Shark Finning and Fin Facts- Prepared by Shark Stewards, 2017
Haaienvinnen doodt wereldwijd naar schatting 100 miljoen of meer haaien per jaar. Tientallen miljoenen meer haaien en roggen worden elk jaar gedood, voornamelijk door illegale, ongereglementeerde en ongemelde visserij (IUU). 181 haaiensoorten staan op de rode lijst van kwetsbare, bedreigde of ernstig bedreigde soorten van de Internationale Unie voor het behoud van de natuur (IUCN).
Haaienvinnen is een praktijk waarbij haaien worden gevangen en hun vinnen worden afgesneden, waarna het lichaam van de haai wordt teruggegooid. Haaienvinnen zijn vooral gewild voor de traditionele Chinese geneeskunde en haaienvinnensoep, die in Azië als een delicatesse wordt beschouwd. Als gevolg van de handel in haaienvinnen nemen grote haaienpopulaties wereldwijd af en worden vele soorten met uitsterven bedreigd.
Wat is haaienvinnen?
Haaienvinnen is de praktijk waarbij de vinnen van een gevangen haai worden afgesneden, waarna het dier levend of dood in zee wordt teruggegooid. Deze verwerpelijke en verkwistende praktijk is vooral ingegeven door de hoge waarde die aan de vinnen wordt gehecht en de lage waarde van het haaienvlees. Haaien die als bijvangst (een dier dat niet wordt gevangen) in de tonijn- en zwaardvisindustrie worden gevangen, werden vroeger vrijgelaten, maar worden steeds vaker gedood voor de vinnen. De hoge waarde en de toegenomen markt voor haaienvinnen vormt voor de vissers een enorme stimulans om de vinnen af te snijden en het dier terug te gooien, zodat er in het ruim van het schip ruimte overblijft voor het waardevollere vlees van de tonijn of de zwaardvis. Het vinnen van haaien is verspillend, onmenselijk en niet duurzaam.
Is het vinnen van haaien illegaal?
Sinds 2000 hebben verschillende landen, waaronder de Verenigde Staten, wetten aangenomen om deze praktijk in hun wateren te verbieden. Enkele landen, zoals de Verenigde Staten en Australië, hebben deze nieuwe wetten met succes gehandhaafd, maar er worden nog steeds legaal vinnen verkocht van aan land gebrachte haaien, en mazen in de wet kunnen leiden tot een onjuiste voorstelling van de gevangen soorten, smokkel van vinnen, en meer gedode haaien dan feitelijk wordt gemeld. De ICCAT en de West-PAC: de commissies voor pelagische visserij in de Atlantische Oceaan en de Stille Oceaan hebben het vinnen van haaien in hun beugvloten voor tonijn en zwaardvis verboden. Dit is een goed begin, maar moeilijk te handhaven tegenover smokkelaars of stropers. Hoewel meer dan 100 soorten door de IUCN op de lijst van bedreigde soorten zijn geplaatst, worden slechts enkele soorten tegen illegale handel beschermd door de Overeenkomst inzake de internationale handel in bedreigde in het wild levende dier- en plantensoorten (CITES). Kleine boten en naties die CITES of andere verdragen niet erkennen, vinnen en verhandelen haaien echter ongestraft actief. De beste oplossing om haaien te redden zal afhangen van nationale en internationale inspanningen om de visserij te reguleren, en lokale inspanningen om de consumptie van haaienvinnen te beperken en de handel in haaienvinnen te stoppen.
Kunnen haaienvinnen legaal worden verkocht?
De handel in haaienvinnen is wereldwijd en wijdverspreid. In de VS is de verkoop van haaienvinnen verboden in 11 staten, waaronder Californië, New York en Hawaï. Deze verboden op staatsniveau verhinderen echter niet de invoer van in het buitenland gevangen haaienproducten in de Verenigde Staten. De VS importeren haaienvinnen uit landen die geen verbod op het vinnen van haaien hebben ingesteld, waaronder China, India en Indonesië. Momenteel zijn er wereldwijd zeer weinig regels voor de verkoop van haaienvinnen. Haaienvinnen kunnen legaal worden verkocht in landen met een verbod op ontvinnen, maar de herkomst van de vinnen en de wijze waarop ze zijn gedood, kunnen nog steeds illegaal zijn. In deze overeenkomsten is bepaald dat het karkas van de haai samen met de haai of, indien afgesneden, met een overeengekomen verhouding tussen vinnen en karkas moet aankomen in het dok. In sommige regio’s, zoals de EU, is deze verhouding zo hoog dat meer haaien kunnen worden gevangen dan het werkelijke gewicht van de vinnen aangeeft. De meeste haaienvinnen gaan naar Hongkong voor verwerking, en worden wederuitgevoerd naar China en andere landen zoals de VS. Voor vinnen die als gedroogd product worden verhandeld, is niet gedocumenteerd waar de haai is gevangen, om welke soort het gaat en of de haai legaal is gevangen of op volle zee is gevind. De meeste haaienvinnen zijn vrijwel onherkenbaar naar soort. Als de vinnen eenmaal op de markt of in de schaal liggen, weten de meeste consumenten niet waar ze vandaan komen en of ze legaal of illegaal zijn gevangen.
Welke haaien worden gedood voor hun vinnen?
Elke haai is toegestaan, maar sommige soorten zijn meer gewild dan andere. De grote vinnen van walvishaaien en reuzenhaaien zijn begeerd als decoratie in restaurants. Deze soorten behoren tot de meest bedreigde. Pelagische soorten zoals oceanische witpunthaaien en zijdehaaien worden vaak verhandeld in de betere prijsklasse. Illegale visserij, zoals de visserij op de Galapagos, het reservaat van de Cocos-eilanden en andere afgelegen eilanden, vangt rifhaaien en hamerhaaien. De blauwe haai is een van de meest verhandelde haaien, waarvan er jaarlijks naar schatting 20 miljoen worden gedood voor hun vinnen.
Haaien zijn van nature moeilijk te bestuderen en goede visserijgegevens zijn moeilijk te verkrijgen. De praktijk van het vinnen, die meestal niet wordt gerapporteerd, berooft wetenschappers van gegevens over de populatie en de vangst. Veel pelagische haaiensoorten zijn wijdverspreid en scholen zich niet. Veel grotere haaien leggen alleen grote afstanden af. De meeste grote haaien zijn pas laat vruchtbaar (tientallen jaren), baren weinig jongen en hebben een lange draagtijd, waardoor zij zeer kwetsbaar zijn voor overbevissing. Het is dan ook zeer moeilijk om tot een duurzaam aantal te komen. Dit is de reden waarom de meeste commerciële haaienvisserijen economisch instorten.
Met nauwkeurige populatie-aantallen, een goed begrip van de biologie van de doelhaai, en nauwkeurige rapportage van gevangen dieren, zou een duurzame visserij kunnen worden bereikt. Totdat dat is bereikt en het kan worden gehandhaafd, moet de bron van vinnen stoppen en moeten vinnen illegaal worden gemaakt.
Welke haaien zijn beschermd of lopen het meeste risico?
De Internationale Unie voor het behoud van de natuur heeft bijna 100 haaiensoorten de Rode Lijst-status gegeven. Uit een rapport van de IUCN uit 2015 blijkt dat meer dan 25% van de haaien, roggen en roggen met uitsterven wordt bedreigd. Uit een studie van Baum en Myers uit 2004 blijkt dat 90% van veel grote soorten overbevist is.
De Overeenkomst van de Verenigde Naties inzake de handel in bedreigde dier- en plantensoorten (CITES) bevat lijsten van zorgwekkende en met uitsterven bedreigde soorten. Alleen de zaagvissen Zaagvissen (Pristidae spp., 7 soorten) worden beschermd door bijlage I van CITES. De walvishaai (Rhincodon typus), de reuzenhaai (Cetorhinus maximus),
en de grote witte haai (Carcharodon carcharias) zijn in 2003 door CITES in bijlage II opgenomen. Oceaanwitpunthaai (Carcharhinus longimanus) Porbeaglehaai (Lamna nasus) Geschulpte hamerhaai (Sphyrna lewini) Gladde hamerhaai (Sphyrna zygaena) Grote hamerhaai(Sphyrna mokarran) Mantaroggen (Manta spp.) werden in 2013 toegevoegd. In 2016 werden de zijdehaai Carcharhinus falciformis, de voshaai Alopias spp. en de pijlstaartrog Mobula spp. toegevoegd aan bijlage II.
CITES reguleert de import en export en beschermt geen levende haaien.
Grote witte haaien zijn volgens de Californische en federale wetgeving beschermd tegen commerciële of recreatieve visserij. Zelfs vinnen van deze beschermde haaien zijn in de handel in haaienvinnen geïdentificeerd door middel van DNA-analyses. Deze wetten reguleren de handel en het vervoer van beschermde soorten over de landsgrenzen door landen die het verdrag erkennen. Tot op heden hebben 169 landen ermee ingestemd wettelijk gebonden te zijn aan CITES. Bijna twee keer zoveel landen hadden teams in de World Cup.
In 2006 voerden onderzoekers DNA-testen uit op groothandelaars in haaienvinnen en ontdekten de vinnen van de weinige beschermde soorten in Hong Kong, Singapore en hier in de VS. In 2010 heeft Shark Stewards, in samenwerking met de California Academy of Sciences, van haaienvinnen die in San Francisco Chinatown waren gekocht, 17 haaiensoorten afgehaald, waaronder bedreigde soorten als voshaaien en bedreigde hamerhaaien. Als de vinnen eenmaal gedroogd en behandeld zijn, is de soort bijna niet meer te identificeren.
Hoe worden haaienvinnen gebruikt?
Haaienvinnen worden gebruikt voor het maken van haaienvinnensoep, een delicatesse die vroeger uitsluitend werd bereid voor de Chinese keizers en adel. Het kraakbeen van de vin wordt zorgvuldig gedroogd en bereid, en gebruikt als ingrediënt in een soep op smaak gebracht met zeevruchten- of kippenbouillon en kruiden. Door het bereidingsproces is dit gerecht zeer kostbaar, tot wel $100,00 per kom, en wordt het vaak geserveerd bij banketten en bruiloften. Het serveren van dit gerecht wordt beschouwd als zeer prestigieus en zelfs profetisch.
Gedroogde haaienvinnen zijn per gewicht het duurste product van zeevruchten, en vormen een enorme stimulans voor vissers om op haaien te jagen, uitsluitend voor hun vinnen. Gedroogde haaienvinnen worden verkocht voor meer dan $1.000 per kilo ($2.200 per pond), en behoren daarmee tot de meest gewaardeerde zeevruchten per gewicht.
Wie eet er haaienvinnensoep?
Hoewel Chinezen en mensen van Chinese afkomst het gerecht voornamelijk consumeren, neemt de consumptie toe in westerse samenlevingen met welvarende consumenten, Aziatisch en niet-Aziatisch.
Rond 50% van de markt voor gedroogde haaienvinnen wordt bemiddeld via Hong Kong en China is de primaire markt voor haaienvinnen. Haaienvinnen zijn echter nog steeds een belangrijke handel en worden op grote schaal geconsumeerd in de VS, waardoor de haaienpopulaties in gevaar komen. Volgens de FAO van de VN hebben andere landen in 2011 600 ton haaienvinnen naar de Verenigde Staten geëxporteerd
Haaienvinnensoep wordt geassocieerd met Aziatische culturele vieringen. Is dit een aanval op de Aziatische cultuur?
Dit is een aanval op een niet-duurzame visserijpraktijk en handel. De culturele associaties zijn modern, geassocieerd met prestige. Het probleem is eenvoudig economisch: toenemende welvaart creëert een grotere vraag. Deze vraag overstijgt het aanbod, waardoor een positieve terugkoppelingslus ontstaat, waardoor haaienvinnen moeilijker te verkrijgen zijn en de prijs stijgt, waardoor het gerecht duurder wordt en het prestige toeneemt. Dit motiveert de vissers op hun beurt om haaienvinnen te halen uit een steeds kleiner wordende haaienbron. In veel landen zijn praktijken in verband met hun cultuur als schadelijk of onethisch erkend en stopgezet om de wilde dieren te beschermen.
Is haaienvinnensoep niet gezond?
Haaienvinnensoep wordt in verband gebracht met een aantal voordelen, van verhoogde viriliteit tot een langer leven. De vin bestaat echter uitsluitend uit kraakbeen, dezelfde stof als in mensen, koeien en andere gewervelde dieren. Kraakbeen heeft geen voedingswaarde. Elk voordeel zou komen van de bouillon en andere toegevoegde ingrediënten. Een studie uit 2012 van vinnen van zeven haaiensoorten vond een neurotoxine bekend als BMAA in 80 procent van 29 monsters. Een vervolgstudie in 2016 ontdekte BMAA in 87 procent van 55 vinnen en vleesmonsters van 10 verschillende soorten. BMAA kan een risicofactor zijn voor verschillende degeneratieve hersenaandoeningen, waaronder Alzheimer, Parkinson en de ziekte van Lou Gehrig, of ALS. De hoogste concentratie BMAA werd aangetroffen in de vinnen.
Haaienvinnen bevatten ook veel kwik, een bekend voortplantings- en ontwikkelingstoxine dat permanente zenuw- en hersenschade kan veroorzaken. Het proces van het behandelen en drogen van haaienvinnen kan het kwik concentreren en de concentraties verhogen. De Amerikaanse FDA raadt zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven en kinderen aan geen haaien, zwaardvis en bepaalde soorten tonijn te eten. Foetussen, zuigelingen en kinderen lopen een bijzonder risico omdat hun zich ontwikkelende hersenen gevoeliger zijn voor verstoringen door kwik en andere neurotoxinen.
De Wereldgezondheidsorganisatie heeft haaienvinnen getest en vastgesteld dat sommige vinnen zo’n hoog kwikgehalte hebben dat één kom soep de aanbevolen blootstelling zou overschrijden. Shark Stewards heeft op vergelijkbare wijze vinnen voor soep getest en vastgesteld dat mensen die haaienvinnensoep consumeren, zelfs af en toe, risico lopen op hoge kwikgehaltes.
Belang voor de gezondheid van de oceanen
Als apex roofdieren spelen grote haaien, zoals de grote witte haai, een belangrijke rol aan de top van de mariene voedselketen. Als deze toppredatoren verdwijnen, ontstaat er een onbalans die een trofische cascade wordt genoemd en die leidt tot minder overvloed en een afnemende gezondheid van het ecosysteem. Zonder hen kan de hele voedselketen worden aangetast, met negatieve gevolgen voor het hele ecosysteem, inclusief de vissen die mensen graag eten.
Vulbaarheid
De grote haaienpopulaties kelderen als gevolg van overbevissing en de handel in haaienvinnen. Over het algemeen groeit deze groep vissen langzaam, worden ze laat volwassen en produceren ze weinig jongen in vergelijking met andere vissen. Deze kenmerken maken hen bijzonder kwetsbaar voor exploitatie door de mens.