Er komt een moment dat je het Frans aardig onder de knie begint te krijgen. Je kunt basisgedachten en -ideeën, sympathieën en antipathieën, zelfs plannen uitdrukken. En dan merk je dat je iets abstracters moet zeggen. Het gaat niet langer over wat je graag doet of wat je van plan bent te gaan doen. Nu gaat het erom wat je moet doen, zou moeten doen, of had moeten doen.
…Nu ik erover nadenk, klinkt dit een beetje alsof ik beschrijf hoe ik volwassen word, nietwaar?
Hoe dan ook, je hebt geluk: er is een werkwoord dat de meeste verplichtingen dekt (ook als je het hebt over hoeveel je iemand verschuldigd bent): devoir.
Zoals de serieuze betekenis al doet vermoeden, is devoir niet het meest interessante Franse werkwoord, en het is ook niet het gemakkelijkste om te gebruiken – hoewel dat laatste wel beter zal worden. Maar ondanks het gebrek aan plezier, is devoir wel een heel belangrijk werkwoord om te kennen. We moeten het dus hebben over hoe je het gebruikt.
Hoe vervoeg je devoir
Zoals de meeste werkwoorden die veel gebruikt worden, is devoir een onregelmatig werkwoord, wat betekent dat je de verschillende vervoegingen zult moeten onthouden.
Hier lees je hoe je de meest voorkomende tijden van devoir vervoegt:
| Present | Passé composé | Imparfait | Toekomst |
| Je dois | J’ai dû | Je devais | Je devrai |
| Tu dois | Tu as dû | Tu devais | Tu devras |
| Il/elle/on a dû | Il/elle/on devait | Il/elle/on devra | |
| Nous devons | Nous avons dû | Nous devions | Nous devrons |
| Vous avez dû | Vous deviez | Vous devrez | |
| Ils/elles ont dû | Ils/elles devaient | Ze zullen |
| Conditional | Subjunctive |
| Should | |
| Should | |
| Dat hij/zij/wij moet | |
| Wij moeten | Dat wij moeten |
| Jij moet | Dat jij moet |
| Dat ze moeten |
Conjugatie is een belangrijke plaats om te beginnen met elk werkwoord, maar vooral wanneer het over devoir gaat, omdat het de betekenis van het werkwoord sterk beïnvloedt (wanneer devoir = moeten). Nu het nog vers in ons geheugen ligt, zal ik een paar andere belangrijke details overslaan, en daar later op terugkomen. Als je er direct naar toe wilt, kun je de links in de inhoudsopgave hierboven gebruiken.
Wat betekent devoir?
Devoir is een woord dat verbonden is met verplichting en plicht. Daaruit komen twee hoofdbetekenissen voort: “moeten” en “verschuldigd zijn”.
Laten we eens kijken hoe je devoir op elk van deze manieren kunt gebruiken.
Devoir = moeten
Er zijn een paar subtiel verschillende nuances in deze betekenis van devoir:
1. een verplichting of suggestie
Devoir kan gebruikt worden om aan te geven dat iemand iets moet doen (Il doit arroser les plantes deux fois par semaine. (Hij moet de planten twee keer per week water geven.)). Maar het kan ook gebruikt worden om iets aan iemand – of aan zichzelf – voor te stellen. Bijvoorbeeld, bijna elke dag zeg ik tegen mezelf: Je ne devrais pas manger un autre biscuit. (Ik moet niet nog een koekje eten.).
Het verschil tussen verplichting en suggestie, alsmede de mate van beide, hangt af van de tense van devoir die je gebruikt.
Dat is niet iets wat in het begin vanzelf komt, maar na verloop van tijd zul je het wel snappen. Ik kan je beloven dat ik vandaag de dag deze verschillende tijden vrij gemakkelijk gebruik om verplichting uit te drukken.
Een ding dat me echt heeft geholpen toen ik devoir begon te gebruiken, was het basisidee dat wanneer devoir wordt vervoegd in een indicatieve zin (tegenwoordige tijd, verleden tijd, onvoltooid…), het “moeten” betekent (of een equivalent in verleden of toekomende tijd zoals “moest”, “zal moeten”, enzovoort). Wanneer devoir wordt vervoegd in een voorwaardelijke tijd (voorwaardelijk, verleden voorwaardelijk), betekent het “moeten” of een equivalent uit het verleden (“moeten hebben”).
Je dois acheter un cadeau pour Jean.
Ik moet een cadeau kopen voor Jean/Ik moet een cadeau kopen voor Jean.
vs.
Je devrais acheter un cadeau pour Jean.
Ik zou een cadeau voor Jean moeten kopen.
Je kunt hier meer voorbeelden van zien in dit handige artikel (begin bij de zin “En nu ons magische werkwoord…”).
Nu je dat onder de knie hebt, volgen hier de basisvertalingen van devoir in de tijden waarin je het het vaakst gebruikt.
présent (tegenwoordige tijd): moeten/moeten/moeten
Tu dois verrouiller la porte, sinon les vélociraptors entreront.
U moet de deur op slot doen, anders komen de velociraptors binnen.
passé composé (verleden tijd): moest/was verplicht om. ALSO : moet hebben.
Er is geen manier om deze twee begrippen in het Frans van elkaar te onderscheiden, behalve in de context. Laten we eens kijken naar een voorbeeld van elk:
a. Comme j’ai oublié de verrouiller la porte, j’ai dû combattre les vélociraptors. (Omdat ik vergeten ben de deur op slot te doen, heb ik met de velociraptors moeten vechten.)
b. Si je ne me trompe pas, comme il a oublié de verrouiller la porte, il a dû laisser entrer les vélociraptors. (Als ik me niet vergis, heeft hij, omdat hij vergat de deur op slot te doen, de vélociraptors binnengelaten.)
Imparfait (imperfect): moest/was verondersteld
Tant pis pour lui, il savait qu’il devait verrouiller la porte.
Tant pis voor hem, hij wist dat hij de deur op slot moest doen.
futur simple (toekomst): zal moeten.
Tu es gravement blessé, mais au moins tu as survécu ! Je moet de poort de volgende keer verrouilleren.
U bent zwaar gewond, maar u heeft het tenminste overleefd! Je zult de deur de volgende keer op slot moeten doen.
conditionnel (voorwaardelijk): moet
Oui, s’il y a une prochaine fois, je me dirai, ” Tiens, j’entends les vélociraptors – je devrais verrouiller la porte ! “
Ja, als er een volgende keer is, zeg ik tegen mezelf, “Luister! Ik hoor de velociraptors – ik zou de deur op slot moeten doen!”
conditionnel du passé (voltooid voorwaardelijk): zou hebben
J’aurais dû verrouiller la porte.
Ik had de deur op slot moeten doen.
Zelfs als een sterk woord als “moeten” wordt gebruikt, kan het natuurlijk ook om een overdrijving gaan. Je zou iemand bijvoorbeeld kunnen horen zeggen: Tu dois lire ce livre! (Je moet dit boek lezen!) om aan te geven hoe mooi ze het boek vonden en hoe belangrijk ze het vinden om te lezen. In het Frans komt dit echter minder vaak voor, omdat de Fransen niet zo overdrijven als Anglofielozen (vooral mijn landgenoten) dat doen.
Er zijn nog twee andere manieren waarop devoir kan worden gebruikt om een verplichting aan te geven:
2. iets dat moet/zou gebeuren of waarschijnlijk is gebeurd
Dit is te vergelijken met het Engelse “must” of “must have”.
Hier zijn enkele voorbeelden:
Cela doit se passer comme ça.
Dit moet zo gebeuren.
Ça ne devait pas se passer comme ça.
Dat had niet zo moeten gebeuren.
La victime a dû essayer de s’échapper par l’escalier.
Het slachtoffer moet hebben geprobeerd te ontsnappen via de trap.
3. iets dat wordt aangenomen (moet zijn)
Hier zijn enkele voorbeelden:
Tu devrais être ravie!
Je moet zo gelukkig zijn !
Oh là là, Charles et Morgane ont cassé une fenêtre hier soir ! Hun ouders moeten wel heel erg nerveus zijn !
Oh nee, Charles en Morgane hebben vannacht een raam gebroken! Hun ouders zullen wel super overstuur zijn !
Ça devrait marcher.
Dit zou moeten werken.
Vous avez vu Claudine ? Elle devait être ici à 19h.
Heb je Claudine gezien? Ze zou hier om 19 uur zijn.
Ça ne devait pas être long.
Dit had niet lang mogen duren.
Ta voiture est encore en panne ? Je moet tevreden zijn.
Heeft uw auto het weer begeven? U moet tevreden zijn.
Dat laatste voorbeeld is een typisch sarcastische opmerking die een Fransman zou maken.
En nu de tweede hoofdbetekenis van devoir:
Devoir = verschuldigd zijn
Dit wordt vaak gebruikt met geld, maar het kan om het even wat zijn dat je iemand verschuldigd zou kunnen zijn, inclusief abstracte concepten zoals dankbaarheid, enz.
Hier zijn enkele voorbeelden:
Il me doit 5 euro.
Hij is mij 5 euro verschuldigd)
Je lui dois tout mon succès.
Ik ben hem al mijn succes verschuldigd.)
In tegenstelling tot wanneer de betekenis van devoir gebonden is aan een verplichting of suggestie, is in het geval van devoir als “verschuldigd zijn”, de vertaling van elke tijd veel letterlijker. De tegenwoordige tijd betekent gewoon “schuldig”, de verleden tijd “verschuldigd”, de voorwaardelijke “zou schuldig zijn”, enzovoort.
Devoir negatief maken
Devoir negatief maken is vrij intuïtief, en, zoals u in de volgende paragraaf zult ontdekken, zal het weten hoe het te doen uw complexe Franse woordenschat uitbreiden!
Devoir (moeten) negatief maken
Nu u deze verschillende betekenissen van devoir met betrekking tot verplichting kent, weet u ook hoe u “mag niet”, “moet niet”, enz. kunt zeggen, in het Frans!
Je plaatst gewoon de ne…pas rond de vorm van devoir en voegt het tweede werkwoord in zijn infinitief toe na pas. Bijvoorbeeld: Les vélociraptors disent que tu ne devrais pas verrouiller la porte. (De velociraptors zeggen dat je de deur niet op slot moet doen.)
Je kunt ook ne…jamais gebruiken en andere formules van ontkenning, zoals zo: En fait, les vélociraptors précisent que tu ne dois jamais verrouiller la porte. (In feite willen de velociraptors heel duidelijk maken dat je de deur nooit op slot mag doen.)
Devoir (verschuldigd zijn) negatief maken
Wanneer het “verschuldigd zijn” betekent, is de negatieve vorm van devoir vaak ne…rien. Maar je kunt het natuurlijk ook gebruiken met ne…pas en andere vormen van ontkenning, afhankelijk van de context.
Hier zijn enkele voorbeelden:
– Tu ne lui dois rien ! (Je bent hem niets verschuldigd!)
– Tiens, Paul, tu ne me devais pas vingt euros ? (Wacht even, Paul. Ben je me niet twintig euro schuldig?)
Hoewel deze betekenis van devoir minder abstract is, kan het een beetje lastig zijn omdat, zoals uit deze voorbeelden blijkt, er vaak object voornaamwoorden bij betrokken zijn. Hier is een gids voor als je die nog eens wilt bekijken.
Deze vier betekenissen zijn de meest voorkomende manieren waarop je devoir vandaag de dag in het Frans gebruikt ziet worden. Maar er zijn ook een paar subtielere of ongebruikelijkere manieren. Als je die wilt ontdekken, bekijk dan deze zeer grondige lijst.
Overeenstemming met devoir
Nu we de betekenissen van devoir hebben verkend en hoe elke tijd deze in sommige gevallen kan veranderen, laten we het eens hebben over enkele grammaticale bijzonderheden.
Alle onregelmatige werkwoorden hebben hun eigenaardigheden, maar devoir is, passend, een beetje meer gespannen dan de meeste andere.
Zo heeft het voltooid deelwoord van devoir een accent circonflexe: dû.
Dit is om het te onderscheiden van het lidwoord du (“van/sommige” voor mannelijke zelfstandige naamwoorden), hoewel ik er niet echt zeker van ben dat er veel situaties zijn waarin het gemakkelijk zou zijn om de twee überhaupt te verwarren.
Okee, dus vergeet niet het accent toe te voegen aan het voltooid deelwoord van devoir, toch? Nou, niet altijd….
Voor devoir:
– het voltooid deelwoord is dû als je het eens bent met een mannelijk, enkelvoudig woord. Bijvoorbeeld, Son retard est dû à son réveil cassé. (Zijn laattijdigheid is te wijten aan zijn kapotte wekker.)
– Maar als het woord vrouwelijk is, laat je het accent circonflexe vallen en voeg je een “e” toe aan het eind, waardoor het dû wordt. Voorbeeld: Sa fatigue est due à son insomnie. (Haar vermoeidheid is te wijten aan haar slapeloosheid.)
– Als het woord mannelijk meervoud is, laat je het accent circonflexe weg en voeg je een “s” toe, waardoor het dus wordt. Bijvoorbeeld: Tous frais sont dus avant la livraison. (Alle kosten moeten worden betaald vóór de levering.)
– En als het woord vrouwelijk meervoud is, verwijder je het accent circonflexe en voeg je een “e” en een “s” toe, waardoor het dues wordt. Bijvoorbeeld: Les périodes de calme dans le magasin sont dues aux rythmes des habitants du quartier; ils rentrent déjeuner, ils se couchent tôt le soir. (De perioden van rust in de winkel zijn te wijten aan het ritme van de mensen in de buurt; ze gaan naar huis om te lunchen, ze gaan ’s avonds vroeg naar bed).
Dus, in wezen, wanneer dû geen enkelvoudig mannelijk voornaamwoord wijzigt, neemt het zijn hoed af en zet het in plaats daarvan een “e” of een “s” of een “-es” op.
De gebiedende vorm van devoir
…bestaat niet!
Als je erover nadenkt, is dit heel logisch, want het werkwoord zelf impliceert een soort verplichting.
Une chose de moins à mémoriser ? U moet inhoud hebben! (Een ding minder om te onthouden? U moet tevreden zijn!)
Wat betekent se devoir ?
Terwijl u devoir leert gebruiken, kunt u het zien of tegenkomen als een wederkerend werkwoord.
Se devoir betekent “moet/moet/heeft de plicht iets te doen”.
Bijvoorbeeld: Je me dois de vous dire que je suis accro aux biscuits. (Ik moet u zeggen dat ik verslaafd ben aan koekjes.)
Merk op dat se devoir altijd wordt gevolgd door de.
Maar, je me dois de vous dire que, de nos jours, ” se devoir ” n’est pas très courant. In al de jaren dat ik in Frankrijk heb gewoond en Frans heb gelezen, bekeken en gehoord, ben ik dit soort formuleringen zelden tegengekomen. In mijn ervaring is het vrij zeldzaam en formeel.
En als je er moeite mee hebt, is het goede nieuws dat je het in de meeste gevallen gewoon kunt vervangen door devoir. Dus die zin die ik in de laatste alinea schreef, kan ook geschreven worden als: Je dois vous dire que, de nos jours, ” se devoir” n’est pas très courant.
Volgens deze forumdraad kan se devoir worden gebruikt om een zeer sterk plichtsgevoel over te brengen. Je kunt er dus voor kiezen om het te gebruiken als je een toespraak houdt of fictie (of non-fictie) schrijft waarin het heel belangrijk is om dit op een zeer dramatische, formele manier uit te drukken. Anders zou ik zeggen: erken het en weet dat het bestaat, maar het is absoluut prima om devoir gewoon te gebruiken in je dagelijkse spraak en geschrift.
Devoir als zelfstandig naamwoord
Devoir bestaat ook als zelfstandig naamwoord. Le devoir betekent, zoals je misschien al geraden hebt, “plicht”.
Als je Frans studeert of ooit hebt gestudeerd in een klassikale of online lesomgeving, is er een andere naamwoordsvorm van devoir waar je waarschijnlijk heel bekend mee bent: les devoirs (huiswerk).
Natuurlijk kan dit ook als enkelvoud worden gebruikt (un devoir), maar ik denk dat de meesten van ons die op school zaten of zitten, meestal meerdere opdrachten mee naar huis hebben/hadden, helaas.
Toen ik het woord les devoirs voor het eerst hoorde, drong de ernst van de uitdrukking tot me door. Het Engelse equivalent is gewoon beschrijvend: het is werk dat je thuis doet. Maar devoirs impliceert dat het je plicht is om het te doen. Je MOET het doen.
Voor mij past dit heel goed bij de Franse houding tegenover school en leren. Hoewel het me verbaasde dat Frankrijk niet in de top tien van landen staat als het gaat om schoolprestaties, wordt school hier heel serieus genomen. Zelfs op de kleuterschool van mijn zoon worden de lesplannen heel formeel aan de ouders uitgelegd, wordt ervoor gezorgd dat de kinderen op tijd komen, en worden ze meegenomen op culturele uitstapjes.
Dit gaat zo door tijdens de schoolcarrière van de kinderen. Hoewel er soms ook leuke momenten en activiteiten zijn, maken leraren en ouders heel duidelijk dat leerlingen op school zijn om te werken (en dat ze thuis ook moeten werken).
Die strengheid zie je zelfs terug in de lijst van schoolbenodigdheden die kinderen bij zich moeten hebben. In Amerika moesten we de basis hebben: potloden, schriften, enzovoort. In Frankrijk zijn er specifieke soorten schriften, inktpennen met aparte correctorpennen, linialen die worden gebruikt om ervoor te zorgen dat zelfs jonge kinderen op een rechte lijn schrijven, enzovoort.
Ik was altijd onder de indruk en zelfs een beetje geïntimideerd als de kinderen die ik op Franse basisscholen lesgaf aan hun bureaus gingen zitten en al hun parafernalia tevoorschijn haalden, met een heel serieus gezicht.
Op de middelbare school gaan Franse kinderen door met hard werken. De nadruk ligt op le baccalauréat (informeel le bac genoemd), het enorme eindexamen in meerdere vakken dat ze in hun laatste twee schooljaren zullen afleggen. Op Amerikaanse scholen daarentegen is het eindexamen, de SAT, zeker belangrijk (zoals blijkt uit het recente spiekschandaal waarbij zelfs ouders van beroemdheden betrokken waren), maar dat geldt ook voor sport op school en het schooldansen.
In Frankrijk zijn er geen schoolsporten. Je kunt lid worden van een team of lessen volgen, maar die zijn niet sterk aan de school verbonden en scholen organiseren geen grote wedstrijden. Er zijn misschien wel kleine schoolfeesten (maar ik heb er nog nooit van gehoord), maar absoluut niets met het culturele belang van homecoming of het schoolbal in de VS.
Toen ik Frans begon te leren, werd ons al verteld dat de Fransen school serieus nemen, maar werk, minder. Amerikanen zijn het tegenovergestelde: Onze schooltijd wordt als belangrijk gezien, maar moet ook een leuke, plezierige tijd van ons leven zijn, en onze beroepscarrière wordt verondersteld het moment te zijn waarop we echt serieus aan de slag gaan.
Ik kan niet zeggen dat dit geldt voor iedereen die ik ken, Fransman of Amerikaan. Maar over het algemeen zit er wel een kern van waarheid in, althans van wat ik heb meegemaakt. Je hoeft alleen maar te kijken naar hoe Amerikanen meestal maar twee weken betaalde vakantie per jaar krijgen, in tegenstelling tot de Fransen, die minimaal vijf weken krijgen, plus ziektedagen/persoonlijke dagen. Of hoeveel Amerikanen een snelle lunch achter hun bureau nemen, terwijl de meeste Fransen het vreselijk zouden vinden als ze niet minstens een uur de tijd kregen om te eten en wat te ontspannen.
Dit wil niet zeggen dat Amerikanen slechte studenten zijn of dat Fransen luie werkers zijn, want geen van beide is waar. In deze studie bijvoorbeeld scoorden de VS hoger dan Frankrijk op algemene academische punten. En Frankrijk behoort tot de leidende economieën van de wereld. Het gaat meer om de manier waarop de culturen in het algemeen tegen het school- en beroepsleven aankijken.
Ik heb ervoor gekozen Frankrijk te vergelijken met mijn eigen land, omdat ik met beide bekend ben, maar er zijn natuurlijk ook vergelijkingen te maken tussen Frankrijk en andere landen en culturen. Benjamin vertelde me bijvoorbeeld over deze verrukkelijke videoband van komiek Paul Taylor, een Brit die in Frankrijk woont en zijn culturele observaties deelt op de Franse kabelzender Canal + (en op andere plaatsen).
Ik ken Pauls video’s over het leven in Frankrijk, maar in deze video reist hij naar Duitsland, waar hij vaststelt dat de Duitsers zich weliswaar meer aan de regels houden dan de Fransen, maar dat hun scholen veel relaxter zijn dan Franse scholen. De hele video is geweldig, maar als je alleen het deel over scholen wilt zien, begin dan bij 7:30 minuten.
Als je ergens anders vandaan komt dan uit de VS of Duitsland (of als je iets anders hebt meegemaakt toen je opgroeide in een van beide landen), zou ik graag willen horen hoe jij denkt dat het Franse schoolsysteem zich verhoudt tot het systeem dat je kent – voel je vrij om een reactie achter te laten!
Enkele uitdrukkingen met devoir
Hoewel dit werkwoord meestal op zichzelf wordt gebruikt, zijn er enkele zinnen en uitdrukkingen met devoir die je vaak zult tegenkomen:
l’appel du devoir – de roep van de plicht. Ondanks het bestaan van deze uitdrukking, gamers, let op: Fransen noemen het spel gewoon Call of Duty.
le sens du devoir – het gevoel van plicht. Een gevoel van morele verplichting.
le devoir de mémoire – de plicht tot herinnering. Dat wil zeggen, het idee dat we ons verschillende historische gebeurtenissen/mensen moeten herinneren en/of eren.
Il doit y avoir – Er moet zijn. Voorbeeld : Regarde-moi tout ce monde ! Il doit y avoir des milliers de personnes ici ! (Kijk naar deze menigte ! Er moeten hier duizenden mensen zijn !)
devoir une fière chandelle à quelqu’un – Iemand voor altijd dankbaar zijn. Bijvoorbeeld: Je dois une fière chandelle à ma prof de français au lycée – elle m’a appris beaucoup de choses. (Ik ben dank verschuldigd aan mijn lerares Frans op de middelbare school – ze heeft me zoveel dingen geleerd). Of: Il a tout fait pour promouvoir ton album – tu lui dois une fière chandelle! (Hij heeft alles gedaan om je album te promoten – je moet hem eeuwig dankbaar zijn!).
Zoals deze bron uitlegt (met een heel grappig voorbeeld), is de oorsprong van deze uitdrukking, die letterlijk betekent “iemand een trotse kaars verschuldigd zijn”, te vinden in de katholieke traditie. Wanneer iemand zich door God of een heilige gespaard of gered voelde, stak hij als dank een grote kaars aan. (fier betekende “groot, belangrijk”). Tegenwoordig is de uitdrukking niet meer religieus en kan door iedereen worden gebruikt. Dat gezegd hebbende, het is niet de meest voorkomende uitdrukking in Frankrijk.
Is het leren van meer uitdrukkingen met devoir een “must” voor u? U kunt er hier nog meer vinden.
Zo, nu heb ik mijn plicht gedaan en u alles over devoir verteld. Wat vindt u van dit werkwoord, en van uw relatie tot het leren van Frans? Voel je je verplicht om altijd les devoirs te doen?