Thracië

Thracië, Modern Grieks Thráki, Latijn Thracië, oude en moderne regio van de zuidoostelijke Balkan.

De historische grenzen van Thracië hebben gevarieerd. Voor de oude Grieken was het dat deel van de Balkan tussen de rivier de Donau in het noorden en de Egeïsche Zee in het zuiden, in het oosten begrensd door de Zwarte Zee en de Zee van Marmara en in het westen door de bergen ten oosten van de rivier de Vardar (modern Grieks: Axiós of Vardárais). De Romeinse provincie Thracië was iets kleiner, had dezelfde oostelijke zeegrenzen en werd in het noorden begrensd door het Balkangebergte; de Romeinse provincie strekte zich in het westen slechts uit tot aan de rivier de Néstos. Sinds de Romeinse tijd is Grieks Macedonië in het westen door de Néstos gescheiden van Grieks Thracië. Het deel van Thracië dat nu deel uitmaakt van Griekenland wordt in het westen begrensd door de rivier de Néstos, in het noorden door het Rodopegebergte (Rodópi) en in het oosten door de rivier de Maritsa (ook Évros genoemd). Het zuidelijke deel van Bulgarije en Europees Turkije, met inbegrip van het schiereiland Gallipoli, vormen de rest van de geografische regio Thracië. Ongeveer een vierde van Thracië ligt in Turkije, ongeveer een tiende in Griekenland, en de rest in Bulgarije.

Topografisch gezien wisselt Thracië af tussen door bergen omsloten bekkens van wisselende grootte en diep uitgesneden rivierdalen. Een breed plateau strekt zich zuidwaarts uit van het Rhodopegebergte en scheidt het laagland langs de rivier de Maritsa van de vlakten van West-Thracië. In het zuiden van Thracië heerst een mediterraan klimaat, dat in het Rhodopegebergte door continentale invloeden wordt gewijzigd. Het temperatuurbereik is groter in Thracië dan op het zuidelijke Griekse vasteland; de gemiddelde temperatuur in Alexandroúpoli (ook gespeld als Alexandroúpolis) varieert van de lage 40° C (ongeveer 6 °C) in januari tot de lage 80° C (ongeveer 27 °C) in juli. De rivieren zijn in de zomermaanden gereduceerd tot beekjes en monden uit in de Egeïsche Zee.

De oude Griekse en Romeinse historici waren het erover eens dat de oude Thraciërs, die van Indo-Europese afkomst en taal waren, superieure strijders waren; alleen hun voortdurende politieke versplintering weerhield hen ervan de landen rond het noordoostelijke Middellandse-Zeegebied te overheersen. Hoewel deze historici de Thraciërs als primitief bestempelden, deels omdat zij in eenvoudige, open dorpen woonden, hadden de Thraciërs in feite een tamelijk geavanceerde cultuur die vooral bekend stond om haar poëzie en muziek. Hun soldaten werden gewaardeerd als huurlingen, vooral door de Macedoniërs en Romeinen.

De Grieken stichtten verschillende kolonies aan de Thracische kusten, waarvan Byzantium de bekendste is. Andere kolonies bevonden zich op de Bosporus, Propontis en het Thracische schiereiland Chersonese. Aan de Egeïsche Zee lagen Abdera bij de Néstos delta en Aenus bij Alexandroúpoli. Verder naar het noorden aan de Golf van Burgas in de Zwarte Zee stichtten de Milesiërs Apollonia (7e eeuw v. Chr.), en de Chalcedoniërs Mesembria (eind 6e eeuw v. Chr.).

De meeste Thraciërs werden rond 516-510 v. Chr. onderworpen aan Perzië. Leden van de Odrysae stam verenigden kortstondig hun mede-Thraciërs in een rijk dat in 360 v. Chr. in drieën splitste en vrij gemakkelijk werd geassimileerd (356-342) door Filips II van Macedonië. De Thraciërs leverden Filips’ zoon, Alexander de Grote, waardevolle lichtbewapende troepen tijdens zijn veroveringen. In 197 wees Rome een groot deel van Thracië toe aan het koninkrijk Pergamum, hoewel het kustgebied ten westen van de Maritsa bij de Romeinse provincie Macedonië werd gevoegd. In de eerste eeuw v. Chr. raakte Rome meer rechtstreeks betrokken bij de aangelegenheden van de gehele regio, en dynastieke twisten tussen de plaatselijke Thracische heersers, die inmiddels cliënt-koningen van Rome waren geworden, brachten keizer Claudius I ertoe in 46 v. Chr. het gehele Thracische koninkrijk in te lijven. Thracië werd vervolgens een Romeinse provincie. Keizer Trajanus en zijn opvolger, Hadrianus, stichtten steden in Thracië, met name Sardica (het huidige Sofia) en Hadrianopolis (het huidige Edirne). Rond 300 ce reorganiseerde Diocletianus het gebied tussen de Beneden-Donau en de Egeïsche Zee in het bisdom Thracië.

Van de 3e tot de 7e eeuw veranderde de bevolking van Thracië sterk door herhaalde Gotische, Visigotische en Slavische invasies en immigraties. In de 7e eeuw werd de Bulgaarse staat gesticht, en Byzantium verloor al het Thracië ten noorden van het Balkangebergte aan de Bulgaren. In de 14e eeuw werd Thracië geteisterd door Byzantijnse burgeroorlogen en viel het tot 1453 stukje bij beetje in handen van de Ottomaanse Turken, die er vervolgens vier eeuwen lang de scepter zwaaiden. De Russische opmars op de oostelijke Balkan culmineerde in de Russisch-Turkse oorlogen (1828-29 en 1877-78), maar Rusland slaagde er niet in een “Groot-Bulgarije” te creëren dat de noordelijke delen van Thracië zou omvatten ten koste van Turkije. Heel Thracië bleef dus onder Turkse heerschappij. Tijdens de Balkanoorlogen (1912-13) kreeg Thracië het zwaar te verduren. Na de Eerste Wereldoorlog werden de grenzen van Griekenland, Bulgarije en Turkije in Thracië vastgelegd in de verdragen van Neuilly (1919), Sèvres (1920) en Lausanne (1923), en na de Tweede Wereldoorlog bleven ze ongewijzigd.

Als gevolg van oorlogen en zowel gedwongen als vrijwillige bevolkingsuitwisselingen werd het etnische karakter van Thracië in de loop van de 20e eeuw homogener, hoewel er nog steeds grote Turkse minderheden zijn in zowel Grieks als Bulgaars Thracië. De Turken in Grieks (West-) Thracië werden uitgesloten van de Grieks-Turkse bevolkingsuitwisseling van 1923, terwijl veel van de geherhuisveste Grieken uit Bulgarije en Turkije zich in West-Thracië vestigden. Een relatief klein aantal Turken uit Bulgarije werd in Turks (oostelijk) Thracië hervestigd. De moslimbevolking werd bij het Verdrag van Lausanne van 1923 vrijgesteld van repatriëring naar Turkije, maar velen emigreerden na de toe-eigening van hun land in 1924 en bleven daarna emigreren wegens de verslechterende betrekkingen tussen Griekenland en Turkije. De Griekse bevolking van West-Thracië is sinds 1923 snel gegroeid en is nu de dominante bevolkingsgroep, die over het algemeen een hogere levensstandaard heeft dan de Turkse minderheid. Het Grieks neemt geleidelijk de plaats in van het Turks als onderwijstaal, zelfs in islamitische scholen. De spanningen tussen de Grieken en de overblijvende moslims hebben af en toe geleid tot uitbarstingen van geweld tussen de gemeenschappen. De meeste Thracische moslims zijn van Turkse afkomst en spreken Turks. De Pomakken, die moslims zijn en een Bulgaars dialect spreken, zijn geconcentreerd langs de grens met Bulgarije. Er is ook een kleine groep sedentaire Roma (zigeuners) die Roma en Turks spreken.

Turkse tabak van hoge kwaliteit, die voornamelijk door moslims wordt verbouwd, is het belangrijkste handelsgewas van de regio. Maïs en rijst worden verbouwd op de laagvlakten van de rivier de Evros en op de vlakten van West-Thracië. Rond Alexandroúpoli zijn wijngaarden te vinden, waar wijn wordt geproduceerd. De oesterkwekerij rond Keramotí en de palingvisserij in Komotiní zorgen voor de export naar Midden-Europa. De verwerkende industrie in Thracië bestaat hoofdzakelijk uit de verwerking van landbouwgewassen, het zouten van tabak en de wijnproduktie.

Archeologische vindplaatsen, waaronder Abdera, de woonplaats van Democritus, de 5e-eeuwse filosoof die een theorie over atomaire deeltjes ontwikkelde, en van Protagoras, een raadsman van Alexander de Grote, en de loop van de Romeinse autoweg, de Via Egnatia, trekken toeristen. Komotiní heeft een groot museum met voorwerpen uit heel Thracië. Komotiní is ook de vestigingsplaats van de Democritus Universiteit (1973) en van een islamitische middelbare school.