Plantaire fibromatose

Definitie

De ziekte van Ledderhose, ook bekend als plantaire fibromatose of Morbus Ledderhose, is een kleine traaggroeiende laesie van de oppervlakkige fibromatosen van de plantaire aponeurose. Het kan worden omschreven als een goedaardige fibroblastische proliferatieve aandoening waarbij zich fibreuze knobbeltjes kunnen ontwikkelen in de plantaire aponeurosis, meer bepaald aan de mediale plantaire zijde van het voetgewelf en in de voorvoetregio.

Clinisch openbarende anatomie

De plantaire fascie, of aponeurosis, is een dunne band van fascie die zich uitstrekt van de inferieure rand van de calcaneus tot de plantaire platen van de metatarsofalangeale gewrichten en de bases van de proximale vingerkootjes.

Zie de pagina over de anatomie van de voet voor een meer gedetailleerde uitleg.

Epidemiologie/Etiologie

De ziekte van Ledderhose, is vernoemd naar een Duitse chirurg, Dr. Georg Ledderhose. Hij beschreef de aandoening voor het eerst in 1894 als een ongewone hyperproliferatieve plantaire aponeurose.
De ziekte komt minder vaak voor dan de palmaire ziekte, met een prevalentie van 0,23% en meestal vaker bij mannelijke personen van middelbare leeftijd (30 – 50 jaar). Studies hebben aangetoond dat, hoewel de mannelijke predispositie groter is dan bij vrouwen, er bij kinderen een vrouwelijke predispositie lijkt te zijn.

Door het gebrek aan informatie over het ontstaan van deze aandoening, is de etiologie nog steeds controversieel. Het lijkt een multifactoriële etiologie te hebben, waaronder congenitale en traumatische oorzaken, evenals langdurige immobilisatie gevolgd door trauma. Patiënten met de contracturen van Dupuytren, diabetes mellitus, epilepsie, alcoholisten met leveraandoeningen en keloïden hebben een hoger risico om de ziekte van Ledderhose en/of de ziekte van Peyronie te ontwikkelen.

Karakteristieken/Klinische presentatie

Er zal een zichtbare uitstulping zijn ter hoogte van de plantaris van de voet, evenals een verminderd vermogen om de voet te buigen. Niet alle patiënten hebben symptomatische klachten. Klachten zoals pijn kunnen optreden na lang staan of lopen, of wanneer die knobbels toevallig groeien en de aangedane structuren van de voet verstijven (door ruimtegebrek) zoals neurovasculaire bundels, spieren of pezen. Contracturen van de voet worden niet verwacht en patiënten hebben vaak normale radiografieën.

Fasen

1. Proliferatieve fase: Nodulaire fibroblastische proliferatie
2. Actieve fase: Collageen synthese en afzetting
3. Rijpe fase: Verminderde fibroblastische activiteit en collageenrijping

Differentiële diagnose

Lesies kunnen ook op verschillende plaatsen van het lichaam verschijnen, zoals:

• Contractuur van Dupuytren
• Ziekte van Peyronie
• Garrod’s pad
• Plantaire fasciitis
• Chronische ruptuur van de plantaire fascia

Diagnostische procedures

Lesies, uitbreiding, kenmerken, betrokken structuren en lokaal recidief kunnen op de volgende scans worden vastgesteld:

• Echografie
• MRI: Goed gedefinieerde knobbel tcontinu met de fascia plantaris; Lage signaalintensiteit op T1-gewogen sequenties; Lage tot gemiddelde signaalintensiteit op T2-gewogen sequenties
• CT-scan: Gebruikt voor weefselvergelijking; identificeer weefselmassa (niet-specifiek) in karakteristiek gebied; attenuatie gelijk aan of hoger dan in skeletspieren

Medisch beheer

Ook al is herstel met een niet-invasieve behandeling mogelijk, de ernst van de laesie kan om een andere aanpak vragen. De meest functionele operatie lijkt te bestaan uit een grote of gedeeltelijke fasciectomie (om de spanning weg te nemen) met of zonder grafts. Chirurgische verwijdering van de knobbels kan ook worden gedaan.

Radiotherapie is ook een optie, maar deze zal meestal postoperatief worden toegepast om het terugkomen van de knobbels te verminderen.

Fysiotherapeutische behandeling

De behandeling van de ziekte van Ledderhose is dezelfde als de behandeling die wordt gebruikt om iemand te revalideren die lijdt aan een contractuur van Dupuytren, behalve dan dat bij deze ziekte de behandeling wordt toegepast op de voet.

Milde gevallen

De behandeling van een mild geval van de ziekte van Ledderhose en de behandeling voorafgaand aan een klinische ingreep bestaan uit:

• Massage met behulp van cortisonencrème
• Zacht passief strekken van de ingetrokken structuren
• Isometrische oefeningen van de teenstrekkers
• Elektrotherapie

Elastische extensiespalken (hier kunnen ergotherapeuten ook helpen) – niet vaak gebruikt

• Symptoomverlichting door aanpassing van het schoeisel, pads en steunzolen
• Shockwave therapie: Vermindert de pijn en verzacht de knobbels

ernstige gevallen

In ernstige gevallen zal de ziekte van Ledderhose eerst klinisch moeten worden opgehelderd, alvorens met de fysiotherapeutische behandeling te beginnen.

Fase 1 (dag 1 – 3)

• De voet moet worden ingezwachteld of in een functionele positie worden gepleisterd
• Indien een transplantaat werd gebruikt: 10 dagen immobiliseren met een compressief spalkverband
  • Met mobiliseren wordt pas begonnen als er een ¾ engraftment is.

• Hoofdzakelijk zal deze fase bestaan uit:
  • Oedeembeheersing (POLICE/RICE requiem)
  • Mobiliseren van de tenen in het verband
  • Indien geen postoperatieve immobilisatie geïndiceerd is: Actieve mobilisatie

Fase 2 (wondgenezingsfase, dag 8 – 15)

• Langdurige mobilisatie van de vrije gewrichten
• Circulatoire oefeningen
• Littekenmassage
• Lymfedrainage
• Pneumatische/luchtdruktherapie
• Herstel van de gewrichten en spieren van de tenen:
  • Langzame passieve mobilisatie buiten de pijn
  • Actieve mobilisatie
  • Elastische constraint switch gea
  • Posture extension),
  • Laser en echografie indien uitdagingen met zou genezing optreedt
  • Passieve stretching van teen extensor voet in plantair flexie

  Fase 3

  • Circulatoire oefeningen
  • Littekenmassage
  • Warmte (warm water of paraffinebad) tijdens actieve bewegingen
  • Totaal herstel van de articulaire amplitudes (door middel van analytische en globale actief-passieve oefeningen en posturale extensie indien nodig met een dynamische brace)
  • Herstel van de spierkracht (handmatig en later met groeiende mechano-therapie apparaten)
  • Functionele training
  • Thuis oefenprogramma:
    • Handdoekcurls
    • Knikkers oprapen:
      • Leg een aantal knikkers op de grond naast een schaaltje of kopje en vraag de patiënt de knikkers één voor één met de geblesseerde voet vast te pakken om ze in het kubusje of schaaltje te laten vallen. Als deze oefening eenmaal is gedaan, kan dezelfde oefening worden uitgevoerd met de andere (niet geblesseerde) zijde.
    • Golfbal rollen:
      • Masseer de bal van uw voeten door de golfbal gedurende 2 minuten onder uw voet door te rollen.
  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 Murphey MD, Ruble CM, Tyszko SM, Zbojniewicz AM, Potter BK, Miettinen M. Musculoskeletal fibromatoses: radiologic-pathologic correlation. Radiographics 2009;29(7):2143-83.
  2. 2.0 2.1 2.2 Knobloch K, Vogt PM. High-energy focussed extracorporeal shockwave therapy vermindert pijn bij plantaire fibromatose (ziekte van Ledderhose). BMC research notes 2012;5(1):542.
  3. 3.0 3.1 3.2 3.3 Griffith JF, Wong TY, Wong SM, Wong MW, Metreweli C. Sonography of plantar fibromatosis. American Journal of Roentgenology 2002;179(5):1167-72.
  4. Juiste diagnose van Healthgrades. De ziekte van Ledderhose. Beschikbaar via http://www.rightdiagnosis.com/l/ledderhose_disease/intro.htm (geraadpleegd 22 oktober 2012).
  5. 5.0 5.1 5.2 De Souza DF, Micaelo L, Cuzzi T, Ramos-e-Silva M. Ledderhose disease: an unusual presentation. The Journal of clinical and esthetic dermatology 2010;3(9):45.
  6. 6.0 6.1 6.2 6.3 Walker EA, Petscavage JM, Brian PL, Logie CI, Montini KM, Murphey MD. Beeldvormingskenmerken van oppervlakkige en diepe fibromatosen bij de volwassen populatie. Sarcoma 2012.
  7. Hoeber PB. Tumoren van de zachte somatische weefsels en het bot. In: Pack GT, Ariel IM. Behandeling van kanker en aanverwante ziekten. Deel VIII, 1964. p. 8-14.
  8. 8.0 8.1 Wikipedia. Plantaire Fibromatose. Beschikbaar via:http://en.wikipedia.org/wiki/Ledderhose_disease (geraadpleegd 22 oktober 2012).
  9. Haedicke GJ, Sturim HS. Plantaire fibromatose: een geïsoleerde ziekte. Plastische en reconstructieve chirurgie 1989;83(2):296-300.
  10. 10,0 10,1 10,2 Van der Veer WM, Hamburg SM, de Gast A, Niessen FB. Recidief van plantaire fibromatose na plantaire fasciectomie: single-center lange termijn resultaten. Plastische en reconstructieve chirurgie 2008;122(2):486-91.
  11. Beckmann J, Kalteis T, Baer W, Grifka J, Lerch K. Plantarfibromatose: Therapie mit totaler Plantarfasziektomie. Zentralblatt für Chirurgie. 2004;129(01):53-7.
  12. 12.0 12.1 12.2 12.3 12.4 12.5 12.6 Xhardez Y. Vade-mecum de kinésithérapie et de rééducation fonctionnelle (5e édition). Prodim: Parijs, 2002.
  13. 13.0 13.1 WebMD. Welke oefeningen helpen als je een verstuikte enkel hebt? Beschikbaar via: https://www.webmd.com/pain-management/ankle-sprain-exercises#1 (geraadpleegd op 23/12/2012).
  14. Advanced Patient Education.com. Toe Home Fysiotherapie Oefeningen. Beschikbaar via:http://www.youtube.com/watch?v=D-n8G_V24uw (bekeken op 23/12/2012).