Waarom Bhutan nog steeds buitenaards is

De kleine en overwegend boeddhistische natie Bhutan, verscholen tussen China en India, wordt doorkliefd door diepe ravijnen en is bedekt met dichte bossen. Het land heeft geen verkeerslichten. Roken en tabaksproducten zijn illegaal, evenals jagen en vissen (behalve voor vangst en terugzetten). Het is verboden om hoge pieken (waar geesten wonen) te beklimmen, en werknemers moeten tijdens werktijd traditionele kleding dragen – een gho-kleed voor mannen en een kira-kleed voor vrouwen. Jaren geleden werd het Bruto Nationaal Geluk door de natie belangrijker geacht dan het Bruto Nationaal Product (BNP).

Kloosters – vaak massief en indrukwekkend – zijn er in overvloed; monniken, wanneer ze niet in gebed, meditatie of klusjes zijn, zijn vaak te vinden terwijl ze bordspellen spelen, verhalen delen, lachen of alle drie. Boogschieten is de nationale sport en groene chilipepers met ‘cheesy sauce’ is het nationale gerecht. Vraag het een willekeurige inwoner, en waarschijnlijk zul je merken dat ze echt van hun koning en koningin houden.

Dit land – met een oppervlakte van 14.824 vierkante mijl (38.394 vierkante kilometer) is iets groter dan de Amerikaanse staat Maryland, of de Europese staat Montenegro. Dit klinkt betrekkelijk klein, totdat je uren doorbrengt over dunne en wisselvallige wegen door jungles en over bergpassen. Plotseling lijkt het land gigantisch. Zeventig procent van het terrein is bedekt met bossen, terwijl zeven procent onder gletsjers is bedolven. De hoogste top van de Himalaya – Gangkhar Puensum – rijst op tot bijna 7.570 meter boven de zeespiegel. Dat is hoger dan welke piek in Europa, Afrika, Amerika of Australazië dan ook.

De geschatte bevolking van Bhutan voor dit jaar is ongeveer 790.000 mensen – of ongeveer 10% meer dan de stad Seattle in de staat Washington, of ongeveer hetzelfde als die van Nottingham in het Verenigd Koninkrijk.

Tussen 2012 en 2016 is het aantal jaarlijkse bezoekers met 24% gestegen tot 54.600. Dat is ongeveer de capaciteit van het Yankee Stadium in New York, of het aantal dat om de twee dagen de Notre Dame-kathedraal in Parijs bezoekt. Het aantal Amerikaanse bezoekers neemt toe, terwijl het aantal Europeanen stabiel blijft. De toestroom van Aziaten is booming. Het aantal Chinezen is in de afgelopen zes jaar meer dan verdubbeld en de toestroom van bezoekers uit Vietnam, Indonesië, Singapore en Zuid-Korea neemt toe, vooral in mei en oktober. Naarmate het aantal bezoekers toeneemt, wordt het steeds drukker op de favoriete plekken, zoals het pad naar het Tijgernestklooster, zowel met mensen als met de pony’s die velen overzetten.

Er is nog veel meer veranderd in de afgelopen vier jaar. Er zijn meer hotels, koffieshops en souvenirwinkels in de steden, hoewel de opkomende stedelijke wildgroei van Thimphu niet over voldoende parkeergelegenheid beschikt. De fallusschilderingen en -snijwerken, die vroeger alomtegenwoordig waren op vrijwel alle Bhutanese gebouwen, zijn in de meeste stedelijke centra verdwenen. Deze staan niet alleen voor vruchtbaarheid en schaamteloze acceptatie, maar ook voor de legende van een nationale held die met zijn fysieke kracht een betoverende bergheks onderwierp.

Om goedkoop toerisme tegen te gaan, eist Bhutan dat bezoekers een minimumbedrag per dag uitgeven – soms honderden dollars. Om zeker te zijn van naleving moeten bezoekers zich voor aankomst aanmelden bij een geregistreerd Bhutaans tourbureau.

“De vergoeding is alleen om het aantal bezoekers dat Bhutan per dag binnenkomt te controleren,” legt Tshering Chojur uit, een Bhutaanse gids die een twee maanden durende overheidscursus volgde, gevolgd door een uitdagend examen om zijn certificering te krijgen. “Als de regering zegt dat bezoekers maar $100 per dag hoeven uit te geven, dan zal iedereen komen, en dat zal een probleem worden, met gevolgen voor zowel de natuur als onze cultuur.”

Voordat bezoekers Bhutan bezoeken, moeten ze een vast bedrag betalen aan een van de vele erkende Bhutanese reisbureaus. Dit geld wordt rechtstreeks gestort op een bankrekening die toebehoort aan de overheidsinstantie Tourism Council of Bhutan (TCB). Dit geld wordt pas vrijgegeven aan het reisbureau als de bezoekers hun bezoek hebben voltooid, zodat de kwaliteit van de dienstverlening kan worden gecontroleerd.

Reizigers beschouwden dergelijke vergoedingen, en de noodzaak van een specifieke reisroute, ooit als een kostbare rompslomp. Veel bezoekers realiseren zich nu dat deze vooraf betaalde vergoedingen – die accommodatie, maaltijden, voertuig en chauffeur, brandstof, een gids, vergunningen voor bezoeken en dagelijkse excursies dekken – niet onredelijk zijn voor begeleide bezoeken aan nog steeds grotendeels uncrowded sites. Het kwaliteitsverschil tussen de beoordeelde gasthuizen is kleiner, maar vier en vijf sterren bestemmingen zijn het beste, om de mogelijkheid van slechte isolatie te vermijden (wat het aanzwengelen van draagbare kachels tijdens kille nachten noodzakelijk maakt), of vlekkerige internetverbindingen. Lokaal eten – hoewel smakelijk en vullend – is meer gericht op het onderhoud dan op zintuiglijk genot.

Een grote aantrekkingskracht van Bhutan is de vermeende (en werkelijke) focus op vreedzaamheid. In hotels en restaurants is de aantrekkelijk geklede lokale bevolking uiterst beleefd en oprecht behulpzaam. Hun aanmoediging om het platteland en kloosters te bezoeken in plaats van winkelcentra geeft bezoekers meer gelegenheid om zich onder te dompelen in de geest van het boeddhisme, in plaats van er alleen maar doorheen te reizen.

De focus op gemoedsrust in Bhutan wordt weerspiegeld in de wetgeving. De Nationale Assemblee, met 47 gekozen leden, vaardigt wetten uit en trekt deze weer in, stelt een begroting vast, keurt vijfjarenplannen goed, en beraadslaagt volgens het handvest ook over zaken die van invloed zijn op de veiligheid en het welzijn van het land en bevordert het welzijn en het geluk van het volk.’

Het toerisme in het hogere segment is booming, en de zakelijke aantrekkingskracht voor buitenlanders is soms meer dan financieel. Louk Lennaerts uit Nederland heeft 23 jaar lang zijn eigen bedrijf gerund. Zijn meest succesvolle project daar was het creëren van het merk en het ontwerpen en ontwikkelen van het miljoenen kostende Fusion Maia Danang in Vietnam, een ‘spa inclusief’ resort dat succesvol werd omdat het bezoekers ‘de luxe biedt om meer ruimte voor zichzelf te vinden,’ zoals Lennaerts uitlegde toen we elkaar onlangs buiten Paro ontmoetten.

Hij heeft onlangs zijn aandelen in dat project verkocht en verhuist naar Bhutan, waar hij de afgelopen twee jaar heeft gewerkt aan de ontwikkeling van het 24 eenheden tellende en vijf huizen tellende Bhutan Spirit Sanctuary buiten Paro, dat later dit jaar open moet gaan. Ook dit is een ‘spa inclusief’ concept, met uitzicht op de Neyphug Vallei boven de stad Shaba. De inrichting omvat meditatietuinen, persoonlijke spakamers en een altijd open keuken onder leiding van de Duitse chef-kok Jan Moeller, die ook dagelijks verse broden en croissants zal bakken.

“Ik denk dat er magie in de lucht hangt,” zei Lennaerts, die zijn eigen reden om naar Bhutan te willen verhuizen uitlegde. “Mensen stappen uit het vliegtuig en voelen dat het anders is. Je ziet geen agressie. Terwijl velen van ons focussen op zwakke punten – kijk maar naar een willekeurige krant – is het hier net het tegenovergestelde. Mensen proberen alle dingen positief te zien. Het is niet eenvoudig te definiëren; het is een gevoel.”

Het uitzicht vanaf het terrein is weids en de relatieve nabijheid van Paro is gunstig.

“Het ontwerp is gebaseerd op het dzong-concept,” legt Amanda Harvey uit, de in Calgary geboren & Business Development Director voor het project. Dzong’ verwijst naar de plaatselijke oude vestingarchitectuur. “Witgekalkte steen, maar niet overheersend, en met uitzicht op het klooster aan de overkant van de vallei,” vervolgde ze terwijl ze me door het indrukwekkende drie verdiepingen tellende bouwwerk leidde. “Onze focus ligt op mindfulness en het omarmen van de kalmte van Bhutan, dus we bieden ruimtes om dat te bevorderen. Er is een labyrinttuin voor een stille zone, ontspanningsruimtes overal en een ruimte alleen voor meditatie”, zei ze, wijzend naar dingen die op het punt van voltooiing staan. “De traditionele rode deuren voor en na de binnenplaats leiden naar transformatiegebieden, elk met verschillende kleuren en muziek, die gasten op hun ‘heiligdom reis’ beginnen. En dan is er een open ruimte, in plaats van een traditionele incheckbalie, zodat het binnenkomen hier meer aanvoelt als thuiskomen. We streven ernaar om van elk gebied een nieuwe ervaring te maken”, vervolgt ze. Zelfs in het zwembad, met zijn royale uitzicht over de vallei, zal andere muziek worden gedraaid dan in de aangrenzende ruimten.

Het bewijs van de wijze waarop Bhutan zijn onafhankelijke en vreedzame ritme handhaaft, werd deze zondag versterkt, die de inwijding markeerde van de 8e reïncarnatie van Gyalse Tenzin Rabgye, de waarschijnlijke toekomstige spirituele leider van Bhutan.

Deze persoon leefde oorspronkelijk van 1638 tot 1696, toen hij zowel een spiritueel als politiek leider werd die de betrekkingen van het land met de aangrenzende gebieden verbeterde (Bhutan en Tibet ondertekenden een vredesverdrag), regionale festivals instelde om te helpen de spirituele leiders te verenigen, de administratieve structuren binnen de kloosterorde verbeterde, het aantal monniken deed toenemen en het klooster in Tango renoveerde (waar zijn reïncarnatie afgelopen zondag werd ingehuldigd). Hij nam ook het initiatief tot de bouw van de dramatisch geplaatste, en fotogenieke, kloostergebouwen op de klif die vandaag de dag bekend staan als het Tijgernestklooster (ook bekend als Paro Taktsang, of de Tempel van de Goeroe met Acht Namen) in de buurt van Paro.

Volgens religieuze en historische teksten lijkt het erop dat deze 17e eeuwse leider zelf een reïncarnatie is geweest van een persoon uit de 8e eeuw. Dit is de essentie: De oude tekst die het leven beschrijft van de 17e eeuwse Rabgye is een bijzondere categorie van documenten die literatuur en historisch feit combineert. Het werd alleen gebruikt om de verhalen van boeddhistische heilige mannen te vertellen.

Deze tekst, op gezaghebbende wijze samengesteld uit verschillende auteurs, levert bewijs dat suggereert dat de 17e eeuwse Rabgye zelf dezelfde persoon was als de 8e eeuwse Guru Rinpoche (‘kostbare meester’), een spirituele leider die zo prominent was dat hij in zijn tijd bekend werd als een tweede Boeddha. Naast deze verweerde tekst spreken Bhutanese monniken over deze gelijkenis tussen deze personen als gevestigde waarheid. Volgens de legende veranderde deze vroegere Rinpoche zijn gemalin in een vliegende tijger, klom op haar rug en vloog door de lucht om neer te komen waar nu het Tijgernestklooster staat. Nadat hij uit deze vliegende katachtige was gestapt, mediteerde hij drie jaar, drie maanden, drie weken en drie dagen op deze plaats.

Tijdens een bezoek vier jaar geleden ontmoette ik Tenzin Rabgye (de achtste reïncarnatie) persoonlijk in zijn persoonlijke woning boven het Tango klooster. Mij werd verteld dat hij voor drie jaar zou verdwijnen in de afzondering van eenzame meditatie, waarna hij zou worden ingewijd, en ik een uitnodiging zou ontvangen om daarbij aanwezig te zijn. De uitnodiging kwam enkele weken geleden via e-mail. Ik kocht een ticket, vloog erheen en ontmoette mijn gids en vriend Tshering om deze gebeurtenis bij te wonen.

De inwijding van zondag, bijgewoond door honderden Bhutanese inwoners en tientallen monniken (en slechts één andere niet-Bhutaanse bezoeker in zicht) was een kleurrijke aangelegenheid die werd gehouden in het Tango Klooster bij Thimphu. Het klooster is alleen te bereiken door een wandeling van 45 minuten door beboste bochten tegen een steile berghelling. Het evenement omvatte de muziek van gongs en hoorns, een overvloed aan voedsel, spirituele gezangen, gebeden en de kans om, na het hoofdevenement, Rabgye, die een stralende en gelukkige jongeman lijkt te zijn na bijna 40 maanden van meditatieve afzondering, opnieuw te ontmoeten en een persoonlijke zegen te ontvangen.

Het evenement – levendig, opbeurend en positief – lijkt een passende en accurate afspiegeling van de overheersende houding van de meeste Bhutanezen.

Die houding alleen al is reden genoeg om dit fel onafhankelijke en levendige land te bezoeken.