent. Als de uier de hele dag vol blijft, is het veulenen waarschijnlijk aanstaande. De merrie moet goed in de gaten worden gehouden.

Vulling van de spenen

als de uier groter wordt. Het bovenste deel van de speen wordt uitgerekt op een manier die moeilijk te onderscheiden is van de rest van de uier. Het onderste deel van de speen blijft klein, maar als het veulenen nadert wordt de speen groter en wordt naar buiten gereflecteerd door de toenemende druk vanuit de uier.

Relaxatie van de spieren van het bekkengebied

Relaxatie van dit gebied treedt gewoonlijk op ongeveer 3 weken voor het veulenen. Door deze veranderingen kan de foetus gemakkelijker het geboortekanaal passeren. Dit proces verloopt geleidelijk en is niet bij alle merries te zien, maar bij de meeste is een duidelijke verandering in het uiterlijk te zien. Aan weerszijden van de staartwortel ontstaat een holte doordat de heup- en bilspieren zich beginnen te ontspannen. Dit gebied kan elke dag worden onderzocht wanneer de merrie wordt gecontroleerd. De buik wordt steeds slapper naarmate hij groter wordt en ongeveer een week voor het veulenen kan hij lijken te krimpen als het veulen zich in positie schuift ter voorbereiding op het veulenen. Deze verandering wordt niet altijd bij alle merries gezien.

Wassen

Dit is het verschijnen van wasachtige bolletjes aan het uiteinde van elke speen – het zijn druppeltjes colostrum. Ze kunnen verschijnen tussen 12-36 uur voor het veulenen of een week of twee voor het veulenen.

Relaxatie van de vulva

In de laatste 24-48 uur voor het veulenen kan men zien dat de vulva van de merrie opzwelt en ontspant als voorbereiding op het uitrekken van de vulva tot meerdere malen de normale grootte om het veulen door te laten.

Melkafscheiding

Het verschijnen van was aan het uiteinde van de spenen kan ook gepaard gaan met druppeltjes melk. Hoewel was en melkafscheiding er meestal op wijzen dat de bevalling zeer spoedig zal plaatsvinden, veulenen veel merries zonder een van beide, terwijl sommige merries enkele dagen voor het veulenen druppelen of melk geven. Helaas verliezen merries die melk geven voor het veulenen grote hoeveelheden colostrum, de vitale eerste melk die antilichamen bevat en een laxeermiddel voor het pasgeboren veulen. Merries die spontaan melk geven moeten nauwlettend in de gaten worden gehouden, niet alleen voor het begin van het veulenen maar ook om te bepalen hoeveel biest er verloren gaat in deze periode. Als de merrie een aanzienlijke hoeveelheid verliest, moet het worden verzameld en ingevroren. De biest kan worden ontdooid en bij de geboorte aan het pasgeboren veulen worden gegeven.

Restlessness

Veel merries vertonen gedragsveranderingen. Tijdens de laatste weken van de dracht kan een merrie chagrijnig en onrustig worden en als ze in de eerste fase van de bevalling komt, wil ze meestal met rust gelaten worden. Ze kan voortdurend in de wei of stal lopen, met haar staart zwiepen, naar haar zij kijken, tegen haar buik trappen. Deze tekenen wijzen ook op koliek, maar als de merrie vaak eet, drinkt, poept en plast, is de eerste fase van de bevalling waarschijnlijk aan de gang.

Zweet

Als de bevalling nadert, breekt de merrie vaak in het zweet uit. De hals en de flanken van de merrie kunnen warm en vochtig aanvoelen of het zweet kan over het hele lichaam uitbreken.

Parturition, ofwel het proces van het veulenen

Het verloop van de lichamelijke veranderingen die optreden bij het veulenen zijn onderverdeeld in drie verschillende fasen.

fase één – positionering van het veulen

fase twee – bevalling van het veulen

fase drie – uitdrijving van de placenta

Het vermogen om elke fase te herkennen en de normale keten van gebeurtenissen te volgen die zich tijdens elke fase voordoen, stelt de verzorger van de merrie in staat om te beoordelen of die merrie hulp nodig heeft. Zij moeten in staat zijn te herkennen of de tweede of derde fase van de bevalling vertraagd is of op de een of andere manier afwijkt van de normale verwachtingen. Gelukkig bevalt 90% van de merries normaal.

Eerste stadium

Dit is het moment waarop de foetus vanuit een rugligging geleidelijk draait totdat het hoofd en de voorste ledematen zich in het geboortekanaal uitstrekken. De uiterlijke tekenen zijn rusteloosheid en zweten van de flanken. Naarmate de weeën in de baarmoeder heviger worden, kan de merrie erg nerveus worden, ijsberen, over hekken lopen, naar haar flanken kijken, tegen haar buik schoppen, en ze kan met haar poten op de grond gaan staan. Ze kan zelfs verschillende keren opstaan en neervallen om het veulen te helpen positioneren. Merries in de wei gaan meestal uit de buurt van andere merries staan en zoeken soms een geïsoleerd hoekje van de paddock op. Sommige merries vertonen in deze fase weinig tekenen, andere vertonen gedurende enkele uren duidelijke angst. Voorbijgaande weeën die optreden zonder dat de baarmoeder open is, zorgen ervoor dat de merrie tekenen van onrust vertoont en vervolgens verschillende keren “afkoelt” voordat het veulen daadwerkelijk in het geboortekanaal komt. Zodra deze tekenen worden herkend, moet de verzorger de merrie controleren en van een onopvallende afstand observeren.

Het einde van de eerste fase wordt gemarkeerd door het scheuren van het allantoïsmembraan en een plotseling vrijkomen van allantoïs-vloeistof. Een proces dat helpt het geboortekanaal te smeren. Dit gebeurt meestal 1-4 uur na het begin van de eerste fase.

Tweede fase

De bevalling van het veulen wordt gekenmerkt door zeer sterke samentrekkingen van de buik- en baarmoederspieren. Tijdens deze periode ligt de merrie meestal op haar zij met haar benen volledig gestrekt om de uitdrijving te vergemakkelijken. Zij kan verscheidene malen opstaan en neerliggen om het veulen te helpen plaatsen of kan zelfs rondlopen met het hoofd en de benen van het veulen vooruitgestoken. Als de bevalling doorgaat terwijl de merrie staat, moet iemand het veulen opvangen en het voorzichtig op de grond laten vallen om verwondingen te voorkomen. Als de merrie naast een muur of een hek moet gaan liggen, moet de verzorger ervoor zorgen dat er genoeg ruimte is voor de bevalling van het veulen. Als de merrie te dicht bij een obstakel staat, moet de merrie worden gedwongen op te staan en haar in staat stellen een nieuwe positie te vinden, waar de perineale regio vrij is.

Het veulen wordt normaal gesproken rechtop geboren, met het hoofd tussen de uitgestrekte voorbenen. (Dit is het moment waarop de verzorger de positie van het veulen controleert door een arm in de vagina van de merrie te steken nadat de vliezen zijn gebroken. Dit moet worden gedaan met een steriele handschoen of nadat de armen grondig zijn geschrobd in de juiste antiseptische oplossing). Als het hoofd en de nek verschijnen, ingesloten in het blauwwitte amnion, gaan de schouders van het veulen door de bekkenopening. De ene voet wordt gewoonlijk iets voor de andere geplaatst om de omtrek van de schouder van het veulen te helpen verkleinen en zo de doorgang door het geboortekanaal te vergemakkelijken. Na deze kritieke periode rust de merrie gewoonlijk een korte tijd uit en bevalt dan de rest van het veulen met relatief gemak. De vruchtvliezen worden gewoonlijk gebroken als het veulen tevoorschijn komt of als het voor het eerst probeert zijn hoofd op te tillen. Als het membraan niet onmiddellijk na de geboorte van het veulen wordt gebroken, moet de verzorger het membraan scheuren om de neusgaten vrij te maken, zodat het veulen kan ademen, om verstikking van het veulen te voorkomen.

Nadat de heupen van het veulen door het bekken van de merrie zijn gegaan, rust de merrie gewoonlijk nog een keer. De achterbenen van het veulen kunnen enkele minuten in de vagina van de merrie blijven. In deze tijd kan het veulen via de navelstreng essentieel bloed van de placenta krijgen en dit mag niet worden onderbroken. In de meeste gevallen wordt de tijd tussen het breken van de vliezen en de rustperiode na de bevalling in minuten afgelegd, maar een bereik van 10 tot 60 minuten wordt als normaal beschouwd. Als de merrie opstaat of als het veulen moeite heeft om te staan, breekt de navelstreng meestal. Omdat het veulen via de navelstreng een aanzienlijke hoeveelheid bloed van de placenta krijgt, mag de navelstreng niet voortijdig worden gebroken.

Derde stadium

Uitdrijving van de placenta is het laatste stadium van de bevalling. Dit gebeurt meestal binnen drie uur. Het normale bereik is echter 10 minuten tot 8 uur. Tijdens deze periode blijven de weeën in de baarmoeder doorgaan in een poging om de placenta uit te drijven. De merrie zal tekenen van ongemak vertonen.

De placenta wordt binnenstebuiten uitgedreven omdat de weeën een omkering van de placenta veroorzaken als deze loskomt van het baarmoederslijmvlies. Het doel van deze weeën is ook om de baarmoeder te ontdoen van vocht en vuil en de uitgezette baarmoeder terug te brengen naar zijn normale grootte.

Aangezien deze fase enkele uren kan duren, kan het nuttig zijn voor de verzorger om de nageboorte in een knoop te leggen die boven de sprongen van de merrie hangt. Dit zal helpen voorkomen dat de merrie op de vliezen stapt en ze voortijdig afscheurt, maar voegt ook zachte druk toe, waarbij de zwaartekracht wordt gebruikt om te helpen bij het uitdrijven van de placenta.

De verzorger moet niet proberen de placenta uit het voortplantingskanaal van de merrie te trekken, omdat dit scheuren kan veroorzaken en resten van de placenta kan achterlaten die toekomstige baarmoederontstekingen kunnen veroorzaken.

Het achterblijven van zelfs kleine stukjes placenta is een potentieel zeer ernstige aandoening. Zodra de placenta is gepasseerd is het een goed beleid om het plat op de grond te leggen en te controleren of het allemaal intact is.

Er is nieuw bewijs dat suggereert dat het gewicht van de placenta correleert met de conditie van het voortplantingskanaal van de merrie, en ook correleert met de gezondheid van het veulen. Het normale placentagewicht bij lichte paarden is 10 tot 13 pond.

De textuur van het membraan is belangrijk. Als het membraan dik en taai is of als het hemorragische vlekken vertoont, dan kan men een placenta-infectie vermoeden. Als de placenta geïnfecteerd is, zal het veulen bij de geboorte vaak een afwijking vertonen. Nauwkeurig onderzoek van de placenta is belangrijk. Als u twijfelt, bewaar de placenta dan in een met plastic beklede en afgedekte emmer met een kleine hoeveelheid water om hem vochtig te houden totdat uw dierenarts hem kan onderzoeken.

Het amnion ziet er doorschijnend wit uit, terwijl het allantochorion normaal gesproken aan de ene kant rood en fluweelachtig is en aan de andere kant lichtgekleurd. De placenta membranen bestaan uit het amnion dat het ontluikende veulen omsluit en het allantochorion.

Soms kunnen bij onderzoek van de placenta bruine lichamen van stopverfachtige consistentie worden gevonden; ze kunnen soms ook worden uitgestoten wanneer de vliezen van de merrie breken. Dit zijn onschadelijke resten die vermoedelijk afkomstig zijn van mineralen en eiwitten die zich tijdens de dracht in de allantoïsholte hebben afgezet.

Samenvattend moet de verzorger dus de volgende punten over de placenta noteren en vastleggen.

1. De tijd die nodig is om de placenta na de geboorte van het veulen te laten uitdrijven.
2. Afwezigheid van stukjes (dit kan eenvoudig worden gecontroleerd door het allantochorion met water te vullen om te controleren op gaatjes of scheurtjes).
3. De conditie van de vliezen, gewicht, kleur, dikte, en aanwezigheid van eventuele bloedingsplekken).

Soms kan de merrie tekenen van koliek vertonen nadat de derde fase van de bevalling is voltooid. Als de pijnen veroorzaakt door krampen van de lege baarmoeder bij de merrie hevig zijn, kan diergeneeskundige hulp nodig zijn om haar ongemak tijdens deze aanpassingsperiode te verlichten.

Na het veulenen moet de merrie gedurende 4 tot 5 dagen zorgvuldig in de gaten worden gehouden. Het is normaal dat de merrie gedurende 6 tot 7 dagen een donkerrode afscheiding heeft, maar als een gele afscheiding wordt gezien, wijst dit op een infectie. Dit vereist diergeneeskundige aandacht.