Glas
Het gebruik van glas zelf gaat terug tot onze vroegste geschiedenis, toen obsidiaan – een vorm van natuurlijk glas ontstaan door zand dat smelt in de intense hitte van een vulkaan en wordt verspreid tijdens een uitbarsting – werd gebruikt om speerpunten van te maken. Het bestaan van door de mens vervaardigd glas gaat terug tot 4000 v. Chr., toen het werd gebruikt als glazuur voor stenen kralen. De eerste glazen pot werd vermoedelijk rond 1500 v. Chr. gemaakt. Het werd gemaakt door een laag gesmolten glas toe te voegen aan een kern van zand.
Vanaf 100 v. Chr. was glasblazen de populairste manier om glazen verpakkingen te maken. Het glas dat in deze eeuw werd geproduceerd, was slecht geschikt voor venstertoepassingen omdat het door de onzuiverheden in de grondstoffen een dichte kleur kreeg. Tegen het einde van de eerste eeuw na Christus werd echter kleurloos glas geproduceerd.
Tijdens de jaren van de Romeinse overheersing werd het geheim van de glasfabricage streng bewaakt. Pas na de val van het Romeinse Rijk werd de vaardigheid toegankelijk voor Europa en het Midden-Oosten.
De eerste bewijzen van een glasindustrie in Groot-Brittannië dateren uit 680 na Christus in het gebied rond Wearmouth en Jarrow in het noorden van Engeland. Tegen 1200 was de industrie uitgebreid tot gebieden rond de Weald, Surrey, Sussex en Chiddingford.
Glas in ramen
Toen glas werd ontdekt in het door de Romeinen bezette Egypte, werd het niet alleen gebruikt voor decoratie, maar ook om kleine ruiten van te maken die vervolgens in die openingen werden geplaatst. Toen Rome Brittannië bezette, brachten zij de glasblazerij met zich mee.
Om vensterglas te maken, begonnen de Romeinen met een lange ballon van geblazen glas. Ze sneden de uiteinden eraf en verdeelden de cilinder in tweeën. De halve cilinder werd op een ijzeren plaat gelegd en platgedrukt. Dit fabricageproces betekende dat de openingen beperkt waren tot kleine afmetingen, maar dat veranderde in de 17e
eeuw toen men in Engeland een procédé ontdekte om grote ruiten te maken.
Helaas kwam deze doorbraak de Engelsen niet ten goede als het om de ramen in hun huizen ging, want in 1696 voerde Willem III een “belasting op vensters” in. Mensen moesten tussen de twee en acht shilling per jaar betalen, afhankelijk van het aantal ramen in hun huis, en velen metselden hun ramen dicht om de heffing te ontlopen. (William’s window tax is waar de term “daglichtroof” vandaan komt.) De belasting bleef 156 jaar van kracht, waarbij de heffingsvrije hoeveelheid ramen steeg van 10 naar zes en vervolgens naar acht. De belasting werd uiteindelijk in 1851 afgeschaft.
Polished plate glass werd aan het eind van de 18e eeuw in Groot-Brittannië geïntroduceerd; het productieproces was echter zo duur dat het alleen werd gebruikt voor ramen in de beste kamers van grotere, duurdere huizen.
Toen in 1834 een cilinderplaatproces voor glasproductie uit Duitsland werd ingevoerd, kon Groot-Brittannië glas van hogere kwaliteit in grotere platen produceren tegen veel lagere kosten dan de voorheen gebruikte methoden. In combinatie met de afschaffing van de belasting op vensters betekende dit dat de prijs van glas sterk daalde en dat meer mensen het zich konden veroorloven vensters in hun huizen te plaatsen. Dit gold ook voor ondoorzichtig glas, dat tegen 1888 voornamelijk werd bewerkt met patronen en machinaal werd gewalst.
In 1903 werd gelaagd glas geïntroduceerd, dat de veiligheid aanzienlijk verhoogde en een ruimer gebruik van veel grotere glasbladen mogelijk maakte. Gelaagd glas kon ook als een enkel glasblad worden geglazuurd, zonder de noodzaak van glaslatten.
De 20e eeuw bracht een overvloed aan nieuwe technieken voor massaproductie, die leidden tot goedkopere manieren om consistent glas van hogere kwaliteit te produceren in steeds grotere afmetingen. De glazuurtechniek die werd geïntroduceerd, en die ook nu nog op grote schaal wordt gebruikt, was het floatproces – waarbij gesmolten glas op een bed van gesmolten tin drijft terwijl het bovenste oppervlak wordt gepolijst met stikstof onder druk. Dubbele beglazing werd aan het eind van de 20e eeuw geïntroduceerd als middel om de energie-efficiëntie in woningen te verbeteren.
Raamglas door de eeuwen heen
Slabglas
De vroegste vorm van glas, slabglas, werd gemaakt door gesmolten glas op een plat oppervlak te gieten.
Breed of cilinderglas
Breed of cilinderglas is een 11e-eeuwse Duitse uitvinding die in het Verenigd Koninkrijk zijn intrede deed in het begin van de 12e eeuw. Het bestaat uit glas dat tot een bel wordt geblazen, die vervolgens in een cilindervorm wordt gesneden, opnieuw wordt verhit en tot platen wordt geplet. Het resultaat was een zeer onvolmaakt glas dat een vertekend beeld gaf door een groene tint.
Kroonglas
Dit glas werd in 1674 in Engeland geïntroduceerd en bleef populair tot in de jaren 1830. Kroonglas, ook een geblazen glas, werd tot een bel geblazen die door een staaf werd doorboord en vervolgens rondgedraaid om een schijf te vormen. Het glas werd afgekoeld en vervolgens in ruiten gesneden. Het middenstuk, waar de staaf aan vastzat, werd meestal weggegooid, hoewel je in oudere huizen nog wel eens ruiten van dat type ziet. Kroonglas was fijner en helderder dan breed glas. Hoewel kroonglas een minder vertekend beeld gaf dan vroeger geproduceerd vensterglas, vertoonde het nog steeds een lichte rimpeling.
Tijdens de late 18e en vroege 19e eeuw werd kroonglas naast het cilindertype geproduceerd, maar het werd uiteindelijk uit de productie verdrongen en de techniek voor het maken van kroonglas ging verloren. Tegenwoordig komt kroonglas nog het dichtst in de buurt van cilinderglas.
Cilinderglas
Op een vergelijkbare manier als bij breedglas begint cilinderglas zijn leven met dezelfde geblazen glastechniek, maar dan werd de cilinder in een sleuf geslingerd om hem groter te maken. Net als bij breed glas wordt deze grotere cilinder vervolgens afgekoeld en gesneden voordat hij opnieuw wordt verhit en geplet. Het resultaat is niet alleen groter glas, maar ook een superieure oppervlaktekwaliteit in vergelijking met breed glas.
Gegoten glas
Gegoten glas is een product van het einde van de 17e eeuw en wordt vervaardigd door gesmolten glas in een mal te gieten. Het gietglasproces wordt voor verschillende doeleinden gebruikt, waaronder het maken van glassculpturen en spiegelglas. Omdat het proces arbeidsintensief is, wordt gegoten glas in beglazingstoepassingen meestal gereserveerd voor opvallende ramen – vaak voorzien van een textuur of ontwerp.
Getrokken glas
Het getrokken glasproces, dat in 1904 werd uitgevonden door Emile Fourcault, plaatst een gleuf in een tank met gesmolten glas en “trekt” vervolgens glasplaten door de gleuf over watergekoelde rollen naar een koelkamer.
Omstreeks dezelfde tijd introduceerde Irving Colburn de Colburn-machine, die de papierproductie als inspiratiebron had. Het glasblad wordt eerst verticaal uit het oppervlak van het gesmolten glas getrokken en vervolgens geleidelijk over een wals gebogen tot het horizontaal ligt.
Glas dat met beide methoden werd geproduceerd, vertoonde rimpels op de plaatsen waar het was getrokken en vervolgens gewalst, en net als bij eerdere processen moest het glas naderhand worden geslepen en gepolijst.
Floatglas
Het proces voor het maken van floatglas werd in 1959 geïntroduceerd door Alastair Pilkington, en het is vandaag de dag nog steeds de standaard in de industrie. Bij dit proces wordt het gesmolten glas op een bed van gesmolten tin gegoten. Drijvend op het tin verspreidt het gesmolten glas zich tot een vlak oppervlak.
Oorspronkelijk kon met Pilkington’s proces alleen glas van 6,8 mm dik worden gemaakt, maar tegenwoordig kan het zo dun zijn als 0,4 mm of zo dik als 25 mm. Hoewel de principes van het procédé onveranderd zijn gebleven, is de oppervlaktekwaliteit van het glas sterk verbeterd, waardoor een eindproduct zonder vervormingen en/of gebreken is verkregen.
De introductie van het float-procédé opende de deuren voor een architectonische revolutie die het mogelijk maakte zeer grote ruiten van perfect glas te maken. Verdere verbeteringen sindsdien hebben een grotere en gevarieerde functionaliteit mogelijk gemaakt en de verdere ontwikkeling van wat bekend staat als intelligente beglazing.