Veel werkgevers en werknemers zijn dol op de gedachte van een vierdaagse werkweek. Er wordt verondersteld dat een vierdaagse werkweek werknemers extra tijd geeft voor vrijetijdsbesteding en een gezinsleven. Aangespoord door het visioen van meer tijd aan het strand door te brengen, moedigen veel mensen nu bedrijven aan dit soort werkschema’s over te nemen.
Er zijn veel vermeende voordelen. Sommige autoriteiten zeggen dat een vierdaags werkrooster het gemakkelijker maakt om voor kinderen te zorgen en ouderen te helpen.
Voorstanders van dergelijke “verkorte” werkroosters – waarbij werknemers minder dagen per week langer werken – wijzen op de productiviteitswinst die het gevolg is van lagere overheadkosten, zoals het niet hoeven laten branden van het licht als er niemand aan het werk is. Extra kostenbesparingen kunnen worden bereikt door de totale wekelijkse reistijd voor het woon-werkverkeer te verminderen.
Een verscheidenheid aan bedrijven heeft het vierdaagse concept getest, waaronder Amazon, Google, Deloitte en een groot aantal kleinere bedrijven. Amazon kondigde in 2016 aan dat het experimenteerde met een nog kortere werkweek van 30 uur voor geselecteerde werknemers, die 75 procent van hun voltijds salaris zouden verdienen, mochten ze ervoor kiezen om in te stappen.
Veel van de proefprogramma’s hebben veelbelovende resultaten laten zien. Statistieken van de Society for Human Resource Management geven aan dat 31 procent van de werknemers vanaf 2015 in een gecomprimeerd werkweekrooster zat. Dat is echter het geval voor slechts 5 procent van de grote bedrijven.
Dit is een kwestie waarin ik veel ervaring heb. Ik bestudeer al bijna 30 jaar de gezondheidseffecten van lange werktijden. Alle studies wijzen op de potentiële gevaren die kunnen optreden als gevolg van de extra risico’s die ontstaan wanneer de werkeisen een bepaalde drempel overschrijden. Uit de meeste studies die ik heb verricht, blijkt dat de gevaren het grootst zijn wanneer mensen regelmatig meer dan 12 uur per dag of 60 uur per week werken.
Het klonk als een goed idee
Het idee van een vierdaagse werkweek is niet nieuw. Arbeidsdeskundigen bestuderen en bepleiten deze aanpak al sinds de jaren zeventig. In 2008 hebben onderzoekers van de Brigham Young University bijvoorbeeld een reeks enquêtes gehouden onder werknemers en leden van de gemeenschap om hun mening over een vierdaagse werkweek te peilen. De onderzoekers stelden vast dat ongeveer viervijfde van de werknemers een dergelijke werkweek als positief had ervaren.
Op basis van deze positieve resultaten stelde de gouverneur van Utah een verplichte vierdaagse werkweek in voor alle werknemers in de staat. Het doel van de staat was om de energiekosten te drukken, de luchtkwaliteit te verbeteren, ervoor te zorgen dat noodzakelijke diensten beschikbaar zouden blijven (bijvoorbeeld het ophalen van vuilnis) en te helpen bij het werven en behouden van overheidspersoneel. In 2011 keerde Utah echter van koers en zei dat de besparingen nooit waren gerealiseerd.
Ook ander onderzoek heeft de ontwikkeling en invoering van roosters met werktijdverkorting ondersteund. Uit een onderzoek uit 1998 bleek dat samengeperste roosters verband hielden met een hoge mate van werktevredenheid en tevredenheid van de werknemers over hun werkroosters; leidinggevenden meldden ook dat ze blij waren met de vierdaagse werkweekroosters.
Zijn er verborgen gevaren?
Ondanks het wijdverbreide enthousiasme voor een vierdaagse werkweek, ben ik er niet van overtuigd dat een dergelijk schema gunstig is voor werknemers of bedrijven. Het voornaamste probleem met het idee is dat al het werk dat gedaan moet worden, in dezelfde hoeveelheid tijd gedaan moet worden. Ondanks wensen van het tegendeel, zitten er nog steeds maar 24 uur in een dag.
De wiskunde is eenvoudig: vijf diensten van acht uur werken staat gelijk aan vier diensten van tien uur werken. Dat is waar. Maar de implicaties van deze schema’s zijn verschillend. Het gevaar schuilt in de veronachtzaming van de gezondheidseffecten die kunnen optreden als gevolg van vermoeidheid en stress die zich opstapelen over een langere dan normale werkdag.
Ik heb een studie verricht waaruit blijkt dat het risico van een bedrijfsongeval met 37 procent toeneemt voor werknemers die meer dan 12 uur op een dag werken. Het risico is 61% hoger voor mensen in “overwerk”-diensten. Meer dan 60 uur per week werken houdt verband met een extra letselrisico van 23 procent. Naarmate het aantal uren dat in deze roosters wordt gewerkt toeneemt, nemen de risico’s navenant toe.
Meer recentelijk hebben Dr. Xiaoxi Yao, een collega van mij die nu in de Mayo Clinic werkt, en ik een andere studie uitgevoerd waarbij we 32 jaar informatie over werktijden hebben gebruikt om het verband te analyseren tussen lange werktijden gedurende vele jaren en het risico om later in het leven gediagnosticeerd te worden met een chronische ziekte. We ontdekten dat de gevaren vrij aanzienlijk waren, vooral voor vrouwen.
Vrouwen die meer dan 60 uur per week werkten, wat neerkomt op 12 uur per dag, hadden meer dan drie keer zoveel kans om uiteindelijk hartziekten, kanker, artritis of diabetes te krijgen, en meer dan twee keer zoveel kans op chronische longaandoeningen of astma, als vrouwen die een conventionele 40-urige werkweek hadden. Net iets meer werken, gemiddeld 41 tot 50 uur per week, gedurende vele jaren bleek het langetermijnrisico op ziekte aanzienlijk te verhogen.
Deze studies tonen aan dat niet alle uren gelijk zijn. Het onderzoek suggereert dat er voorbij een bepaald punt schade kan optreden. Een vierdaagse werkweek zorgt ervoor dat werknemers meer uren dan gewoonlijk in een dag moeten persen. Voor werknemers die al overwerkt dreigen te raken, kan de extra belasting van het samenpersen van vijf dagen in vier letterlijk de rug van de kameel – of werknemer – breken.
Is de stress het waard?
Naast de gezondheidskwesties moeten werkgevers en werknemers ook rekening houden met het effect dat het samenpersen van uren in een periode van vier dagen heeft op de geestelijke gezondheid, het stressniveau en de vermoeidheid van werknemers.
Orbeidspsychologen weten dat mensen niet zo effectief functioneren als ze moe of gestrest zijn. Voor oudere mensen is dit misschien nog wel meer een punt van zorg.
Daar komt nog bij dat het persen van vijf dagen werk van 10 uur per dag in een gecomprimeerd 40-uursrooster kan leiden tot meer starheid en minder flexibiliteit voor gezinnen en kinderen. Als bijvoorbeeld de twee extra werkuren per dag worden toegevoegd aan een conventioneel dagschema dat ’s morgens om ongeveer 8 of 9 uur begint en tot laat in de middag om ongeveer 16.00 tot 17.00 uur doorloopt, dan zullen veel werkende ouders de mogelijkheid verliezen om met hun kinderen om te gaan juist op de “prime time” van ongeveer 17.00 tot 19.00 uur, wanneer kinderen anders het meest waarschijnlijk in huis zouden zijn en mogelijk beschikbaar om te socialiseren met hun broers en zussen en ouders – voordat het bedtijd wordt.
Er zijn veel voor de hand liggende manieren om deze problemen aan te pakken en het leven voor werknemers en hun gezinnen gemakkelijker te maken. Niet overwerken. Blijf niet te lang op het werk. Zoek een baan bij een werkgever met flexibele werktijden.
Ik weet niet hoe het met u zit, maar het vooruitzicht van een vierdaagse werkweek schrikt me af. Ik heb het al moeilijk genoeg om mijn normale wekelijkse werk op vijf dagen af te krijgen. En het is altijd zo verleidelijk om een blik te werpen op mijn werkmail – nog een paar notities te noteren.
Waarom zou ik me niet op een bepaald moment terugtrekken? Misschien is het tijd om zo nu en dan de vrijdag vrij te nemen. Wat dacht je ervan om op vrijdagmiddag te stoppen met werken, zoals veel joden doen, om zo geleidelijk het weekend in te luiden? Als tegenprestatie zou het normale schema van maandag tot en met vrijdag eventueel met één uur per dag worden uitgebreid. Die aanpak is eigenlijk mijn persoonlijke favoriet.
Mijn vriend Lonnie Golden, professor aan de Pennsylvania State University – Abington, pleit voor een “Goudlokje”-werkweek: een die niet te lang is, niet te kort en die tegemoetkomt aan het belang van de werkgever bij productiviteit en het belang van de werknemer bij een goede gezondheid en welzijn.