Sommigen pleiten voor een terugkeer naar de goudstandaard. Wat voor gevolgen zou dat hebben voor de economie?
Wat is de goudstandaard?
Het is een monetair systeem dat de waarde van een valuta direct koppelt aan die van goud. Een land dat de goudstandaard hanteert, kan de hoeveelheid geld in omloop niet vergroten zonder ook zijn goudreserves te verhogen. Omdat de wereldwijde goudvoorraad slechts langzaam groeit, zou de goudstandaard theoretisch de overheidsuitgaven en de inflatie in toom houden. Geen enkel land dekt momenteel zijn valuta met goud, maar vele hebben dat in het verleden wel gedaan, waaronder de VS; gedurende een halve eeuw vanaf 1879 konden Amerikanen $20,67 inruilen voor een ounce goud. Het land verliet de goudstandaard effectief in 1933, en verbrak de band tussen de dollar en goud volledig in 1971. De VS hebben nu een fiat-geldsysteem, wat betekent dat de waarde van de dollar niet is gekoppeld aan een specifiek activum.
Waarom verlieten de VS de goudstandaard?
Om de Grote Depressie te helpen bestrijden. Geconfronteerd met toenemende werkloosheid en een spiraal van deflatie in het begin van de jaren dertig, ontdekte de Amerikaanse regering dat zij weinig kon doen om de economie te stimuleren. Om mensen ervan te weerhouden deposito’s te verzilveren en de goudvoorraad uit te putten, moesten de VS en andere regeringen de rentetarieven hoog houden, maar dat maakte het te duur voor mensen en bedrijven om te lenen. In 1933 verbrak president Franklin D. Roosevelt de band tussen de dollar en het goud, waardoor de regering geld in de economie kon pompen en de rente kon verlagen. “De meeste economen zijn het er nu over eens dat 90 procent van de reden waarom de VS uit de Grote Depressie kwam, de breuk met goud was,” zei Liaquat Ahamed, auteur van het boek Lords of Finance. De V.S. bleven buitenlandse regeringen toestaan dollars in te wisselen voor goud tot 1971, toen president Richard Nixon abrupt een einde maakte aan deze praktijk om te voorkomen dat dollar-doorspekte buitenlanders de Amerikaanse goudreserves zouden aanspreken.
Waarom is goud weer in discussie?
Libertarische Rep. Ron Paul (R-Texas) maakte de terugkeer naar “eerlijk geld” tot een van de speerpunten van zijn presidentscampagne, en het idee vond ingang bij conservatieven van de Tea Party die verontwaardigd zijn over het soepele monetaire beleid van de Federal Reserve sinds de financiële crisis. Zij stellen dat de Amerikaanse schuld nu meer dan 16 biljoen dollar bedraagt omdat de overheid te lichtvaardig is geworden met het lenen en drukken van geld. Wanneer de Fed geld drukt, zeggen voorstanders van de goudstandaard, verlaagt dat de waarde van een dollar, bevordert het de inflatie en steelt het in feite geld van de burgerbevolking. In een knipoog naar deze ideeën roept het Republikeinse partijplatform van 2012 op tot de oprichting van een commissie die onderzoek moet doen naar het vaststellen van een vaste waarde voor de dollar. De goudstandaard “dwingt de VS om binnen zijn mogelijkheden te leven,” zegt beleggingsstrateeg Mark Luschini. “Zie het als een persoon met een debetkaart in plaats van een creditcard. De debetkaarthouder kan alleen uitgeven wat hij of zij op de bank heeft staan.”
Wat zijn de nadelen?
Een vaste koppeling tussen de dollar en goud zou de Fed machteloos maken bij het bestrijden van recessies of het afremmen van een oververhittende economie. “Als je van de euro houdt en hoe die werkt, zou je van de goudstandaard moeten houden,” zei econoom Barry Eichengreen. Het geplaagde Griekenland kan bijvoorbeeld niet meer geld drukken of zijn rente verlagen omdat het lid is van een unie met een vaste munteenheid, de eurozone. Een goudstandaard zou de Fed in een vergelijkbare situatie brengen. Goudvoorraden zijn ook onbetrouwbaar: Als mijnwerkers gaan staken of nieuwe goudvondsten plotseling tot stilstand komen, kan de economische groei tot stilstand komen. Als de productie van goederen en diensten sneller groeit dan de goudvoorraad, kan de Fed niet meer geld in omloop brengen om bij te blijven, waardoor de lonen dalen en investeringen worden verstikt.
Kan de goudstandaard terugkeren?
Het is zeer onwaarschijnlijk. In een opiniepeiling die dit jaar aan de Universiteit van Chicago werd gehouden, sprak niet één van de 40 ondervraagde topeconomen zich uit voor een terugkeer naar goud. De laatste commissie voor de goudstandaard, ingesteld door president Ronald Reagan, heeft zich met grote meerderheid uitgesproken tegen de terugkeer ervan. De omvang en de complexiteit van de Amerikaanse economie zouden de omschakeling ook uiterst moeilijk maken. Alleen al om de dollars die nu in omloop zijn en op deposito staan – ongeveer 2,7 biljoen dollar – te stutten met de ongeveer 261 miljoen ounces goud die de Amerikaanse regering bezit, zou de goudprijs moeten stijgen tot 10.000 dollar per ounce, tegen ongeveer 1.780 dollar, wat een enorme inflatie zou veroorzaken. “Het zou enorme schade aan de economie kunnen toebrengen,” aldus John Makin, econoom aan het American Enterprise Institute. Waarom dan de roep om de terugkeer? Nostalgie, zegt econoom Charles Wyplosz. “Mensen verlangen terug naar een eenvoudiger tijdperk, toen de VS de dominante economie was en er nog geen financiële markten waren. Het is als “weer bij elkaar komen met die oude vriendin”, zegt David Weidner van MarketWatch. Het huidige systeem is misschien niet perfect, zegt hij, maar wat de mensen vergeten is dat “de gouden standaard nooit werkt.”
Ook wel eens herdrukken we iets uit onze zusterpublicatie, The Week. Dit is een van die keren.