Seleniumtoxiciteit

Door Dr. Liji Thomas, MD

De rol van selenium in de gezondheid werd voor het eerst erkend als een toxisch element, door de erkenning van de schadelijke effecten ervan. Omdat het een sporenelement is, is slechts een minieme hoeveelheid nodig om zijn belangrijke fysiologische functies te behouden. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid is 55 mcg per dag, gebaseerd op een referentiedosis van 0,005 mg/kg lichaamsgewicht/dag. In de volgende tabel staan de door de FDA vastgestelde maximumgehalten. Het is belangrijk op te merken dat zuigelingen geen seleniumsupplementen mogen krijgen.

Tabel 1: Maximale innameniveaus voor selenium

Vooralsnog, wordt de diagnose van seleniumtoxiciteit gesteld op basis van de aanwezigheid van kenmerken van selenose bij de mens, aangezien er geen nauwkeurige biochemische of preklinische parameters zijn.

Geschiedenis van seleniumtoxiciteit

Seleniumtoxiciteit bij dieren werd ontdekt door het optreden van neurologische en musculaire symptomen bij vee in de jaren 1930. Dit werd alkaliziekte of blindelingsverlamming genoemd, en tegenwoordig wordt aangenomen dat het om verschillende stadia van dezelfde aandoening gaat.

De klinische kenmerken van blindelingsverlamming zijn verlies van gezichtsvermogen of aantasting van het gezichtsvermogen, willekeurig lopen, slechte voeding en verlamming. Bij de alkaliziekte is er haarverlies, misvormde en afbrokkelende hoeven, gewrichtserosie, bloedarmoede, en cardiovasculaire, lever- en niereffecten.

In dieren is seleniumtoxiciteit ook in verband gebracht met een abnormale ontwikkeling van de foetus bij runderen, varkens en schapen, maar met onvruchtbaarheid en een hoger percentage onvolgroeide nakomelingen en foetale sterfte.

Chronische seleniumtoxiciteit

De toxiciteitssymptomen hangen af van de blootstellingsroute.

Inhalatie van selenium

De inhalatie van seleniumverbindingen veroorzaakt irritatie van de ademhalingsmembranen, longoedeem, bronchiale ontsteking en longontsteking. Blootstelling aan elementair seleniumstof veroorzaakt naast de andere symptomen ook irritatie van de slijmvliezen, neusbloedingen en hoesten.

Andere kenmerken zijn braken en misselijkheid, cardiovasculaire effecten, hoofdpijn en malaise, en oogirritatie.

Inname van selenium

De langdurige inname van overmatig selenium kan zowel organische als anorganische vormen in voedsel of water betreffen. De symptomen van chronische seleniumvergiftiging of selenose doen zich eerst voor in de vorm van een knoflookgeur in de adem en een metaalsmaak in de mond. Dit wordt gevolgd door gastro-intestinale symptomen zoals misselijkheid of diarree, vermoeidheid en prikkelbaarheid, en gewrichtspijn, bij meer dan 70-75% van de patiënten.

Andere karakteristieke kenmerken zijn mentatieverlies, paresthesie, hyperreflexie, nagelveranderingen resulterend in broosheid, vervorming en verlies van nagels, alopecia, verkleuring en verlies van tanden, en huiduitslag. Deze worden gezien bij meer dan 60-65% van de patiënten.

Acute seleniumtoxiciteit

Acute toxiciteit presenteert zich met acuut respiratoir distress syndroom, myocardinfarct, nierfalen, vasculaire symptomen zoals tachycardie en blozen van het gezicht, neurologische kenmerken waaronder tremoren, prikkelbaarheid en myalgie. ECG-afwijkingen zoals T-golfinversie en QT-verlenging worden vaak gezien, en de dood is het gevolg van refractaire hypotensie

Oorzaken van selenose

Oorzaken van selenose variëren van inname van te veel selenium, zoals in het geval van het regelmatig snoepen van paranoten die tot 90 mcg selenium per noot kunnen bevatten. Er zijn ook veel andere planten die in staat zijn selenium dat uit de bodem is opgenomen te concentreren, en deze worden seleniumaccumulatoren genoemd.

In tegenstelling tot het normale seleniumgehalte van een plant van 10 ppm, zelfs als ze op seleniumrijke grond groeien, kunnen seleniumaccumulatoren concentraties van duizenden ppm hebben. Van de Astragalus racemosus is bekend dat hij een seleniumconcentratie van bijna 15.000 ppm heeft.

Deze planten kunnen alleen op seleniumrijke grond groeien, en worden primaire seleniumindicatoren genoemd. Hoewel ze vooral in Noord-Amerika voorkomen, groeien sommige soorten ook in Australië. Er bestaan ook andere seleniumaccumulatoren, die op seleniumarme bodems kunnen groeien, en deze worden secundaire bodemaccumulatoren genoemd.

Toxische seleniumverbindingen

De giftigste verbinding van selenium bij inademing is waterstofselenide. Andere giftige verbindingen zijn seleniumdioxide, natriumseleniet en seleniumsulfide. Natriumseleniet is de giftigste verbinding bij orale inname.

Seleniumsulfide is in verband gebracht met het optreden van lever- en longtumoren bij muizen en ratten na orale blootstelling, en is een groep B2 carcinogeen volgens de EPA-classificatie. Elementair selenium heeft een lage toxiciteit na orale toediening.

EPA heeft elementair selenium geclassificeerd als een groep D, niet classificeerbaar wat betreft carcinogeniteit voor de mens, en seleniumsulfide als een groep B2, waarschijnlijk carcinogeen voor de mens.

Oorzaken van seleniumtoxiciteit

Blootstelling aan selenium vindt voornamelijk plaats via de voeding, en in sommige gebieden met seleenhoudende bodems, via het drinkwater. Blootstelling via de lucht is zeldzaam, maar beroepsmatige blootstelling is mogelijk bij de chemische processen voor het terugwinnen van selenium, de verfindustrie en de metaalindustrie. Geweerlijmende chemicaliën bevatten een hoge seleenconcentratie en zijn vaak betrokken bij acute vergiftiging. Mogelijke bronnen van toxische seleenniveaus zijn onder meer Astragalus en koperinname.

Toxische seleenniveaus

Sommige instanties hebben een chronisch referentieblootstellingsniveau van 0,02 mg/m3 voor seleen en seleenverbindingen en van 0,00008 mg/m3 voor waterstofselenide voorgesteld, gebaseerd op bevindingen bij mensen met selenose en bij cavia’s met seleniuminhalatietoxiciteit.

Interacties tussen selenium en andere geneesmiddelen

Selenium kan de werking verergeren van:

• Anticoagulantia
• Sedativa
• Kruiden die de bloedstolling beïnvloeden zoals engelwortel, kruidnagel, gember

Selenium kan de werking verergeren van:

• Immunosuppressiva
• Oraale anticonceptiva
• Cholesterolverlagende middelen
• Niacine
• Kopersupplementen

Supplementen die de werkzaamheid van selenium verlagen:

• Goudzouten
• Omega-3-vetzuren
• Zink
• Supplementen die de werkzaamheid van selenium verhogen

• http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3225252/
• http://www3.epa.gov/airtoxics/hlthef/selenium.html
• http://www.annclinlabsci.org/content/36/4/409.full
• http://ohioline.osu.edu/sc167/sc167_04.html
• http://www.atsdr.cdc.gov/toxprofiles/tp92.pdf

Verder lezen

• Alle Selenium-inhoud
• Wat is Selenium?
• Bronnen van selenium
• Biologische toepassingen van selenium
• Niet-biologische toepassingen van selenium

Geschreven door

Dr. Liji Thomas

Dr. Liji Thomas is een OB-GYN, die in 2001 is afgestudeerd aan het Government Medical College, University of Calicut, Kerala. Liji heeft na haar afstuderen een aantal jaren als fulltime consulent verloskunde/gynaecologie in een particulier ziekenhuis gewerkt. Ze heeft honderden patiënten begeleid die te maken hadden met zwangerschapsgerelateerde problemen en onvruchtbaarheid, en ze heeft meer dan 2000 bevallingen begeleid, waarbij ze altijd streefde naar een normale bevalling in plaats van een operatieve.

Last bijgewerkt 23 aug 2018

Citaties

Gebruik een van de volgende formaten om dit artikel te citeren in uw essay, paper of verslag:

• APA

  Thomas, Liji. (2018, 23 augustus). Selenium Toxiciteit. Nieuws-Medisch. Op 24 maart 2021 ontleend aan https://www.news-medical.net/health/Selenium-Toxicity.aspx.

• MLA

  Thomas, Liji. “Selenium Toxiciteit”. Nieuws-Medisch. 24 maart 2021. <https://www.news-medical.net/health/Selenium-Toxicity.aspx>.

• Chicago

  Thomas, Liji. “Selenium Toxiciteit”. Nieuws-Medisch. https://www.news-medical.net/health/Selenium-Toxicity.aspx. (accessed March 24, 2021).

• Harvard

  Thomas, Liji. 2018. Selenium Toxiciteit. Nieuws-Medisch, bekeken 24 maart 2021, https://www.news-medical.net/health/Selenium-Toxicity.aspx.