Creatieve non-fictie is een vorm of genre van schrijven die een delicate mengeling is van de twee uiteinden van het schrijven (zijnde fictie en non-fictie). Het maakt gebruik van literaire stijlfiguren om een op feiten gebaseerd verhaal te creëren.
‘…creatieve non-fictie is een vorm van non-fictie die gebruik maakt van de elementen van fictie – scène setting, dialoog, verhaallijn, etc. – om een waargebeurd verhaal te vertellen.
… Welke vorm het genre aanneemt, is intussen wat ingewikkelder. Creatieve non-fictie kan variëren van puur persoonlijk (zoals een memoir of persoonlijk essay) tot onderzocht en gerapporteerd (verhalende journalistiek).’
‘In sommige opzichten is creatieve non-fictie als jazz – het is een rijke mix van smaken, ideeën en technieken, waarvan sommige nieuw zijn uitgevonden en andere zo oud als het schrijven zelf. Creatieve non-fictie kan een essay zijn, een artikel in een tijdschrift, een onderzoeksartikel, een memoires of een gedicht; het kan persoonlijk zijn of niet, of het kan dit allemaal zijn”, aldus Lee Gutkind, schrijver en docent creatieve non-fictie.
Het is ook omschreven als:
‘… op feiten gebaseerd schrijven dat meeslepend blijft, niet aangetast door het verstrijken van de tijd, dat in de kern een interesse heeft in blijvende menselijke waarden: vooral een trouw aan nauwkeurigheid, aan waarachtigheid,” Carolyn Forché en Philip Gerard, Writing Creative Nonfiction.
Het is een van de snelst groeiende gebieden in de schrijfwereld en onlangs volgde ik een masterclass schrijven met een van Australiës charmantste schrijvers van creatieve non-fictie, Dr. Lee Kofman. Ik voelde me aangetrokken tot de workshop omdat ik heel veel schrijfvaardigheid heb gestudeerd, maar eigenlijk niet zoveel weet over creatieve non-fictie en ik enthousiast ben om meer persoonlijke essays te gaan schrijven (zodra ik de beperkende schede van schaamte om ze aan de wereld prijs te geven kan verwijderen).
Interessant is dat creatieve non-fictie meer te vergelijken is met poëzie dan non-fictie zelf, omdat het veel minder gestructureerd is en er meer ruimte is om uit verschillende genres en modaliteiten te putten.
Lee liet zien dat creatieve non-fictie:
– over echte mensen en gebeurtenissen schrijft en daarbij gebruik maakt van fictie-instrumenten als stem, setting, dialoog en plaats
– lezers emotioneel moet ontroeren
– de taak heeft een emotionele reis te delen in plaats van de lezer de les te lezen/te onderwijzen
– de innerlijke wereld van de auteur laat zien
– zeker geen manifest is.
Creatieve non-fictie kan gebruik maken van de volgende middelen:
1. filmische technieken
2. traditionele essaytechnieken- bijvoorbeeld het denken wordt duidelijk op de pagina getoond, sporen van bewustzijn en denkprocessen opgeschreven terwijl je het verhaal zelf verwerkt
3. empathie
4. argumenteren met jezelf op de pagina- d.w.z. paradoxen, laten zien hoe de geest eigenlijk werkt
5. maakt gebruik van narratieve spanning – die non-fictie meestal niet gebruikt (i wat gaat er nu gebeuren? creëert een gevoel van anticipatie)
Creatieve non-fictie kan ook bestaan uit:
– poëzie en songteksten
– authenticiteit over gebeurtenissen die nooit zijn waargenomen (wat betekent dat het verhaal van iemand anders kan zijn en de details van de schrijver)
– hybride werken
– draden van fictie
– gebrek aan gevestigde conventies in het genre en staat open voor experimenteel schrijven
Creatieve non-fictie gaat over reflectie en bewustzijn op de pagina krijgen met een verhoogde aandacht voor taal en stem. In wezen stelt het een pertinente vraag (het meest pertinent voor de schrijver, maar een die vaak universeel relatable is) en dan zijn we getuige van de overtredingen als de schrijver komt tot een soort van conclusie of oplossing (zelfs als die conclusie dat er geen conclusie is).
Lee Kofman beveelt de volgende boeken aan als goede voorbeelden van creatieve non-fictie en uitstekend leesvoer:
Out of Sheer Rage door Geoff Dyer
The Year of Reading Proust door Phyllis Rose
Philosopher and The Wolf door Mark Rowlands
The Silent Woman door Janet Malcolm
Stasiland door Anna Funder
Letters From St Petersburg door Victoria Hammond
Joe Cinque’s Consolation door Helen Garner
In essentie, zijn creatieve non-fictie ‘waargebeurde verhalen die goed verteld worden’.
Dr Lee Kofman is de auteur van The Dangerous Bride, Imperfect, Scars en nog veel meer, is redacteur van persoonlijke essays en schrijfdocent.
