Op 15 december 1814, precies 200 jaar geleden, opende de Conventie van Hartford haar deuren voor een drie weken durend debat over de relatie tussen de toenmalige 18 staten en de federale regering. De bijeenkomst was uitgeschreven door leden van de Federalistische Partij in New England. Ze werd in het geheim gehouden en in het hele land bestond de vrees dat de Conventie van Hartford zou oproepen tot afscheiding van New England van de Unie.
Er bestond een reële politieke bezorgdheid dat New England slecht werd behandeld door de Unie. Sinds de verkiezing van Thomas Jefferson in 1800 was de president een zuiderling die werd gekozen via een kiesstelsel dat de slavenhoudende zuidelijke staten 60 procent van een vrij persoon voor elke slaaf gaf bij de toewijzing van Congreszetels en dus bij het aantal presidentskiezers. De New Englander John Adams zou in zijn race tegen Thomas Jefferson in 1800 zelfs tot een tweede termijn als president zijn verkozen, als de slaven, die niet mochten stemmen, niet zo waren meegeteld. James Madison, een andere president uit Virginia, had met steun van het Zuiden en het Westen de Verenigde Staten de oorlog van 1812 tegen Groot-Brittannië in geleid. Het conflict was enorm impopulair in New England. Het gevoel in de regio was dat New England een onevenredig groot deel van de Britse aanvallen op kuststeden en koopvaardijschepen te verduren kreeg.
Op dat moment zag het er naar uit dat het van kwaad tot erger zou gaan voor de New England Federalisten in de nationale politiek. Sinds 1789 waren vijf staten toegetreden tot de Unie, waarvan er vier – Kentucky, Tennessee, Ohio en Louisiana – in het westen of zuiden lagen, beide bolwerken van de Democratisch-Republikeinse Partij. Meer gebieden – waaronder Indiana, Mississippi, Illinois en Alabama – stonden op het punt om staat te worden, waardoor de Federalistische Partij van New England nog meer geïsoleerd zou kunnen raken.
De Conventie van Hartford heeft natuurlijk niet geleid tot de afscheiding van New England. Het was echter wel een belangrijke oorzaak van de val van de Federalisten, de partij van Washington, Adams en Hamilton. Terwijl de Federalisten in Hartford bijeenkwamen, onderhandelden Amerikaanse en Britse diplomaten in België al over het einde van de Oorlog van 1812, en was generaal Andrew Jackson buiten New Orleans in gevecht met het Britse leger, waarbij hij een Amerikaanse overwinning boekte die Jackson uiteindelijk in 1828 tot president zou maken. De Federalisten werden, niet zonder reden, gezien als ontrouw aan de Verenigde Staten, en verloren al snel meer van hun toch al slinkende publieke steun.
De Conventie van Hartford staat bekend, en wordt ook herinnerd, als een ideologische voorloper van de Zuidelijke afscheiding in 1860-61, en de veel gewelddadiger strijd om de verdeling van de Unie in de Burgeroorlog. Enigszins ironisch is dat New England tijdens de Burgeroorlog niet alleen bondgenoot was van de oude Middenstaten – New York, New Jersey en Pennsylvania – maar ook van veel van de nieuwe noordwestelijke staten – Ohio, Indiana, Illinois, Michigan, Wisconsin, Iowa en Minnesota – die ooit als politieke bedreigingen voor New England werden gezien. En het was het Zuiden dat zich nu bedreigd voelde door de electorale politiek. Een nieuwe Republikeinse meerderheid bracht Abraham Lincoln in 1861 tot president van de V.S. zonder ook maar één kiesstem van het Zuiden te krijgen.
De Conventie van Hartford en de mogelijke afscheiding van New England van de Unie is verder min of meer uit het zicht verdwenen, maar de erfenis ervan leeft in zekere zin voort. In Amerika wordt voortdurend gedebatteerd over de concurrerende loyaliteitstrekjes tussen de staten enerzijds en de federale regering anderzijds. Wanneer Amerikanen verdeeld zijn over zaken als immigratie, gezondheidszorg, abortus, de omvang en rol van de overheid, en onderwijs, wordt de strijd vaak gevoerd in termen van “Wie moet beslissen”? – de staten of de federale regering? Bijna onvermijdelijk, wanneer een minderheidsregio zich bedreigd voelt door een tegendraadse nationale meerderheid, is er een sterke verleiding voor de minderheid om het gelijk van de staten te bepleiten.
Op 15 december 2014 herdenken we de Conventie van Hartford als een van die vele gevallen in onze geschiedenis waarin we de concurrerende trekkrachten van regio versus Unie in het Amerikaanse politieke systeem doorstaan. Bovendien blijft afscheiding een actueel thema elders, van Oekraïne tot Schotland, van Quebec tot Catalonië. Als wij in het Land van Vaste Gewoonten kijken naar debatten tussen regio’s en een nationale unie, zowel in Amerika als daarbuiten, is 15 december een dag om ons te herinneren dat ook wij hebben gedebatteerd over terugtrekking uit de nationale unie toen onze regionale belangen werden bedreigd.