De term “Gordiaanse Knoop”, die vaak wordt gebruikt om een complex of onoplosbaar probleem aan te duiden, kan worden teruggevoerd op een legendarisch hoofdstuk in het leven van Alexander de Grote.
Het verhaal gaat dat de Macedonische veroveraar in 333 v. Chr. met zijn leger naar de Phrygische hoofdstad Gordium in het huidige Turkije marcheerde. Toen hij in de stad aankwam, trof hij een oude wagen aan, waarvan het juk was vastgebonden met wat een Romeinse historicus later beschreef als “verschillende knopen, allemaal zo strak verstrengeld dat het onmogelijk was te zien hoe ze waren vastgemaakt”.
hrygische traditie vertelde dat de wagen ooit had toebehoord aan Gordius, de vader van de beroemde koning Midas. Een orakel had verklaard dat de man die de ingewikkelde knopen kon ontwarren, voorbestemd was om heerser over heel Azië te worden.
Volgens de oude kroniekschrijver Arrianus werd de onstuimige Alexander onmiddellijk “gegrepen door een vurig verlangen” om de Gordiaanse knoop te ontwarren. Na een tijd geworsteld te hebben en zonder succes, stapte hij uit de massa van knoestige touwen en verkondigde: “Het maakt niet uit hoe ze losgemaakt worden.” Toen trok hij zijn zwaard en sneed de knoop in één klap doormidden.
In een andere versie van de legende trok hij simpelweg een lynchpin uit het juk, waardoor de knoop zo los kwam dat hij hem kon losmaken. Welke methode hij ook gebruikte, de jonge koning werd onmiddellijk bejubeld, dat hij de oude puzzel te slim af was geweest. Diezelfde nacht werd Gordium opgeschrikt door een donder- en bliksemstorm, die Alexander en zijn mannen opvatten als een teken dat hij de goden had behaagd. Trouw aan de voorspelling, veroverde hij Egypte en grote delen van Azië voordat hij op 32-jarige leeftijd stierf.
Dankzij de blijvende populariteit van de Alexander-fabel is de uitdrukking “Gordiaanse knoop” het lexicon binnengedrongen als steno voor een ingewikkeld of onoverkomelijk obstakel. Een van de vroegste verschijningen kwam in het Shakespeare toneelstuk Henry V, waar de titulaire figuur wordt geprezen voor zijn vermogen om de Gordiaanse knopen van de politiek “los te maken”. Ook de uitdrukking “het doorhakken van de Gordiaanse knoop” wordt nu vaak gebruikt om een creatieve of beslissende oplossing voor een schijnbaar onoverkomelijk probleem aan te geven.