Soaring high above the waves as easy as a bird, mobula rays appear perfectly designed for this astonishing aerobatic display.
Nauw verwant aan haaien, maar met een lang, plat lichaam en vleugelachtige borstvinnen, zijn ze bij uitstek geschikt om door het water te zweven, maar ze lijken zich net zo goed thuis te voelen in de lucht, zozeer zelfs dat ze de naam “vliegende roggen” hebben verdiend.
Mobula roggen kunnen een hoogte van meer dan twee meter bereiken en blijven dan enkele seconden in de lucht, maar hun landingen zijn veel minder sierlijk, ze maken een luide knal als ze met hun buik in de zee terugploffen.
Soms lijken ze de controle te verliezen en maken ze salto’s en draaien
Dit gedrag – gefilmd in de Golf van Californië, Mexico, als onderdeel van een nieuwe televisieserie met coproductie van de BBC en Discovery – kan 24 uur duren en gebeurt als honderden roggen samenzwemmen om enorme groepen te vormen.
“Zitten in een boot temidden van deze aggregaties is te vergelijken met zitten in een pot popcorn terwijl de korrels in de lucht exploderen. Overal waar je kijkt springen mobula’s uit het water en landen met een luide smak, soms maar een paar meter van je vandaan,” zegt Joshua Stewart, van het Gulf of California Marine Program van het Scripps Institution of Oceanography, die roggen bestudeert in Mexico en over de hele wereld.
“De mobula’s lanceren zichzelf recht omhoog uit het water op topsnelheid, en meestal landen ze plat op hun buik. Maar soms lijken ze hun controle te verliezen en maken ze salto’s en draaiingen voordat ze weer contact maken met het water.”
Voor zover we weten springen alle mobularoggen
Het ongrijpbare karakter van de mobularoggen en hun schichtige gedrag voor duikers maakt het moeilijk ze in het wild te observeren, behalve als ze door het water breken. De heer Stewart legt uit dat zelfs grote aggregaties, zoals die in de Golf van Californië, soms moeilijk te vinden zijn, omdat ze op verschillende locaties en op iets verschillende tijdstippen van het jaar kunnen voorkomen.
Om wat licht op deze dieren te werpen past de heer Stewart enkele van zijn bevindingen toe uit zijn onderzoek naar de grotere mantaroggen dat hij samen met de Manta Trust heeft voltooid. Zo weet hij dat manta’s hun sprongen vrij diep moeten beginnen, om voldoende snelheid op te bouwen om het water te kunnen verlaten.
“Voor zover we weten springen alle mobulid-roggen, net als hun myliobatide (adelaarsroggen) neven. Er zijn veel theorieën geopperd, van eten, het hof maken, communiceren, en het zich ontdoen van parasieten,” zegt hij.
“Hoewel het springgedrag kan voorkomen tijdens het eten of het hof maken, denken wij dat het meest waarschijnlijke doel van het springgedrag communicatie is, wat een verscheidenheid aan toepassingen kan hebben in verschillende gedragsscenario’s. Het is echter zeer waarschijnlijk dat manta’s, mobula’s en adelaarsroggen om verschillende redenen springen.”
Na het bekijken van de beelden van Mobula munkiana in de Golf van Californië, kon de heer Stewart bevestigen dat zowel de vrouwtjes als de mannetjes springen.
Zijn team heeft ook een vermoedelijke kraamkamer van M. munkiana kinderkamer, waar jonge vissen zich langs de kust voedden, dicht bij de plaats waar de aggregaties en het springen gewoonlijk plaatsvinden.
Een soort signaal om te aggregeren
“Er zijn aanwijzingen dat vrouwtjes onmiddellijk na de bevalling paren,” zegt Stewart.
“Dit is pure speculatie, maar het is mogelijk dat de vrouwtjes in de kraamkamer bevallen en kort daarna in hetzelfde gebied paren.”
In de Malediven zijn rifmanta’s (Manta alfredi) springend waargenomen aan het begin van een voedseltocht.
“Wij denken dat ze springen om andere manta’s in de buurt te laten weten dat er voedsel beschikbaar is, en dat ze het springen gebruiken als een soort signaal om samen te komen,” zegt Stewart.
“In die zin denken wij dat de M. munkiana misschien springt om de samenscholing aan andere individuen in de buurt te laten zien. In theorie zou dit de dichtheid en het totale aantal individuen doen toenemen, waardoor de mogelijkheid om te paren toeneemt en de kans dat een individu paart toeneemt.”
Wat bekend is over maanroggen is dat ze laat geslachtsrijp worden en dat hun investering in hun nageslacht meer verwant is aan zoogdieren dan aan andere vissen, en meestal slechts één pup produceren na lange zwangerschappen, wat ze allemaal uiterst kwetsbaar maakt voor de commerciële visserij.
Als een soort die graag samenkomt, zijn ze een gemakkelijk doelwit voor vissers en kunnen veel roggen in één enkele poging worden gevangen. Het is bekend dat de vangst van paaibestanden van andere soorten het aantal roggen sterk doet dalen.
Slechts een paar grote vangsten kunnen dramatische negatieve gevolgen hebben voor hun populaties
“Hierdoor weten we dat de mobula-aggregaties in de Golf van Californië uiterst kwetsbaar zijn voor menselijke invloeden, en de grootste bedreiging wordt waarschijnlijk gevormd door bijvangst in de kieuwnetvisserij”, aldus de heer Stewart.
“Enorme aantallen van deze dieren bewegen zich door relatief beperkte geografische gebieden en slechts een paar grote vangsten kunnen dramatische negatieve gevolgen hebben voor hun populaties.”
De heer Stewart plant nu onderzoek om de redenen achter het aggregatiegedrag in de Golf van Californië en hoeveel van de populatie vertegenwoordigd is, te bevestigen, evenals verder werk aan seizoensgebonden locaties en habitatgebruik.
In het Verenigd Koninkrijk kunt u aflevering twee van ‘Shark’ bekijken op donderdag 14 mei om 21:00 BST, op BBC One. In andere landen wordt het op een later tijdstip uitgezonden.
U kunt BBC Earth volgen op Facebook, Twitter en Instagram.