Polytheïsme

BoeddhismeEdit

In het boeddhisme zijn er hogere wezens die gewoonlijk als goden worden aangeduid (of aangeduid), deva’s; in de kern van het boeddhisme (de oorspronkelijke Pali-canon) wordt echter niet onderwezen dat er gebeden of aanbeden moet worden tot deva’s of welke god(en) dan ook.

Hoewel, in het boeddhisme wordt de kernleider ‘Boeddha’, die het pad naar verlichting heeft geëtst, niet aanbeden in meditatie, maar er wordt slechts over nagedacht. Beelden of afbeeldingen van de Boeddha (Boeddharupa’s) worden aanbeden om te reflecteren en na te denken over kwaliteiten die de specifieke positie van die rupa vertegenwoordigt. In het boeddhisme is er geen schepper en de Boeddha verwierp het idee dat er een permanente, persoonlijke, vaste, alwetende godheid kan bestaan, waarmee hij aansloot bij het kernconcept van vergankelijkheid (anicca).

Devas, in het algemeen, zijn wezens die in hun vorige levens meer positief karma hebben gehad dan mensen. Hun levensduur eindigt uiteindelijk. Wanneer hun leven eindigt, zullen ze herboren worden als deva’s of als andere wezens. Wanneer zij negatief karma hebben opgebouwd, worden zij herboren als mens of als een van de andere lagere wezens. Mensen en andere wezens kunnen ook als deva herboren worden in hun volgende wedergeboorte, als zij voldoende positief karma hebben verzameld; dit wordt echter niet aanbevolen.

Het boeddhisme bloeide in verschillende landen, en sommige van deze landen hebben polytheïstische volksreligies. Het boeddhisme gaat gemakkelijk samen met andere godsdiensten. Zo heeft het boeddhisme zich vermengd met de volksreligies en zijn er zowel polytheïstische varianten (zoals Vajrayana) als niet-theïstische varianten ontstaan. In Japan bijvoorbeeld heeft het boeddhisme, vermengd met het shinto, dat godheden vereert die kami worden genoemd, een traditie doen ontstaan waarin tot de godheden van het shinto wordt gebeden als vormen van boeddha’s. Er kunnen dus elementen van godenverering zijn in sommige vormen van later boeddhisme.

De begrippen Adi-Boeddha en Dharmakaya komen het dichtst bij monotheïsme in welke vorm van boeddhisme dan ook, en alle beroemde wijzen en Bodhisattva’s worden beschouwd als weerspiegelingen ervan.Van Adi-Buddha wordt niet gezegd dat hij de schepper is, maar de schepper van alle dingen, en dat hij een godheid is in Emanationistische zin.

ChristendomEdit

Hoewel het christendom officieel als een monotheïstische godsdienst wordt beschouwd, wordt soms beweerd dat het christendom niet echt monotheïstisch is vanwege zijn leer over de Drie-eenheid, die gelooft in een God geopenbaard in drie verschillende personen, namelijk de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Dit is het standpunt van sommige joden en moslims die beweren dat het christendom, vanwege de aanvaarding van een drie-enige opvatting van godheid, in feite een vorm van tritheïsme of polytheïsme is, zie bijvoorbeeld Shituf of Tawhid. De centrale doctrine van het Christendom is echter dat “één God bestaat in Drie Personen en Eén Substantie”. Strikt genomen is de leer een geopenbaard mysterie dat, hoewel boven de rede verheven, er niet mee in strijd is. Het woord “persoon” is een onvolmaakte vertaling van de oorspronkelijke term “hypostasis”. In het dagelijks spraakgebruik duidt “persoon” op een afzonderlijk rationeel en moreel individu, in het bezit van zelfbewustzijn, en zich bewust van de individuele identiteit ondanks veranderingen. Een menselijke persoon is een afzonderlijke individuele essentie in wie de menselijke natuur geïndividualiseerd is. Maar in God zijn er geen drie individuen naast en gescheiden van elkaar, maar alleen persoonlijke zelfonderscheidingen binnen de goddelijke essentie, die niet alleen generiek, maar ook numeriek één is. Hoewel de leer van de Drie-eenheid niet definitief werd geformuleerd vóór het Eerste Concilie van Constantinopel in 381, was de leer van één God, geërfd van het Judaïsme, altijd de onweerlegbare premisse van het geloof van de Kerk.

Jordan Paper, een Westerse geleerde en zelfverklaard polytheïst, beschouwt polytheïsme als de normale toestand in de menselijke cultuur. Hij stelt dat “zelfs de katholieke kerk polytheïstische aspecten vertoont met de ‘verering’ van de heiligen.” Anderzijds, zo klaagt hij, zagen monotheïstische zendelingen en geleerden graag een proto-monotheïsme of op zijn minst henotheïsme in polytheïstische godsdiensten, bijvoorbeeld wanneer ze uit het Chinese paar van Hemel en Aarde slechts één deel namen en dat de Koning van de Hemel noemden, zoals Matteo Ricci deed.

MormonismeEdit

Joseph Smith, de stichter van de beweging van de Heiligen der Laatste Dagen, geloofde in “de meervoudigheid van Goden”. Hij zei: “Ik heb altijd verklaard dat God een afzonderlijke persoonlijkheid was, dat Jezus Christus een afzonderlijke en afzonderlijke persoonlijkheid was van God de Vader, en dat de Heilige Geest een afzonderlijke persoonlijkheid en een Geest was: en deze drie vormen drie afzonderlijke persoonlijkheden en drie Goden”. Het mormonisme bevestigt ook het bestaan van een hemelse moeder, evenals verheffing, het idee dat mensen in het hiernamaals als god kunnen worden, en de heersende opvatting onder mormonen is dat God de Vader ooit een mens was die op een planeet met een eigen hogere God leefde, en die volmaakt werd na het volgen van deze hogere God. Sommige critici van het mormonisme beweren dat uitspraken in het Boek van Mormon een trinitaire opvatting van God beschrijven (bijv. 2 Nephi 31:21; Alma 11:44), maar door latere openbaringen zijn achterhaald.

Mormonen leren dat de bijbelse uitspraken over de eenheid van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest een eenheid van doel, niet van inhoud vertegenwoordigen. Zij geloven dat de vroege christelijke kerk de goddelijkheid niet karakteriseerde in termen van een immateriële, vormloze, gedeelde substantie, totdat post-apostolische theologen Griekse metafysische filosofieën (zoals het Neoplatonisme) in de christelijke leer begonnen op te nemen. Mormonen geloven dat de waarheid over Gods aard is hersteld door de moderne openbaring, die het oorspronkelijke joods-christelijke concept van een natuurlijke, stoffelijke, onsterfelijke God, die de letterlijke Vader is van de geesten van de mensen, in ere heeft hersteld. Het is tot deze persoon alleen dat mormonen bidden, omdat Hij hun hemelse Vader is en altijd zal zijn, de allerhoogste “God der goden” (Deuteronomium 10:17). In de zin dat mormonen alleen God de Vader aanbidden, beschouwen zij zichzelf als monotheïsten. Niettemin houden mormonen vast aan de leer van Christus dat zij die Gods woord ontvangen de titel van “goden” kunnen krijgen (Johannes 10:33-36), omdat zij als letterlijke kinderen van God zijn goddelijke eigenschappen op zich kunnen nemen. Mormonen leren dat “de heerlijkheid van God intelligentie is” (Leer en Verbonden 93:36), en dat door het delen van het volmaakte begrip van alle dingen van de Vader, zowel Jezus Christus als de Heilige Geest ook goddelijk zijn.

HindoeïsmeEdit

Hindoeïsme is geen monolithische religie: vele uiterst gevarieerde religieuze tradities en praktijken worden onder deze overkoepelende term gegroepeerd en sommige moderne geleerden hebben de legitimiteit van het kunstmatig verenigen ervan in twijfel getrokken en suggereren dat men zou moeten spreken van “hindoeïsmen” in het meervoud. Theïstisch Hindoeïsme omvat zowel monotheïstische als polytheïstische tendensen en variaties op of mengsels van beide structuren.

Hindoes vereren godheden in de vorm van de murti, of afgodsbeeld. De Puja (verering) van de murti is als het ware een manier om te communiceren met de vormloze, abstracte godheid (Brahman in het Hindoeïsme) die de schepping schept, in stand houdt en oplost. Er zijn echter sekten die beweren dat het niet nodig is om God een vorm te geven en dat God alomtegenwoordig is en voorbij de dingen gaat die mensen kunnen zien of voelen. Met name de Arya Samaj, gesticht door Swami Dayananda Saraswati en de Brahmo Samaj, gesticht door Ram Mohan Roy (er zijn er nog meer) vereren geen godheden. Arya Samaj geeft de voorkeur aan Vedische gezangen en Havan, terwijl Brahmo Samaj de nadruk legt op eenvoudige gebeden.

Sommige Hindoe filosofen en theologen pleiten voor een transcendente metafysische structuur met een enkele goddelijke essentie. Deze goddelijke essentie wordt gewoonlijk Brahman of Atman genoemd, maar het begrip van de aard van deze absolute goddelijke essentie is de lijn die vele Hindoe filosofische tradities zoals Vedanta bepaalt.

Onder de leken-Hindoes geloven sommigen in verschillende godheden die uit Brahman voortkomen, terwijl anderen een meer traditioneel polytheïsme en henotheïsme beoefenen, waarbij zij hun verering richten op een of meer persoonlijke godheden, terwijl zij het bestaan van andere godheden erkennen.

Academisch gezien beschrijven de oude Vedische geschriften, waarop het Hindoeïsme is gebaseerd, vier geautoriseerde discipellische lijnen van onderricht die in de loop van duizenden jaren zijn neergedaald. (Padma Purana). Vier van deze lijnen stellen dat de Absolute Waarheid volledig persoonlijk is, zoals in de Joods-Christelijke theologie. Dat de Oorspronkelijke Oergod persoonlijk is, zowel transcendent als immanent in de hele schepping. Hij kan worden benaderd, en wordt vaak benaderd door verering van Murti’s, die “Archa-Vigraha” worden genoemd, en die in de Veda’s worden beschreven als gelijkenissen van Zijn verschillende dynamische, spirituele Vormen. Dit is de Vaisnava theologie.

De vijfde disciplinelijn van de Vedische spiritualiteit, gesticht door Adi Shankaracharya, bevordert het concept dat het Absolute Brahman is, zonder duidelijke differentiaties, zonder wil, zonder gedachte, zonder intelligentie.

In de Smarta-richting van het Hindoeïsme staat de Advaita-filosofie van Shankara de verering van talrijke godheden toe, met dien verstande dat zij allen slechts manifestaties zijn van één onpersoonlijke goddelijke kracht, Brahman. Volgens verschillende scholen van Vedanta, waaronder Shankara, de meest invloedrijke en belangrijkste Hindoe theologische traditie, zijn er dus een groot aantal godheden in het Hindoeïsme, zoals Vishnu, Shiva, Ganesha, Hanuman, Lakshmi en Kali, maar zijn zij in wezen verschillende vormen van hetzelfde “Wezen”. Veel Vedantische filosofen stellen echter ook dat alle individuen verenigd zijn door dezelfde onpersoonlijke, goddelijke kracht in de vorm van de Atman.

Veel andere Hindoes beschouwen polytheïsme echter als veruit te verkiezen boven monotheïsme. Ram Swarup, bijvoorbeeld, wijst op de Veda’s als zijnde specifiek polytheïstisch, en stelt dat, “alleen een vorm van polytheïsme recht kan doen aan deze verscheidenheid en rijkdom.” Sita Ram Goel, een andere 20e-eeuwse Hindoe historicus, schreef:

“Ik had de gelegenheid om het typoscript te lezen van een boek dat ik in 1973 had voltooid. Het was een diepgaande studie van het monotheïsme, het centrale dogma van zowel de Islam als het Christendom, en tevens een krachtige uiteenzetting van wat de monotheïsten aan de kaak stellen als het Hindoe polytheïsme. Ik had nog nooit zoiets gelezen. Het was een openbaring voor mij dat Monotheïsme geen religieus concept was, maar een imperialistisch idee. Ik moet bekennen dat ik tot op dat moment zelf geneigd was tot het monotheïsme. Ik had nooit gedacht dat een veelheid aan goden de natuurlijke en spontane uitdrukking was van een geëvolueerd bewustzijn.”

Sommige Hindoes vatten dit begrip van polytheïsme op in de zin van polymorfisme – één God met vele vormen of namen. De Rig Veda, het belangrijkste Hindoe geschrift, licht dit als volgt toe:

Zij noemen hem Indra, Mitra, Varuna, Agni, en hij is de hemelse, edelgevleugelde Garutman. Aan wat Eén is, geven wijzen vele titels zij noemen het Agni, Yama, Matarisvan. Boek I, Hymne 164, Vers 46 Rigveda

NeopaganismeEdit

Neopaganisme, ook bekend als modern heidendom en hedendaags heidendom, is een groep van hedendaagse religieuze stromingen die beïnvloed zijn door of beweren afgeleid te zijn van de verschillende historische heidense overtuigingen van het premoderne Europa. Hoewel zij gemeenschappelijke kenmerken hebben, zijn de hedendaagse heidense religieuze bewegingen divers en is er geen sprake van een enkele reeks overtuigingen, praktijken of teksten die door hen allen worden gedeeld.

De Engelse occultist Dion Fortune was een belangrijke popularisator van het zachte polytheïsme. In haar roman De Zeepriesteres schreef ze: “Alle goden zijn één god, en alle godinnen zijn één godin, en er is één inleider.”

ReconstructionismeEdit

Reconstructionistische polytheïsten passen geleerde disciplines als geschiedenis, archeologie en taalstudie toe om oude, traditionele godsdiensten die gefragmenteerd, beschadigd of zelfs vernietigd zijn, zoals het Noorse heidendom, het Griekse heidendom, het Keltische polytheïsme en andere, nieuw leven in te blazen. Een reconstructionist tracht een authentieke praktijk te doen herleven en te reconstrueren, gebaseerd op de wegen van de voorouders maar werkbaar in het hedendaagse leven. Deze polytheïsten verschillen sterk van neopagans in die zin dat zij hun religie niet alleen beschouwen als geïnspireerd door de religies van de oudheid, maar vaak ook als een feitelijke voortzetting of herleving van die religies.

WiccaEdit

Wicca is een duotheïstisch geloof gecreëerd door Gerald Gardner dat polytheïsme toelaat. Wiccans vereren specifiek de Heer en Vrouwe van de Eilanden (hun namen zijn eedgebonden). Het is een orthopraxische mysteriegodsdienst die inwijding in het priesterschap vereist om zichzelf als Wiccan te kunnen beschouwen. Wicca legt de nadruk op dualiteit en de cyclus van de natuur.

SererEdit

In Afrika gaat het polytheïsme in de Serer religie terug tot het Neolithicum (mogelijk eerder) toen de oude voorouders van het Serer volk hun Pangool representeerden op de Tassili n’Ajjer. De opperste scheppergod in de Serer religie is Roog. Er zijn echter vele godheden en Pangool (enkelvoud : Fangool, de bemiddelaars bij het goddelijke) in de Serer religie. Elk heeft zijn eigen doel en dient als agent van Roog op aarde. Onder de Cangin sprekers, een subgroep van de Serers, staat Roog bekend als Koox.