Sociologie

Sommige mensen leven in een omgeving waar hun leven zo gecontroleerd wordt dat hun waarden en overtuigingen drastisch veranderen. Deze verandering is zelfs zo drastisch, dat deze mensen in feite worden geresocialiseerd. Een dergelijke resocialisatie vindt plaats in wat Erving Goffman (1961) totale instituties noemt. Zoals hun naam al aangeeft, hebben deze instellingen totale controle over het leven van de mensen die erin leven.

Er bestaan verschillende soorten totale instellingen: psychiatrische inrichtingen, nazi-concentratiekampen, militaire boot camps, kloosters en kloosters. Sommige wetenschappers zouden ook zeggen dat criminele gevangenissen totale instellingen zijn, omdat ze een aantal van dezelfde processen vertonen die in de andere typen worden aangetroffen. Zoals uit deze lijst blijkt, kunnen totale instellingen voor goede of slechte doeleinden worden gebruikt, en dat geldt ook voor resocialisatie.

Of we het nu hebben over totale instellingen die goed of slecht zijn, ze hebben allemaal bepaalde processen en procedures gemeen die hen tot totale instellingen maken. Het belangrijkste kenmerk is dat zij totale controle hebben over het leven van hun gedetineerden, patiënten, of hoe de mensen die er wonen ook worden genoemd. Deze bewoners, om een algemene term te gebruiken, hebben geen vrijheid of autonomie. Er wordt hun verteld wat ze moeten doen en wanneer ze dat moeten doen, en de straffen voor overtredingen van de regels kunnen behoorlijk streng zijn. In nazi-concentratiekampen was de straf marteling of de dood; in religieuze kloosters kan het verbanning zijn; in boot camp kan het de krijgsraad zijn; in psychiatrische inrichtingen kan het eenzame opsluiting in een dwangbuis zijn.

Ten tweede ontnemen totale instellingen de identiteit van hun bewoners in een poging hun zelf-identiteit te verzwakken en ervoor te zorgen dat ze zich aan de regels van de instelling houden. De bewoners dragen uniformen, worden vaak kaalgeschoren en krijgen, afhankelijk van de instelling, een nummer of een nieuwe naam. Deze procedures zorgen ervoor dat iedereen meer op elkaar lijkt dan anders het geval zou zijn en helpen de zelf-identiteit van de bewoners te verzwakken. Of deze resultaten goed of slecht zijn, hangt weer af van de totale instelling die we in gedachten hebben.

Ten derde onderwerpen totale instellingen hun bewoners aan een harde behandeling en, heel vaak, aan misbruik, hoewel de aard van dit misbruik, en of het überhaupt voorkomt, natuurlijk afhangt van de totale instelling die we in gedachten hebben. Nazi’s lieten gevangenen in concentratiekampen verhongeren, martelden hen, kleedden hen uit, voerden afschuwelijke experimenten op hen uit, en roeiden er natuurlijk miljoenen uit (Gigliotti & Lang, 2005). De literatuur over psychiatrische inrichtingen staat bol van de voorbeelden van mishandeling van de patiënten die er verbleven (Goffman, 1961). Drillsergeanten staan er ook om bekend nieuwe rekruten hard aan te pakken: sommige waarnemers verdedigen deze praktijk als noodzakelijk voor militaire discipline en paraatheid, terwijl anderen het als een ongerechtvaardigde mishandeling beschouwen.

Resocialisatie gaat vaak gepaard met een degradatieceremonie, een ontmoeting waarbij een bewoner van een totale inrichting wordt vernederd, vaak in het bijzijn van de andere bewoners of functionarissen van de inrichting (Goffman, 1961). Een drilsergeant kan een lichamelijk ongeconditioneerde mannelijke rekruut een “meisje” of “dame” noemen en zijn mannelijkheid in twijfel trekken in het bijzijn van andere rekruten. In een psychiatrische inrichting of gevangenis kan een gevangene naakt worden uitgekleed en in zijn privé-delen worden gecontroleerd op luizen en ander ongedierte. Het scheren van de hoofden van nieuwe militaire rekruten of gevangenen is een ander voorbeeld van een degradatieceremonie.

Resocialisatie vindt ook plaats in groepen die zich niet in een institutionele setting bevinden. De Anonieme Alcoholisten zijn zo’n groep, die probeert het waardesysteem van de alcoholisten te veranderen door hen een aantal principes over hoe je je leven moet leiden, te laten internaliseren. Het doel hier is natuurlijk dat de alcoholist stopt met drinken en zich verder onthoudt van drinken (Davis & Jansen, 1998). Ook sommige religieuze sekten resocialiseren hun leden en blijven in de huidige samenleving voor veel controverse zorgen (Cowan & Bromley, 2008).

Cowan, D. E., & Bromley, D. G. (2008). Sekten en nieuwe religies: A brief history. Malden, MA: Blackwell.

Davis, D. R., & Jansen, G. G. (1998). Zingeving van Anonieme Alcoholisten voor maatschappelijk werkers: Mythen, metaforen en realiteiten. Social Work, 43, 169-182.

Gigliotti, S., & Lang, B. (Eds.). (2005). De Holocaust: A reader. Malden, MA: Blackwell.

Goffman, E. (1961). Asylums: Essays on the social situation of mental patients and other inmates. Garden City, NY: Anchor Books.