Orf

Wat is orf?

Orf is een zoönotische virale huidinfectie die wordt opgelopen bij schapen en geiten. Zij wordt veroorzaakt door het parapoxvirus, een groot DNA-virus dat zich vermenigvuldigt in het cytoplasma van de cellen.

Orf bij schapen en geiten

Orf infecteert vooral jonge lammeren en geiten die de infectie oplopen door elkaar of mogelijk door persistentie van het virus in de weiden of stallen. De ziekte wordt bij het dier besmettelijke pustuleuze dermatitis of schurftige bek genoemd omdat zij korsten en korsten vormt rond neus, bek, spenen en elders. Omdat het zogen vermindert, kan het dier vermageren. De ziekte duurt ongeveer zes weken. Het is zeer besmettelijk, dus meerdere dieren in de kudde kunnen besmet zijn.

Wie krijgt orf?

Menselijke letsels worden veroorzaakt door directe inoculatie van besmet materiaal, vaak via een bestaande kras of snijwond.

Orf is een risico voor schapenboeren, scheerders, vrieswerkers, of iedereen die een lam de fles geeft. Kinderen kunnen de ziekte ook oplopen door te spelen op besmet grasland of in een schapenstal. Slagers, vleesdragers en huisvrouwen worden soms besmet via karkassen, vooral schapenkoppen.

Menselijke orf is gemeld na toevallig contact met orf-virusvaccin dat voor de dieren bedoeld was.

Het wordt gewoonlijk niet van mens op mens overgedragen, hoewel dit wel zelden is gemeld.

Wat zijn de klinische kenmerken van orf?

Orf laesies zijn over het algemeen solitair of gering in aantal. Ze komen het meest voor op de vingers, handen of onderarmen, maar kunnen ook in het gezicht voorkomen.

Na een incubatietijd van 5-6 dagen vergroot een kleine, stevige, rode of roodachtig-blauwe knobbel zich tot een pustel of blaar met een platte top en bloed. De volledig ontwikkelde laesie is meestal 2-3 cm in diameter, maar kan tot 5 cm groot zijn. Kenmerkend is dat, hoewel er pus onder de witte huid lijkt te zitten, het insnijden hiervan stevig, rood weefsel eronder onthult. De orf laesie is soms prikkelbaar in het beginstadium en is vaak gevoelig.

Rode strepen langs de lymfekanalen (lymfangitis) met vergroting van de lymfeklieren aan de binnenzijde van de elleboog en/of onder de arm (lymfadenopathie) zijn niet ongewoon. Er kan een lichte koorts zijn.

Orf

Wat zijn de complicaties van orf?

Extra bacteriële infectie kan optreden.

Patiënten die immuundeficiënt of immuunsuppressief zijn, kunnen grotere of ongewone orf-laesies ontwikkelen. In zeldzame gevallen kunnen wijdverspreide kleine blaren ontstaan, die wijzen op verspreiding van het orf-virus via de bloedbaan, maar deze verdwijnen na enkele weken.

Erythema multiforme, een secundaire huiduitslag als gevolg van de aanwezigheid van het orf-virus, kan zich 10-14 dagen na het begin van orf ontwikkelen. Het resulteert in targetoïde macules, plaques en blaren op de handen en voeten, het gezicht, de armen en de benen. Minder opvallende rode uitslag, ‘toxische erythema’s’, komt ook voor, en zelden de blaarvormende aandoening, pemphigoïd.

Erythema multiforme geassocieerd met orf

Hoe wordt de diagnose orf gesteld?

Orf wordt meestal klinisch vastgesteld, bij een persoon die met schapen of geiten heeft gewerkt.

De infectie kan worden bevestigd op een viraal uitstrijkje, huidbiopt of blaasjesvocht door middel van een polymerase-kettingreactie (PCR). Het kan ook worden geïdentificeerd door elektronenmicroscopie.

Een soortgelijke aandoening, veroorzaakt door een verwant virus, komt voor bij melkveehouders en wordt melkersknobbel genoemd.

Behandeling van orf bij de mens

Een specifieke behandeling is in de meeste gevallen niet nodig, omdat orf meestal na ongeveer 6 weken vanzelf verdwijnt. De laesie moet worden afgedekt om besmetting van de omgeving of andere mensen te voorkomen, hoewel verspreiding van mens op mens zeer ongebruikelijk is. Grote laesies kunnen worden verwijderd door scheerexcisie.

Een secundaire bacteriële infectie moet worden behandeld met antibiotica.

Imiquimod crème is gemeld effectief te zijn in een paar gevallen van orf.

Preventie van orf

Schapen- en geitenhouders moeten zich bewust zijn van de mogelijkheid van orf en niet-poreuze rubberen handschoenen dragen bij het hanteren van de dieren, vooral lammeren en geitenlammeren. Was de handen grondig of gebruik een antiseptische gel om de kans op besmetting te verkleinen.

Hoewel mensen meerdere orf-infecties kunnen oplopen, wordt na de eerste infectie enige immuniteit tegen het virus verworven, zodat de ziekte bij volgende gelegenheden minder ernstig is.

De ziekte kan bij schapen en geiten tot een minimum worden beperkt door een lagere bezettingsgraad en het lammeren in de open lucht. Vaccinatie van de kudde met een levend virus wordt aanbevolen als er een aanzienlijke uitbraak van orf is. Het vaccin veroorzaakt een milde korst op de vaccinatieplaats en mag niet worden gebruikt in gezonde beslagen waar geen voorgeschiedenis van orf is. Gevaccineerde dieren moeten gescheiden worden gehouden van niet-gevaccineerde dieren totdat de korst genezen is. Stallen moeten grondig worden gereinigd en ontsmet.