Als geregistreerd diëtist-voedingsdeskundige werk ik met veel patiënten die inflammatoire darmziekten (IBD) hebben, een chronische ontstekingsziekte van de darmen waartoe ook de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa behoren.
Elke persoon met IBD is anders en kan verschillende niveaus van ziekteactiviteit hebben, waaronder ontstekingen, zweren, vernauwingen van de darmen en zelfs fistels (abnormale verbindingen tussen lichaamsdelen). Sommige patiënten hebben last van buikpijn, een opgeblazen gevoel, winderigheid, diarree en misselijkheid. Patiënten met actieve ziekte of flare-ups hebben meestal meer maag-darmsymptomen. Velen hebben chirurgische ingrepen ondergaan om hun IBD te behandelen en sommige patiënten – niet allemaal – gebruiken medicijnen.
Alle IBD patiënten hebben baat bij een gesprek met een geregistreerde diëtist na hun diagnose om te bepalen wat het beste dieet is om de symptomen onder controle te houden, de immuniteit te ondersteunen, en genezing en een goed energieniveau te bevorderen.
Beste dieet voor inflammatoire darmziekten
Voor veel van mijn patiënten, vooral die met milde IBD of die in remissie zijn, moedig ik het mediterrane dieet aan, dat rijk is aan voedingsstoffen. Dit dieet bevordert de inname van groenten, fruit, volle granen, bonen, magere eiwitten en gezonde vetten rijk aan omega-3 vetzuren. Je moet streven naar het minimaliseren van bewerkte voedingsmiddelen met additieven en kunstmatige ingrediënten, en het beperken van rood vlees, bewerkt vlees, snoep en toegevoegde suikers.
Ik beveel dit dieet aan om twee belangrijke redenen. Ten eerste zit het vol met prebiotische vezels uit bronnen zoals groenten, fruit, volle granen, peulvruchten, noten en zaden. Deze helpen om de gunstige micro-organismen in je darmen, bekend als het microbioom, te voeden. We hebben geleerd dat een gezond en gevarieerd microbioom belangrijk is voor het behoud van het darmslijmvlies. Deze nuttige organismen spelen ook een rol bij de immuunfunctie en het metabolisme van vitaminen en mineralen. We beginnen nu pas te begrijpen welke rol het microbioom speelt bij de ontwikkeling van ziekten en aandoeningen zoals IBD.
De tweede reden waarom ik het mediterrane dieet aanbeveel is dat het vol zit met voedingsmiddelen die rijk zijn aan fytonutriënten en omega-3 vetzuren, die de ontsteking, die aan de basis ligt van IBD, kunnen verminderen. Het dieet bevat ook weinig toegevoegde suikers. Te veel suiker bevordert de groei van slechte bacteriën, wat een negatieve invloed kan hebben op de gezondheid van de darmen en de werking van het microbioom. Voor sommige mensen kan toegevoegde suiker de symptomen verergeren en buikkrampen en diarree veroorzaken.
Er is een grote variatie in het mediterrane dieet met de enorme geografie en variaties tussen landen. Een goede richtlijn om naar deze manier van eten toe te werken is de schikking van het bord voor de maaltijden. Ik raad aan dat de helft van het bord bestaat uit niet-zetmeelrijke groenten – broccoli, tomaten, bladgroenten – en de andere helft van het bord moet worden verdeeld tussen zetmeelrijke groenten of volle granen, zoals gerst, quinoa of bruine rijst, en de resterende vierde van het bord moet een mager eiwit zijn, zoals vis, zeevruchten, gevogelte of bonen. Fruit kan in de maaltijd worden verwerkt als dessert of als snack tussen de maaltijden. Ik moedig aan om te koken met extra vierge olijfolie in plaats van boter of margarine, en om vetvrije of magere zuivel te consumeren.
Ik herinner mijn patiënten eraan dat het eten van rood vlees, zoals rund-, varkens- en lamsvlees, samen met bewerkt vlees, hun risico op darmkanker kan verhogen. Patiënten met IBD hebben al een verhoogd risico op colorectale kanker. Het mediterrane dieet wordt in verband gebracht met een lager risico op hart- en vaatziekten, obesitas, diabetes en sommige vormen van kanker.
Dit dieet kan worden aangepast om de spijsvertering en absorptie te verbeteren en zo de gastro-intestinale symptomen en tekorten aan micronutriënten te minimaliseren, wat vaak voorkomt bij mensen met een meer actieve IBD. Omdat actieve ziekte de absorptie van voedingsstoffen kan beïnvloeden en kan leiden tot symptomen die resulteren in verminderde voedselinname, is ondervoeding een andere veel voorkomende ervaring van IBD patiënten. Adequate hydratatie is ook belangrijk, vooral voor patiënten die vaak diarree hebben. Ik zal vaak orale rehydratie oplossingen aanraden, waaronder Pedialyte, verdunde sappen gemengd met zout en kippenbouillon met kleine hoeveelheden toegevoegde suiker en zout. Zout in combinatie met kleine hoeveelheden suiker kan helpen bij de hydratatie en het vervangen van verloren elektrolyten.
Eliminatiediëten
Sommige patiënten vragen me naar eliminatiediëten in de hoop hun symptomen te verminderen of hun IBD in remissie te brengen. Ik raad dit niet vaak aan, maar zal een eliminatiedieet overwegen op basis van de persoon. Er zijn zoveel overwegingen, van je voedingsstatus, je voorkeuren, overtuigingen, tekorten aan voedingsstoffen, bereidheid, evenals de haalbaarheid en het vermogen om de juiste inname van vitaminen en mineralen te handhaven. Voor een patiënt die al risico loopt op ondervoeding, is een strikt eliminatiedieet niet altijd praktisch en kan het leiden tot slechte resultaten.
Af en toe zie ik een patiënt met actieve gastro-intestinale symptomen zoals kramp, misselijkheid, opgeblazen gevoel, winderigheid, diarree en/of constipatie, maar geen actieve ontstekingsziekte. Deze patiënten kunnen gediagnosticeerd zijn met het prikkelbare darm syndroom (IBS). In sommige gevallen kunnen we een zogenaamd laag FODMAP dieet (fermenteerbare oligosacchariden, disacchariden, monosacchariden en polyolen) proberen. Dit dieet elimineert korte-keten koolhydraten die vaak slecht geabsorbeerd worden in de dunne darm en symptomen veroorzaken bij mensen met IBS. Dit is een leerdieet voor de korte termijn, variërend van slechts twee tot zes weken. Als het de symptomen verlicht, worden voedingsmiddelen systematisch opnieuw geïntroduceerd in een poging het (de) problematische voedingsmiddel(en) te lokaliseren.
Hoewel studies symptoomverbetering hebben aangetoond, is het effect van het low FODMAP dieet op ontstekingen onbekend. Met andere woorden, je voelt je misschien een tijdje beter, maar je geneest de ziekte niet. Ik raad aan om een geregistreerde diëtist-voedingsdeskundige te raadplegen voordat je een eliminatiedieet uitprobeert. Deze kan je helpen met een zorgvuldige planning en ondersteuning om tekorten aan voedingsstoffen en ondervoeding te voorkomen, vooral voor patiënten met IBD.
De meeste studies die de effecten van voeding op patiënten met IBD evalueren zijn observationeel. Er is op dit moment een studie gaande in Ohio State om de voordelen van het Mediterrane dieet te evalueren. We zijn benieuwd of dit echt een dieet is dat genezing bevordert en ziekterisico’s vermindert.
Olivia Vaughn is geregistreerd diëtist-voedingsdeskundige bij de afdeling Gastroenterologie, Hepatologie en Voeding van The Ohio State University Wexner Medical Center