Blijkbaar niet veel.
Wanneer we aan de oude Noormannen denken, roepen we meestal visioenen op van Vikingen. De brute en meedogenloze rovers die roekeloos stalen, verkrachtten en plunderden. Maar niet alle Noormannen waren zo. Velen van hen waren vreedzame boeren, die zich met hun eigen zaken bemoeiden en in hun levensonderhoud probeerden te voorzien.
En dan waren er nog de berserkers.
. . een duivelse razernij overviel hem plotseling; hij beet woest en verslond de randen van zijn schild; hij bleef vurige kolen naar binnen slokken; hij greep levende sintels in zijn mond en liet ze in zijn ingewanden zakken; hij snelde door de gevaren van knapperende vuren; en ten slotte, toen hij door alle soorten waanzin heen was gegaan, richtte hij zijn zwaard met razende hand tegen de harten van zes van zijn kampioenen. Het is twijfelachtig of deze waanzin voortkwam uit dorst naar de strijd of uit natuurlijke woestheid.
-Saxo Grammaticus
Insane? Misschien. Vredelievend? Waarschijnlijk niet.
Grotesk en gewelddadig, stonden berserkers bekend om hun woeste woede. Ze huilden als wilde dieren, schuimden uit hun mond en stortten zich dan zonder angst in de strijd. Er werd gezegd dat vuur noch ijzer hen kon deren. Sommigen zeggen dat het elite dreigende krijgers waren die vriend en vijand vrees aanjoegen. Anderen zeggen dat het plunderaars waren die onschuldige boeren aanvielen en hun oogst en vrouwen meenamen.
Maar wat weten we, behalve hun krankzinnige gedrag, over hen? Hoe werden ze berserkers, en wat maakte ze zo gek? Helaas is het een vraag die veel discussie oplevert.
Blijkbaar veel als de naam berserker is. Volgens sommigen betekent de naam kaal hemd, volgens anderen berenhemd.
Het kamp “kaal hemd” gelooft dat de naam komt van ofwel hun totale gebrek aan kledij, ofwel mogelijk gewoon gebrek aan bescherming. Helemaal bloot op de vijand afrennen zou een krachtige psychologische aanvalsmethode zijn. Het toonde de oppositie de totale minachting van de berserker voor persoonlijke veiligheid en het geloof in hun eigen onkwetsbaarheid.
Daar komt nog bij dat de “kaal hemden” beweren dat proberen te vechten in een berenvel gewoonweg dom zou zijn. Het zou te onhandig en te heet zijn. (Blijkbaar hebben deze mensen nog nooit van middeleeuwse wapenuitrustingen gehoord.)
Het “beren”-kamp gelooft dat het dragen van een berenvel de berserker alle kwaliteiten van het dier geeft, vooral zijn woeste en wilde aard. Naast berserkers waren er ulfhedinn of “wolfsmutsen”, en svinfylking, of zwijnenkrijgers. Omgang met dieren was dus een gemeenschappelijk thema. Niet alleen dat, maar berserkers werden ook geassocieerd met gedaanteverwisselaars en er werd gezegd dat ze daadwerkelijk in het dier veranderden. Hrolf’s Saga vertelt ons over een berserker met de naam Bjarki:
Men zag dat een grote beer voor de mannen van koning Hrolf uitging en altijd in de buurt van de koning bleef. Hij doodde meer mannen met zijn voorpoten dan vijf van de kampioenen van de koning. Messen en wapens schoten van hem af, en hij doodde zowel mannen als paarden in het leger van koning Hjorvard, en alles wat op zijn pad kwam, verpletterde hij met zijn tanden, zodat paniek en terreur het leger van koning Hjorvard overspoelden…”
Antwoorden in de kunst?
Erdere afbeeldingen van berserkers, zoals de Gouden Hoornen uit de ijzertijd die bij Møgeltønder zijn gevonden, tonen halfnaakte mannen met wapens en, geloof het of niet, gehoornde helmen.
Ook een metalen stempel uit Zweden toont een berserker naakt, op zijn helm, riem en zwaard na. Er zijn echter ook afbeeldingen waarop ze in berenvellen zijn afgebeeld, zoals deze afbeelding van een krijger gekleed in dierenvellen en masker van de Torslunda-helmplaat.
Gekwelde Moordenaars Gezocht – Solliciteer Binnen
Om een berserker te worden, neemt een krijgsheer jonge aristocratische jongens onder zijn hoede die worden opgeleid tot elitetroepen of lijfwachten.
Waarschijnlijk wordt de jongen gepest en vernederd als middel om hem op te tuigen. Op een gegeven moment wordt hij onder de voogdij gesteld van een andere berserker die hem militaire technieken en gevechtstactieken leert. Om de training af te ronden, moet de jongen een wild dier doden. Hij krijgt dan niet alleen de huid van het dier, maar erft ook al zijn dierlijke kwaliteiten.
Het lidmaatschap van de krijgsband bracht bepaalde voordelen met zich mee. Natuurlijk waren er de “Ik ben een slechterik” rechten om op te scheppen. Maar meer dan dat, een Berserker werd deel van de familie van de heer. Zijn eten, drinken en wapens waren op kosten van de heer.
Hij mocht ook deelnemen aan overdadige feesten en kreeg een deel van de schatten en oorlogsbuit. In ruil daarvoor gaf een berserker de heer zijn onwrikbare loyaliteit.
lf looks could kill
Als je beelden oproept van een Chris Hemsworth type Thor, zet het dan maar meteen uit je hoofd.
Hoe hun fysieke verschijning ook was, het was opzettelijk gestileerd om angst in te boezemen. Volgens de sagen waren ze verdomd lelijk en werden ze vaak voor trollen aangezien. Volgens de Skallagrímsonar sage was er een zo lelijk dat een Engelse koning hem een gouden ring gaf om hem niet meer aan te kijken.
Gaan berserkergang
De waanzinnige dierlijke woede waarin deze jongens zich werkten, stond bekend als berserkergang.
De aandoening zou beginnen met rillen, klappertanden, rillingen in het lichaam, kleurveranderingen en zwellingen in het gezicht. Dit bouwde zich op tot een razernij waarin ze huilden als wilde dieren en al die andere gekke dingen deden, zoals hun schilden opeten en hete kolen inslikken.
Als het vechten voorbij was, zouden de berserkers zich op de grond laten vallen, niet in staat zich te bewegen totdat ze weer op krachten waren.
Er zijn veel theorieën over hoe dit gebeurde. Sommigen zeggen dat het door drugs kwam, meestal noemen ze de psychedelische paddenstoel Amanita muscaria als de boosdoener. Het zou hallucinaties veroorzaken en psychofysiologische effecten die overeenkomen met die beschreven in de Noorse sagen.
Anderen denken dat deze jongens dronken waren, slechte genen hadden, geestesziek waren, of zelfs hondsdolheid. Dr. Armando Simon pleitte voor het zogenaamde Blinde Woede Syndroom. De symptomen zijn een gewelddadige reactie op een fysieke, emotionele of visuele belediging, abnormale kracht, doelgericht geweld, en een volledig gebrek aan herinnering aan wat er tijdens de periode van geweld is gedaan.
Dan is er nog de ritueel geïnduceerde veranderde toestand theorie. Berserkers waren Odin’s mannen, en Odin was de bron van alle strijdwoede. Het was een gave die hij deelde met zijn krijgers. Het is dan waarschijnlijk, dat een deel van de voorbereiding van de krijger sjamanistische praktijken inhield, zoals vasten, wapendansen, blootstelling aan extreme hitte, en het binnengaan van een trance-achtige toestand. Het is niet ongebruikelijk dat daarbij ook drugs of alcohol gebruikt werden.
Het pensioenplan van de Berserker
De dood in de strijd werd gezien als een beloning. Het betekende dat je een rechterstoel kreeg in Valhalla aan de zijde van Odin.
Dus wat gebeurde er met degenen die erin slaagden te blijven leven? Wat doe je als gepensioneerde Berserker? Oud zijn en sterven aan een ziekte was zeker ver verwijderd van de glorie van de dood in de strijd. Leven na je beste tijd was bijna een klap in het gezicht van Odin. In de Ynglinga Saga wordt zelfs verteld hoe vrouwen de oude en nu aftakelende krijger Egil Skalla-Grimsson belachelijk maakten.
Dus wat moest een man doen? Zich van het leven beroven, dat is wat hij moest doen. Of iemand het voor hem laten nemen. Saxo Grammaticus vertelt het verhaal van Starkhother, die een medestrijder vraagt hem te onthoofden, zodat hij de verschrikkingen van de ouderdom kan ontlopen.
Een andere held ging voor een publieke ophanging. Dit werd beschouwd als zelfopoffering aan Odin, die, naast zijn andere titels, ook heer van de galg en god van de gehangenen was.
Niemand weet echt hoe gebruikelijk deze praktijk was, aangezien het meeste wat we ervan weten via literaire vertellingen is. De IJslandse dichter Snorri Sturluson zegt echter dat Odin zichzelf met een speer stak om een natuurlijke dood te voorkomen.
Berserkers gone wild(er)
En hoe zit het dan met de bronnen die zeggen dat berserkers gewoon slechteriken waren die onschuldigen aanvielen en vrouwen van mensen afpakten? Hoe konden deze kerels aristocratische elites zijn? Kijk tenslotte maar naar wat Saxo over hen zegt:
Zo schandalig en ongeremd waren hun manieren dat ze vrouwen en dochters van andere mannen verkrachtten; ze leken kuisheid te hebben uitgebannen en het naar het bordeel te hebben gedreven. Zij hielden het ook niet bij getrouwde vrouwen, maar verwoestten ook het bed van maagden. De bruidskamer van geen man was veilig; bijna geen plaats in het land was vrij van de afdrukken van hun lust
– Gesta Danorum
Dit beeld van de bandieten stamt waarschijnlijk uit latere tradities. Het idee van berserkers als lijfwachten van een koning gaat terug tot de 8e eeuw. Zowel Saxo als Snorri schreven in de 13e eeuw, wat de zaak nog ingewikkelder maakt.
Toen het christendom zijn intrede deed, werden kerels die onder invloed van een heidense god door het lint gingen, niet meer zo goed ontvangen. Berserkers werden verboden door Jarl Eiríkr Hákonarson van Noorwegen in 1215. Het is mogelijk dat latere zogenaamde berserkers gewoon bandieten waren die zich de naam toe-eigenden.
Snorri zei nog iets. Hij zei dat mensen fouten maken en dat anderen die corrigeren, zodat iedereen iets te doen heeft. Zo te zien zullen mensen nog lang bezig zijn met ruziën en het corrigeren van informatie over de Berserkers.
Bronnen:
Viking Warriors, Ben Hubbard
De psychologie van de Berserkers: Going berserk, Owen Rees
Transforming Warriors: The Ritual Organization of Military Force (hoofdstuk 4 Nordberg en Wallenstein)
https://militaryhistorynow.com/2018/08/23/going-berserk-eight-wild-facts-about-the-viking-ages-most-fearsome-warriors/
http://www.vikinganswerlady.com/berserke.shtml
https://www.ancient-origins.net/myths-legends/viking-berserkers-fierce-warriors-or-drug-fuelled-madmen-001472
https://en.natmus.dk/historical-knowledge/denmark/prehistoric-period-until-1050-ad/the-viking-age/weapons/berserkers/