Ik krijg vaak de vraag, zelfs van collega’s in de geestelijke gezondheidszorg: “Wat is Depersonalisatiestoornis?” Voor zowel artsen als patiënten is depersonalisatiestoornis, of DPD, enigszins mysterieus en moeilijk te definiëren. En toch beschouwen sommige onderzoekers het als de derde meest voorkomende geestelijke stoornis, na depressie en angst. Verschillende onderzoeken wijzen uit dat meer dan de helft van de studenten op de universiteit wel eens elementen van depersonalisatie heeft ervaren. En veel creatieve mensen, zoals Poe of Sartre, hebben er ook aan geleden. Deuce Bigelow regisseur Harris Goldberg verkende zijn ervaringen met depersonalisatie in de film Numb.
Depersonalisatie kan gebeuren als je voor het eerst wakker wordt, of tijdens het vliegen in een vliegtuig. Je kunt het koppelen aan een acuut trauma of jaren van chronische stress, of aan helemaal niets. Soms gebeurt het na het roken van marihuana of het gebruik van “club drugs.”
De eerste tekenen worden vaak ervaren als een “mentale pauze.” Plotseling, op onverklaarbare wijze, verandert er iets: gewone voorwerpen en vertrouwde situaties lijken vreemd of vreemd, alsof je je in een onbekende wereld bevindt. En tegelijkertijd voel je je onwerkelijk of “niet jezelf”. Je sluit je ogen en keert je naar binnen, maar de gedachten die door je hoofd spoken lijken anders. Patiënten hebben het gevoel dat ze geen zelf meer hebben dat hen voorheen in staat stelde om te gaan met de wereld om hen heen, en met hun innerlijke wereld.
De klinisch meest waarheidsgetrouwe en psychologisch scherpste beschrijvingen van depersonalisatie worden gegeven door mensen met DPD. In zijn uitstekende boek, Stranger to Myself, somt medisch journalist en overlevende van DPD Jeffrey Abugel acht symptomen op die iemand met DPD kan ervaren.
Gevoel van paniek. Wanneer een persoon voor het eerst DPD ervaart, voelt hij zich vaak alsof hij gek wordt. Patiënten melden dat ze zich in paniek voelen, opgesloten in zichzelf, of in een onbekende wereld gegooid waaraan ze niet kunnen ontsnappen.
Geen emoties. Mensen met DPD beschrijven dat ze zich onmenselijk voelen, als een robot of een steen. Ze ervaren een verlies van geest, een afwezigheid van emoties, en geen stemmingswisselingen.
Gevoel van afstandelijkheid. Mensen met DPD voelen zich ver van anderen en van zichzelf verwijderd. Velen beschrijven het gevoel naar zichzelf te kijken, alsof ze van bovenaf worden bekeken. Eens vertrouwde voorwerpen lijken vreemd.
Fixatie/obsessie. Mensen met DPD twijfelen herhaaldelijk aan hun geestelijke gezondheid. Ze fixeren zich soms op het vreemde of vreemde van een enkele gedachte of voorwerp.
Abstract herkauwen. Mensen met DPD staan vaak stil bij de ideeën van eeuwigheid en oneindigheid. Ze denken steeds opnieuw na over de aard van het bestaan of de leegte en de duistere mysteries van het leven.
Veranderingen in levensstijl. Mensen met DPD zijn soms bang om hun huis te verlaten of zich bezig te houden met activiteiten die paniekaanvallen kunnen uitlokken. Ze stoppen met reizen, praten met anderen, TV kijken, of zelfs naar de dokter gaan.
Zich bezeten voelen. Mensen met DPD melden in sommige gevallen dat ze het gevoel hebben dat een kwade entiteit zich in hun hoofd heeft gevestigd, naar hen kijkt en negatieve opmerkingen maakt.
Doen “alsof.” Mensen met DPD lijden eraan dat ze niet het gevoel hebben dat ze handelen, maar in plaats daarvan hebben ze een vreemd gevoel van “alsof-acteren”. Ze hebben het gevoel dat ze stemmingen en uitdrukkingen imiteren, alsof ze proberen normaal te doen bij anderen. Maar ze blijven zich buitenstaanders voelen die geen deel uitmaken van het gewone leven.
Net als veel psychopathologische verschijnselen kan depersonalisatie jaren aanhouden, weggaan, en dan weer terugkomen. Sommige mensen met depersonalisatie lijden soms onder verwoestende gevolgen in hun persoonlijke en beroepsleven, terwijl anderen redelijk goed kunnen blijven functioneren terwijl ze behandeling zoeken.
Als je denkt dat je depersonalisatie hebt, is het van cruciaal belang dat je een arts zoekt waar je je goed bij voelt, bij voorkeur een arts die ervaring heeft met de behandeling van depersonalisatie en in wie je vertrouwen hebt. Er zijn ook goede informatieve sites op het web waar je je verhalen kunt delen en steun kunt krijgen van andere overlevenden van DPD. Een van mijn favorieten is een online gemeenschap op www.depersonalization.info, gehost door de eerder genoemde auteur Jeffrey Abugel.