Vroegere referenties (b.v. Littlehales 1930) beschouwen de oceaanbekkens als een aanvulling op de continenten, waarbij de erosie de overhand heeft en de afzettingen in de oceaanbekkens terechtkomen. Modernere bronnen (b.v, Floyd 1991) beschouwen de oceaanbekkens meer als basaltvlakten dan als sedimentaire afzettingen, omdat de meeste sedimentatie plaatsvindt op de continentale plateaus en niet in de geologisch gedefinieerde oceaanbekkens.
Hydrologisch gezien liggen sommige geologische bekkens zowel boven als onder de zeespiegel, zoals het Maracaibobekken in Venezuela, hoewel het geologisch gezien niet als een oceaanbekken wordt beschouwd, omdat het op het continentaal plat ligt en door continentale korst wordt bedekt.
De aarde is de enige bekende planeet in het zonnestelsel waar de hypsografie door verschillende soorten korst wordt gekenmerkt, oceanische korst en continentale korst. Oceanen bedekken 70% van het aardoppervlak. Omdat oceanen lager liggen dan continenten, dienen oceanen als sedimentaire bekkens waarin sedimenten die van de continenten zijn geërodeerd, de zogeheten clastische sedimenten, worden verzameld, evenals neerslagsedimenten. Oceaanbekkens dienen ook als opslagplaatsen voor de skeletten van carbonaat- en siliciumhoudende organismen, zoals koraalriffen, diatomeeën, radiolarieën en foraminifera.
Geologisch gezien kan een oceaanbekken actief van omvang veranderen of relatief, tektonisch inactief zijn, afhankelijk van de vraag of er een bewegende tektonische plaatgrens aan verbonden is. De elementen van een actief – en groeiend – oceaanbekken zijn onder meer een verhoogde middenoceanische rug, flankerende abyssale heuvels die uitmonden in abyssale vlakten. De elementen van een actief oceaanbekken omvatten vaak de oceaangeul die met een subductiezone is geassocieerd.
De Atlantische Oceaan en de Noordelijke IJszee zijn goede voorbeelden van actieve, groeiende oceaanbekkens, terwijl de Middellandse Zee aan het krimpen is. De Stille Oceaan is ook een actief, krimpend oceaanbekken, ook al zijn er zowel spreidingsruggen als oceaangeulen. Misschien wel het beste voorbeeld van een inactief oceaanbekken is de Golf van Mexico, die in het Jura is gevormd en sindsdien niets anders heeft gedaan dan sedimenten verzamelen. Het Aleutian Basin is een ander voorbeeld van een relatief inactief oceaanbekken. Het Japan Bekken in de Zee van Japan, dat in het Mioceen is gevormd, is nog steeds tektonisch actief, hoewel de recente veranderingen relatief mild zijn geweest.