In 1706 publiceerde William Jones – een autodidact wiskundige en een van de beroemdste zonen van Anglesey – zijn baanbrekende werk, Synopsis palmariorum matheseos, ruwweg vertaald als Een samenvatting van de prestaties in de wiskunde.
Het is een werk van groot historisch belang omdat hier voor het eerst in de wetenschappelijke literatuur het symbool π verschijnt om de verhouding tussen de omtrek en de diameter van een cirkel aan te duiden.
Jones realiseerde zich dat het decimaal 3,141592 … nooit ophoudt en dat het niet exact kan worden uitgedrukt. “De exacte verhouding tussen de diameter en de omtrek kan nooit in getallen worden uitgedrukt,” schreef hij. Daarom erkende hij dat het een eigen symbool nodig had om het weer te geven.
Dacht wordt dat hij π koos omdat het ofwel de eerste letter is van het woord voor periferie (περιφέρεια) ofwel omdat het de eerste letter is van het woord voor omtrek (περίμετρος). (Of vanwege beide).
Het symbool π werd in 1737 populair gemaakt door de Zwitserse wiskundige Leonhard Euler (1707-83), maar pas in 1934 werd het symbool universeel ingevoerd. Inmiddels wordt π wereldwijd onmiddellijk herkend door scholieren, maar weinigen weten dat de geschiedenis ervan teruggaat tot een klein dorpje in het hart van Anglesey.
William Jones werd in 1674 geboren op een kleine boerderij in de buurt van het dorp Capel Coch in de parochie van Llanfihangel Tre’r Beirdd, ten noorden van de provinciestad Llangefni in het midden van het eiland.
Toen hij nog een klein kind was verhuisde de familie een paar mijl verder naar het noorden naar het dorp Llanbabo. Hij bezocht de liefdadigheidsschool in het nabijgelegen Llanfechell, waar zijn vroege wiskundige vaardigheden werden getrokken onder de aandacht van de plaatselijke schildknaap en landeigenaar, die geregeld voor Jones om naar Londen, waar hij kreeg een positie als accountant van een handelaar. Later zeilde hij naar West-Indië, een ervaring die zijn belangstelling voor navigatie aanwakkerde.
Toen hij 20 jaar oud was, kreeg Jones een aanstelling op een oorlogsschip om de bemanning wiskundelessen te geven. Op grond van die ervaring publiceerde hij in 1702 zijn eerste boek over de wiskunde van de navigatie als praktische gids voor de zeilsport. Na zijn terugkeer in Groot-Brittannië begon hij wiskunde te onderwijzen in Londen, mogelijk te beginnen met het houden van lessen in coffeeshops tegen een kleine vergoeding. Kort daarna publiceerde hij Synopsis palmariorum matheseos, een boek geschreven in het Engels, ondanks de Latijnse titel.
William Jones raakte bevriend met Sir Thomas Parker, de latere graaf van Macclesfield, en gaf les aan de jonge George Parker, die later de tweede graaf zou worden. Later woonde hij in het ouderlijk huis, Shirburn Castle, bij Oxford, waar hij nauwe banden met de familie ontwikkelde. Door zijn vele connecties vergaarde William Jones in Shirburn een weergaloze bibliotheek van boeken over wetenschap en wiskunde. Hij onderhield ook banden met Wales, met name via de Morrises of Anglesey, een familie van literaire broers die bekend stonden om hun culturele invloeden en activiteiten en die, hoewel een generatie jonger dan William, uit hetzelfde deel van Anglesey kwamen en sterke Londense connecties hadden.
In het kielzog van de publicatie van zijn Synopsis werd William Jones opgemerkt door twee van de meest vooraanstaande wiskundigen van Groot-Brittannië: Edmund Halley (die een komeet naar zich liet vernoemen) en Sir Isaac Newton. Hij werd in 1711 verkozen tot Fellow of the Royal Society (FRS) en was vice-voorzitter van de vereniging tijdens een deel van het voorzitterschap van Sir Isaac Newton. William Jones werd een belangrijk en invloedrijk lid van het wetenschappelijk establishment. Hij kopieerde, bewerkte en publiceerde ook veel van Newtons manuscripten. In 1712 werd hij benoemd tot lid van een commissie die door de Royal Society was ingesteld om te bepalen of de Engelsman Isaac Newton of de Duitser Gottfried Wilhelm Leibniz de eer te beurt zou vallen de calculus te hebben uitgevonden – een van de juwelen in de kroon van de hedendaagse wiskunde. Gezien de omstandigheden was het geen verrassing dat de commissie in het voordeel van Newton besliste.
In zijn testament liet William Jones zijn bibliotheek van ongeveer 15.000 boeken samen met zo’n 50.000 manuscripten, waarvan vele van Newtons hand, na aan de derde graaf van Macclesfield. Ongeveer 350 van deze boeken en manuscripten waren in het Welsh geschreven, en dit deel van de oorspronkelijke bibliotheek werd rond 1900 veiliggesteld om de Shirburn Collectie te vormen in de Nationale Bibliotheek van Wales in Aberystwyth.
Honderd jaar later, in 2001, werd het deel van de collectie van Wiliam Jones dat papieren en notitieboekjes van Sir Isaac Newton bevatte, verkocht aan de bibliotheek van de Universiteit van Cambridge voor meer dan 6 miljoen pond, een bedrag dat gedeeltelijk bijeen werd gebracht door inschrijving door het publiek. Het grootste deel van de rest van de bibliotheek werd in 2004 en 2005 in een reeks veilingen bij Sotheby’s verkocht, wat nog eens vele miljoenen opbracht: een exemplaar van de Harmonices mundi van de astronoom Johann Kepler bracht bijna 100.000 pond op en Newtons klassieker Principia mathematica nog eens 60.000 pond. Het boek van William Jones zelf, Synopsis palmariorum matheseos, was een koopje voor slechts 8.000 pond. In een van Newtons boeken, uitgegeven door William Jones en door Jones cadeau gegeven aan de familie Macclesfield, bevond zich een los blad in Newtons eigen handschrift. Dit blad alleen al bracht 90.000 pond op. De nalatenschap van Macclesfield heeft veel profijt gehad van de verkoop, maar deze onbetaalbare collectie is nu verspreid onder bibliotheken en particuliere verzamelaars over de hele wereld. Het lot van de persoonlijke papieren van William Jones blijft een mysterie. De familie Macclesfield was terughoudend om ze vrij te geven en er is sprake van een schandaal dat de familie heeft trachten te verbergen. Die papieren zouden ongetwijfeld meer licht werpen op William Jones, op zijn relatie met de graven van Macclesfield, en op zijn opmerkelijke levensreis van een huisje in Anglesey naar een lid van het wiskunde-establishment, en een van de lichtende sterren daarvan.
William Jones trouwde twee keer. Een van de kinderen uit zijn tweede huwelijk werd geboren nauwelijks drie jaar voordat William op 74-jarige leeftijd overleed. De zoon heette ook William Jones – een bron van veel latere verwarring – en werd Sir William Jones (1746-1794). Hij werd benoemd tot rechter bij het Hooggerechtshof in India en was een expert in de talen van het subcontinent. Sir William legde verbanden tussen Latijn, Grieks en Sanskriet, wat leidde tot het concept van “Indo-Europese talen” dat een hoeksteen blijft van de moderne taalkundige theorie. Hij werd ooit aan de koning van Frankrijk voorgesteld als iemand die elke taal behalve zijn eigen taal kende – het Welsh! Gezien zijn geboorteplaats is het zeer waarschijnlijk dat William Jones, de vader, zowel het Welsh als het Engels vloeiend sprak, maar omdat hij zijn vader verloor toen hij drie jaar oud was, zou Sir William niet de gelegenheid hebben gehad om de eerste taal van zijn vader te leren.
Gareth Roberts is emeritus hoogleraar onderwijs aan de Universiteit van Bangor. Als @GarethFfowc plaatst hij dagelijks wiskunde-uitdagingen op Twitter in zowel het Engels als het Welsh. Zijn website is www.garethffowcroberts.com
Als u op de hoogte wilt blijven van deze blog, Adventures in Numberland, volg Alex Bellos dan op Twitter, Facebook of Google+.
Voetnoten:
Een aantal details van het leven van William Jones blijft onduidelijk, deels omdat veel van zijn persoonlijke papieren niet aan het licht zijn gekomen. De belangstelling voor zijn leven en werk is echter toegenomen. Patricia Rothman van het University College London heeft de invloedssfeer van William Jones in Londen geanalyseerd in haar artikel ‘William Jones and his circle: the man who invented the concept of pi’, History Today, 2009, 59/7, 24-30.
De Library and Archives Service van de Bangor University bezit een aantal documenten die betrekking hebben op William Jones. De collectie is in de loop der jaren uitgebreid met materiaal dat is bijgedragen door Llewelyn Gwyn Chambers (1924-2014), voorheen een Reader in het Department of Mathematics van de universiteit en een fervent promotor van William Jones en zijn werk.
De auteur bereidt een boek voor over de Welsh en hun getallen, inclusief de pi-verbanden met William Jones, dat zal worden uitgegeven door de University of Wales Press. Hij is ook co-uitgever van een boek over Robert Recorde, de Welshe Tudor-wiskundige en onderwijzer die het gelijkheidsteken introduceerde: Robert Recorde: The Life and Times of a Tudor Mathematician (University of Wales Press, 2013).
{{topLeft}}
{{{bottomLeft}}
{topRight}}
{{bottomRight}}
{{/goalExceededMarkerPercentage}}
{{/ticker}}
{{heading}}
{#paragraphs}}
{.}}
{{/paragraphs}}{highlightedText}}
- Deel op Facebook
- Deel op Twitter
- Deel via Email
- Deel op LinkedIn
- Deel op Pinterest
- Deel op WhatsApp
- Deel op Messenger