28 april is het 19 jaar geleden dat de mujahideen in Afghanistan het Rode Leger overwon. De oorspronkelijke mujahideen van de jaren tachtig en de Taliban van vandaag mogen dan dezelfde taal van heilige oorlog gebruiken, maar hun opvatting van jihad is werelden van verschil. Het belangrijkste verschil tussen de oorspronkelijke mujahideen en de Taliban is dat de eersten een traditionele jihad voerden. Bij een traditionele jihad, die plaatselijk wordt gevoerd, gaat het om een strijd om de controle over hulpbronnen tussen rivaliserende machthebbers die elk hun eigen privéleger leiden. In dit scenario berust de uiteindelijke legitimiteit om te heersen op militaire kracht, maar de strijd zelf wordt jihad genoemd, eenvoudigweg omdat de islam de enige taal van politieke legitimiteit is.
Bij een traditionele jihad heeft de overwinnende partij het onuitgesproken recht om de veroverde bevolking te plunderen, te verkrachten en te plunderen. Militiestrijders zijn immers geen betaalde soldaten in een regulier leger en dus is plunderen de materiële beloning die zij krijgen voor het vechten. De oorspronkelijke mujahideen volgden dit traditionele patroon van de jihad toen zij in 1992 aan de macht kwamen. Aangezien bij de traditionele jihad de concurrentie om de middelen en niet de ideologie centraal staat, richtte de oorlog van de mujahideen zich op Kaboel, waar de rijkdommen van het land en de buitenlandse ambassades, een andere potentiële financieringsbron, te vinden waren.
Gezien een historisch verslag uit de jaren twintig van de vorige eeuw, behoorden toen ook de vrouwen en meisjes van de veroverde bevolkingsgroepen tot het plunderingspakket dat aan de jihadmilitie werd aangeboden. Zo lezen we in de dagboeken van hofchroniqueur Katib Hazara over het beleg van Kabul in 1929 dat de zegevierende mujahideen van die tijd de lijst van meisjes hadden geëist die op een school in Kabul waren ingeschreven, om vrouwelijke leerlingen aan militiestrijders te kunnen toewijzen.
Katib’s relaas is misschien overdreven, maar het verhaal onthult nog steeds dat er een onuitgesproken regel bestond dat vrouwen en meisjes deel uitmaakten van het veroveringspakket. Als zodanig was de strijd van de mujahideen om Kabul een voortzetting van de traditionele jihad, compleet met interne rivaliteiten, plunderingen en plunderingen. De mujahideen maakten deel uit van het domein van de traditionele politiek waarin een veroverd gebied een terrein is dat kan worden geëxploiteerd door sterke mannen, die zichzelf mujahideen noemen om respectabel over te komen.
De verovering van Afghanistan door de Taliban in 1996 daarentegen week af van het pad van de traditie. In een opvallende breuk met de traditie maakten de Taliban-milities geen gebruik van hun onuitgesproken recht om te plunderen en te roven. Zij doorzochten de huizen van de veroverde bevolking, maar alleen om wapens in beslag te nemen en zo het geweldsmonopolie van hun staat veilig te stellen.
In een komisch incident dat voorkomt in Sabour Bradley’s documentaireserie The Extreme Tourist, zagen de Taliban een poster van Rambo met een machinegeweer in het huis van een Afghaanse bodybuilder die fan was van de Hollywoodster Sylvester Stallone. Onwetend van de wereld buiten de sharia, namen de Taliban aan dat Rambo een familielid was en zeiden tegen de bodybuilder: “Zeg tegen je neef dat hij zijn machinegeweer aan ons moet afgeven.” Het protest van de bodybuilder dat op de poster een fictieve Hollywood-held stond afgebeeld, viel bij de Taliban in het water, die de man vervolgens gevangen zetten.
De Taliban waren buitengewoon onwetend – wat hen wreed maakte – maar het lijdt geen twijfel dat zij de jihad zagen als een middel om een staat te vestigen en niet als een legitimatie om een veroverd gebied te plunderen. Het opbouwen van een staat was voor de Taliban van het grootste belang omdat zonder die staat de sharia niet kon worden gehandhaafd. Terwijl de mujahideen streden om de middelen, ging het de Taliban om de religiositeit.
De keuze van de Taliban voor hun hoofdstad, Kandahar, was een verder bewijs van hun radicaal nieuwe benadering van verovering. Zoals gezegd, historisch gezien ontleende Kaboel zijn belang aan het feit dat de rijkdommen van het land en de buitenlandse ambassades daar geconcentreerd waren. De wrede strijd van de mujahideen om de stad, waarbij duizenden doden vielen, en hun minachting voor openbare gebouwen, die zij lukraak vernietigden met raketaanvallen, was geworteld in de opvatting dat de hoofdstad er was om te worden geplunderd door de partij die als overwinnaar uit de strijd kwam.
De Taliban, daarentegen, lieten Kabul links liggen en verplaatsten hun hoofdstad naar de veel armere stad Kandahar. Uit getuigenissen van Afghanen die Taliban-functionarissen ontmoetten, blijkt een gebrek aan belangstelling voor materiële goederen of symbolen van sociale hiërarchie. Vergaderingen werden gehouden zittend op de grond in een cirkel, waarbij alle tekenen van hiërarchie, die van oudsher deel uitmaakten van de Afghaanse hofetiquette, werden uitgewist.
Ironkelijk was een dergelijk egalitarisme waar de communisten in 1978 van hadden gedroomd. Maar in zo’n diep religieuze samenleving is het niet verwonderlijk dat het egalitarisme deel moest gaan uitmaken van een religieuze doctrine. Met de Taliban kwamen Afghanen op het platteland aan de macht, die regeerden over de meer ontwikkelde stedelijke bevolkingsgroepen. Ook dit was een precedentbreuk.
Strijden om hulpbronnen op traditionele wijze, compleet met plundering en plundering, versus vechten voor een staat die de sharia handhaaft, zelfs tot op het punt van een obsessieve preoccupatie met de juiste lengte van het schaamhaar van jonge mannen, is wat de oorspronkelijke mujahideen onderscheidt van hun Taliban-tegenstanders.
Beide partijen gebruiken dezelfde taal van legitimiteit – islam, jihad en mujahideen – wat bijdraagt aan de verwarring, maar hun gelijkenissen zijn huiddiep.
{{topLeft}}
{{{bottomLeft}}
{topRight}}
{{bottomRight}}
{{/goalExceededMarkerPercentage}}
{/ticker}}
{{heading}}
{#paragraphs}}
{.}}
{{/paragraphs}}{{highlightedText}}
- Deel op Facebook
- Deel op Twitter
- Deel via Email
- Deel op LinkedIn
- Deel op Pinterest
- Deel op WhatsApp
- Deel op Messenger