Naar aanleiding van eerdere posts over Omi en Winant, ben ik aanbeland bij het deel waar zij raciale projecten en racisme bespreken.
Omdat ik Twitter gebruik, heb ik de discussie over de tweets van Sarah Jeong niet kunnen vermijden. Ik denk dat het een nuttige casestudy is in de terminologie van Omi en Winant. Ik ben geen journalist of bijzonder with-it-persoon, dus ik ben dit media-evenement vooral tegengekomen via artikelen erover. Hier zijn er een paar.
N.B. 17 sep. 2020 – Deze informele aantekeningen maakten deel uit van het proces van het schrijven van “Racial categories in machine learning”, met Bruce Haynes.
Om het samen te vatten: voor Omi en Winant is ras een “hoofdcategorie” van sociale organisatie, maar niettemin een die instabiel is en politiek wordt betwist. De continuïteit van raciale classificatie is het gevolg van een historisch, wederzijds versterkend proces dat zowel sociale structuren omvat die de verdeling van middelen controleren als sociale betekenissen en identiteiten die zijn verworven door eigenschappen van de lichamen van mensen. Het feit dat ras in stand wordt gehouden door deze historische en semiotisch rijke structurering (om een term van Giddens over te nemen), betekent dat
“Een individu of een groep raciaal identificeren is hen plaatsen binnen een sociaal en historisch afgebakend geheel van demografische en culturele grenzen, staatsactiviteiten, “levenskansen”, en tropen van identiteit/verschil/(on)gelijkheid.
“We kunnen bijvoorbeeld niet begrijpen hoe raciale voorstellingen woonsegregatiepatronen in gang zetten, zonder na te gaan hoe segregatie wederzijds de betekenis van ras zelf vormgeeft en versterkt.”
Dit is volkomen plausibel. Als we vaststellen dat raciale classificatie afhankelijk is van een relatie tussen betekenis en sociale structuur, opent dat de mogelijkheid van menselijke politieke inmenging in de (her)definitie van ras. Omi en Winants term voor deze raciale handelingen is racial projects.
Een raciaal project is tegelijkertijd een interpretatie, representatie of verklaring van raciale identiteiten en betekenissen, en een poging om hulpbronnen (economische, politieke, culturele) langs bepaalde raciale lijnen te organiseren en te verdelen.
… Raciale projecten verbinden de betekenis van ras in het discours en de ideologie met de manier waarop sociale structuren raciaal georganiseerd zijn.
“Raciaal project” is een brede categorie die zowel grote staats- en institutionele interventies als individuele acties kan omvatten, “zelfs het besluit om dreadlocks te dragen”. Wat ze tot rassenprojecten maakt, is hoe ze de bredere patronen van ras weerspiegelen en erop reageren, hetzij om ze te reproduceren, hetzij om ze te ondermijnen. Overheersende stereotypen zijn een van de belangrijkste manieren waarop we de raciale betekenissen van de samenleving kunnen “lezen”, en dus is de bestendiging of ondermijning van stereotypen een vorm van “rassenproject”. Raciale projecten zijn vaak met elkaar in strijd; het proces van raciale vorming is de interactie en accumulatie van deze projecten.
“Raciaal project” is een nuttige categorie, deels omdat het de sleutel vormt tot Omi en Winants definitie van racisme. Zij erkennen dat de term zelf onderwerp is van een “enorm debat”, dat nu eens wordt opgeblazen om betekenisloos te zijn en dan weer wordt afgezwakt omdat het te eng is. Zij menen dat de definitie van racisme als “rassenhaat” te beperkt is, hoewel het als categorie aan juridische tractie heeft gewonnen, zoals in het geval dat “haatmisdrijven” worden beschouwd als een misdrijf met verzwaarde straffen, of universiteiten codes instellen tegen “haatzaaien”. Ik heb “raciale animus” gelezen als een andere term die iets soortgelijks betekent, hoewel misschien subtieler, dan “rassenhaat”.
De enge definitie van racisme als rassenhaat wordt verworpen op grond van een argument dat O&W toeschrijven aan David Theo Goldberg (1997), namelijk dat de interpretatie van racisme, door zich eng te richten op “crime of passion” (ik zou dit ruimer opvatten als “psychologische toestanden”), voorbijgaat aan de ideologieën, het beleid en de praktijken die “de raciale ongelijkheid en overheersing normaliseren en reproduceren”. Met andere woorden, een adequaat gebruik van racisme als term moet verwijzen naar de sociale structuur die ras is.
Omi en Winant definiëren racisme als volgt:
Een raciaal project kan als racistisch worden gedefinieerd als het structuren van overheersing creëert of reproduceert die gebaseerd zijn op raciale betekenis en identiteiten.
Een belangrijke implicatie van hun argument is dat niet alle raciale projecten racistisch zijn. Omi en Winant staan zeer kritisch tegenover kleurblindheid als (volgens hen) een politieke hegemonie. Zij willen ruimte maken voor raciale solidariteit en agency ondanks de hiërarchische aard van ras als een sociaal gegeven. Dit stelt hen in staat twee belangrijke vragen te beantwoorden.
Zijn er anti-racistische projecten? Ja. “Wij definiëren antiracistische projecten als projecten die structuren van overheersing op basis van raciale betekenissen en identiteiten ongedaan maken of zich ertegen verzetten.”
Merk op dat de twee definities niet precies parallel zijn opgebouwd. Structuur “creëren en reproduceren” is niet helemaal het tegenovergestelde van “structuur ongedaan maken of zich ertegen verzetten”. Gegeven O&W’s ontologie, en het feit dat rassenstructuur altijd de opeenstapeling is van een lange geschiedenis van rassenprojecten, projecten die zijn uitgevoerd door (botweg) zowel rechts als links, en gezien het feit dat de sociale structuur niet homogeen is naar gelang van de plaats (denk maar aan het verschil tussen ras in de Verenigde Staten en in Brazilië, of tussen ras in New York en in Dallas), en gezien het feit dat een daad van verzet impliciet ook een daad van schepping is, zou men gemakkelijk in verwarring kunnen raken bij het toepassen van deze definities. Het sleutelwoord, “overheersing”, is niet precies gedefinieerd, en alles hangt daarvan af. Uit de tekst blijkt duidelijk dat Omi en Winant de “linkse” visie op de werking van raciale overheersing onderschrijven; dit oriënteert hun definitie van racisme concreet. Maar zij merken ook op dat de politieke macht van gekleurde mensen in de Verenigde Staten in de afgelopen honderd jaar of zo hun politieke macht heeft vergroot. Is de sleutel tot racisme niet het hebben van macht? Dit brengt O&W bij de tweede vraag, die luidt:
Kunnen groepen van kleur racistische projecten bevorderen? Het antwoord van O&W is: ja, dat kunnen ze. Er zijn uitzonderingen op de hiërarchie van blanke suprematie, en in deze uitzonderingen kunnen er raciale conflicten zijn waar een groep van kleur racistisch is. Hun voorbeeld is in gevallen waar zwarten en Latino’s strijden om middelen. O&W gaan niet zo ver om te zeggen dat het mogelijk is om racistisch te zijn tegen blanke mensen, omdat zij geloven dat alle raciale relaties worden gevormd door de overkoepelende macht van blanke suprematie.
Gevalstudie: Jeong’s tweets
Dat is de opzet. En hoe zit het met Sarah Jeong? Nou, ze schreef een aantal tweets waarin ze witte mensen, en specifiek witte mannen, bespotte in 2014, wat overigens de hoogtijdagen van obscene groepsconflicten op Twitter waren. Dat was het jaar van Gamergate. Een heel jaar van tweets die waarschijnlijk het beste vergeten kunnen worden. Ze vergeleek blanken met kabouters, ze vergeleek ze met de honden. Ze zei dat ze blanke mannen kwaad toewenste. Zoals al is opgemerkt, als er over een andere groep dan blanke mannen werd gesproken, zouden haar tweets worden gezien als ontegenzeggelijk racistisch, enz. Ze zijn, eerlijk gezegd, retorisch vergelijkbaar met het soort tweets waar de linkse media al een tijdje zo ontzet over zijn.
Ze zijn weer opgedoken omdat Jeong is ingehuurd door de New York Times, en rechtse activisten (of misschien gewoon trollen, het is me een beetje onduidelijk waarover) de oude tweets hebben opgedoken. In het politieke klimaat van 2018, waarin racisme op het internet als verschrikkelijk echt aanvoelt, hebben deze tweets een gevoelige snaar geraakt en tot nadenken geleid.
Wat moeten we van deze tweets denken, in het licht van de raciale vormingstheorie?
In de eerste plaats moeten we erkennen dat de New York Times een aantal zeer goede juristen in dienst heeft (Jeong heeft zelf een graad in de rechten). Hun verklaring was dat op het moment van de tweets, (a) Jeong werd lastiggevallen, (b) dat ze op hen reageerde op dezelfde retorische manier van de pesterijen, dat (c) dat spijtig is, maar ook, het is al lang voorbij en niet zo slecht. Sarah Jeong’s eigen verklaring maakt dit punt, erkent dat de tweets kwetsend kunnen zijn uit hun context, en dat ze ze niet bedoelde op de manier waarop anderen ze zouden kunnen opvatten. “Intimidatie” is eigenlijk een relatief neutrale term; je kunt iemand juridisch gezien intimideren op grond van zijn ras zonder een reactie op te roepen van antiracistische sociologen. Dit is allemaal heel verstandig, IMO, en de zaak is zo goed als gesloten.
Maar daarmee is de discussie op het Internet niet afgelopen. Waarom niet? Omdat de online media de plaats zijn waar de strijd om raciale vorming zich afspeelt.
We kunnen ons afvragen: waren de tweets van Sarah Jeong een raciaal project? Het antwoord lijkt te zijn: ja, dat waren ze. Het was een representatie van raciale identiteit (witheid) “om middelen (economisch, politiek, cultureel) langs bepaalde raciale lijnen te organiseren en te verdelen”. Jeong is journalist en geleerde, en deze argumenten spelen zich af in de sociale media, die altijd al deel uitmaken van de kapitalistische aandachtseconomie. Jeongs succes is deels te danken aan haar confrontatie met online-pesters en haar reacties op rechtse mediafiguren. En haar activiteit is het soort dat de aandacht vestigt op raciale lijnen – antiracistisch, racistisch, etc.
Verwarrend genoeg leest de taal die ze in deze tweets gebruikt als haatdragend. “Domme blanke mensen die het internet overspoelen met hun meningen, zoals honden die op brandkranen pissen” klinkt redelijkerwijs als een uiting van raciale vijandigheid. Als we de definitie van racisme zouden accepteren als louter het hebben van kwade wil jegens een ras, wat de definitie van Andrew Sullivan lijkt te zijn, dan zouden we moeten zeggen dat dit racistische tweets waren.
We zouden hier een verdediging kunnen aanvoeren. Waren de tweets satire? Had Jeong eigenlijk geen kwade wil jegens blanken? Je kunt je op dezelfde manier afvragen of de antisemieten van 4chan werkelijk antisemitisch zijn of alleen maar trollen. De hele vraag wie alleen maar aan het trollen is en wie serieus moet worden genomen op het internet is zo interessant. Maar het is er een waar ik lang geleden van weg moest lopen nadat het me een keer te heet onder de voeten werd gemaakt. Dus het gaat.
Wat iedereen weet waar het om gaat, is de stelling dat de definitie van “raciale animus” niet de echte definitie van racisme is, maar dat iets als de definitie van O&W dat wel is. Volgens hun opvatting is (a) een raciaal project alleen racistisch als het aansluit bij structuren van raciale overheersing, en (b) is de structuur van raciale overheersing een blanke supremacistische structuur. Ergo, volgens deze benadering zijn Jeongs tweets niet racistisch, omdat het beledigen van blanken geen structuren van blanke suprematie creëert of reproduceert.
Het is de moeite waard erop te wijzen dat er hier twee verschillende definities van een woord zijn en dat geen van beide definities per definitie correcter is. Ik aarzel om de eerste definitie “rechts” en de tweede definitie “links” te noemen, want er is niets in de eerste definitie waardoor je bijvoorbeeld het “wieg tot gevangenis” systeem niet zou willen afschaffen of een aantal andere echte institutionele hervormingen. Maar de laatste definitie wordt geprefereerd door progressieven, die een redelijk samenhangend wereldbeeld hebben. O&W’s theorievorming is daarmee in overeenstemming. Het handige van dit wereldbeeld is dat het het moeilijk maakt om te klagen over progressieve retorische tactieken zonder te verzanden in een theoretisch debat over hun definities, wat het een uitstekende ideologie maakt om ruzie mee te maken op het Internet. Dit is grotendeels wat Andrew Sullivan bedoelde met zijn kritiek.
Wat Jeong en de NYT lijken te begrijpen, wat sommige anderen niet doen, is dat opmerkingen die een heel ras beledigen kwetsend en hinderlijk kunnen zijn, zelfs als ze niet racistisch zijn in de progressieve zin van het woord. Het is niet duidelijk hoe we een raciaal project dat kwetsend en hinderlijk is voor blanke mensen moeten noemen als we het niet racistisch noemen. Een probleem met de progressieve definitie van racisme is dat overeenstemming over de toepassing van de term zal afhangen van overeenstemming over wat de dominante raciale structuren zijn. Wat we de laatste jaren hebben geleerd is dat de linkse visie op wat deze raciale structuren zijn niet zo wijdverbreid is als werd aangenomen. Er zijn bijvoorbeeld veel meer mensen die geloven in antisemitische samenzweringen, waarin het overheersende ras de Joden zijn, actief in het Amerikaanse politieke leven dan werd aangenomen. Gegeven O&W’s definitie van racisme, als het feitelijk zo zou zijn dat Joden de wereld besturen, dan zouden antisemitische uitlatingen niet racistisch zijn in de betekenisvolle zin.
Dat betekent dat de progressieve definitie van racisme, om effectief te zijn, afhankelijk is van wijdverbreide overeenstemming over blanke supremacistische hegemonie, wat veel, veel gecompliceerder is om iemand van te overtuigen dan iemands raciale vijandigheid.
Een aantal mensen heeft elke negatieve reactie op het weer opduiken van Jeongs tweets van de hand gewezen, door van de gelegenheid gebruik te maken om die reactie te kleineren als misplaatst en achterlijk. Voor zover ik kan nagaan, is er een argument dat Jeongs tweets juist antiracistisch zijn. Dit artikel stelt dat het terloops kleineren van blanke mannen gewoon iets is wat antiracisten lichtzinnig doen om aandacht te vragen voor de dominante sociale structuren en ook het verachtelijke gedrag van sommige blanke mannen. Natuurlijk zijn deze opmerkingen humoristisch bedoeld, en niet bedoeld om te verwijzen naar alle blanke mannen (om te veronderstellen dat het doet om af te leiden van de structurele kwesties waar het om gaat). Het zijn grappen die gevierd moeten worden, want de progressieven hebben dit argument over #notallmen al gewonnen, ook in 2014. Goed begrepen als progressieve, antiracistische, sociale rechtvaardigheidstaal is er niets beledigends aan Jeongs tweets.
Ik ben waarschijnlijk in de minderheid op dit punt, maar ik ben het niet eens met deze beoordeling, om een aantal redenen.
Ten eerste is het idee dat je op Twitter een privé-gesprek binnen een groep kunt voeren absurd.
Ten tweede kan het idee dat een hele gemeenschap mensen terloops raciale vijandigheid uit vanwege representatieve voorbeelden van wandaden door leden van een sociale klasse alarmerend zijn, of het nu gaat om Trump-stemmers die het over Mexicanen hebben of om antiracisten die het over blanken hebben. Dat alarm, als emotionele reactie, is een realiteit, of de dominante raciale structuren nu worden gereproduceerd of uitgedaagd of niet.
Ten derde ben ik er niet van overtuigd dat tweets die alleen maar witte mensen beledigen, als racistisch project echt als “antiracistisch” gelden in inhoudelijke zin. Antiracistische projecten zijn “projecten die structuren van overheersing op basis van raciale betekenissen en identiteiten ongedaan maken of zich ertegen verzetten”. Is zeggen ‘blanken zijn onzin’ een overheersingsstructuur ongedaan maken? Ik ben er vrij zeker van dat alle witte supremacistische overheersingsstructuren die aanval hebben overleefd. Verzet het zich tegen witte supremacistische overheersing? De strekking van wijze rassensociologie is dat wat belangrijker is dan de sociale betekenissen, de institutionele structuren zijn die raciale ongelijkheid in stand houden. Zelfs als deze uitspraak een betekenis heeft die vernederend is voor blanke mensen, dan nog lijkt hij geen enkele bijdrage te leveren aan het reorganiseren van middelen rond (anti-)raciale lijnen. Het is gewoon een grove belediging. Het is heel goed mogelijk dat het een averechts effect heeft gehad, of een effect op de raciale organisatie van de aandacht dat noch de blanke suprematie schaadde noch ondersteunde, maar eerder de manifestatie ervan op het Internet giftiger maakte (als reactie op andere, veel grotere, giftigheid, natuurlijk).
Ik veronderstel dat waar ik voor pleit een grotere erkenning van nuance is dan het “linkse” of “rechtse” standpunt in deze zaak heeft geboden. Ik zeg dat het mogelijk is een raciaal project uit te voeren dat noch racistisch noch antiracistisch is. Je kunt een raciaal project hebben dat amusant absurd is, of giftig, of slim inzichtelijk. Bovendien is er een complex van ethische verantwoordelijkheden en principes dat raakvlakken heeft met raciale projecten, maar dat niet wordt ingeperkt door de logica van het ras. Er zijn hogere fatsoensnormen waarop men zich kan beroepen. Dit zijn niet alleen beperkingen op het gebied van etiquette. Ze zijn ook relevant voor de strijd om rassenprojecten en de uitkomsten daarvan.
Aanvulling, 1 mrt. 2019: Ik heb onlangs een (voor mij) verrassende statistiek vernomen via Chetty et al.’s “Race and Economic Opportunity in the United States: An Intergenerational Perspective” (2018) werk: dat het mediane inkomen van Aziatisch-Amerikaanse huishoudens ongeveer $ 17k hoger was dan het mediane inkomen van blanke huishoudens in 2016. Ik weet eerlijk gezegd niet zeker of dit van belang is voor de voorgaande analyse of niet. Maar het zou kunnen, en ik denk dat het een interessante vraag is of dat zo is of niet. Ik voeg het zonder verder commentaar toe.