Helen leefde – als ze al leefde – rond 1200 v.Chr., in een tijdperk dat we het Myceense tijdperk van Griekenland noemen. Helena kwam eigenlijk uit Sparta, niet uit Troje, maar ze werd voor altijd “Helena van Troje” toen ze er met de Trojaanse prins Paris vandoor ging en duizend schepen op de been bracht (en vandaag de dag duizend haarverzorgingsproducten naar haar vernoemd).
Ik wil graag enkele foto’s met jullie delen die ik heb genomen terwijl ik Helens leven in zowel Griekenland als Troje volgde.
Toen Helena – de nakomeling van Leda, koningin van Sparta, en haar ontmoeting met Zeus in de vorm van een zwaan – nog maar een kind was, voorspelde een Sibyl in Delphi dat zij een grote oorlog zou veroorzaken, en dat door haar vele Grieken zouden sterven. De rots van de oude vrouw staat er nog steeds, vlakbij de tempel van Apollo waar later het orakel zou zetelen.
Hoe zag Helen eruit? In de films en schilderijen van vandaag is ze blond, maar op oude Griekse schilderijen zien we haar als een brunette. Homerus vertelt ons alleen dat ze “witgearmd, lang gekleed en rijkelijk getooid” was, en laat de rest aan onze verbeelding over.
Helen had een tweelingbroer, Castor en Polydeuces, en een zus, Clytemnestra. Clytemnestra groeide later op tot de klassieke wrekende, moordzuchtige echtgenote, die haar man Agamemnon in zijn badkuip neerstak toen hij terugkeerde van de Trojaanse oorlog.
In de oudheid hadden verschillende heersende huizen hun eigen beschermgoden en godinnen. In de roman zijn Demeter en haar dochter Persephone de beschermers van Helen’s huishouden. In één episode is Helen te zien bij de mysterie-riten van de godinnen. Deze riten begonnen in de Myceense tijd en duurden in een of andere vorm tot voor kort.
Slangen werden ook als heilig beschouwd, en veel huishoudens hadden een heilige slang. Men dacht dat als een slang in een heiligdom je oor likte, je de gave van profetie zou ontvangen.
Toen Helen in Sparta woonde, was het nog niet ‘Spartaans’ zoals wij de term kennen. Het militaire Sparta ontstond pas zo’n zeshonderd jaar na haar tijd. In de tijd van Helena was het een plaats van verfijnde muziek, poëzie en diners. De vallei waarin het lag was zeer vruchtbaar, bewaterd door de Eurotas rivier, en het was omgeven door het ruige Taygetus gebergte; het was een prachtige, weelderige plaats met een dramatisch landschap.
De kroon van Sparta ging via de vrouw, en met het kiezen van een echtgenoot koos Helens dus ook de toekomstige koning van Sparta. Na de gebruikelijke vrijerswedstrijd, waarbij meer dan 40 mannen om haar hand wedijverden, koos zij Menelaos van het huis Atreus in Mycene, de jongere broer van Klytemnestra’s echtgenoot Agamemnon.
Toen Menelaos stierf, lang na de Trojaanse oorlog die hij had overleefd, werd hij begraven in een stenen mausoleum hoog boven de rivier de Eurotas. Volgens een legende werd Helena daar naast hem begraven en zou een bezoek aan haar tombe de macht hebben om schoonheid te schenken aan smekelingen.
Helen en Menelaos leefden tien jaar lang vreedzaam en kregen een dochter, Hermione. Maar toen Paris, een Trojaanse prins, op een diplomatieke missie naar Sparta kwam, raakten hij en Helena overspoeld door liefde en vluchtten ze samen weg. Paris was erg knap en verbond zich met Aphrodite, de machtige godin van de liefde.
Sparta ligt zo’n dertig mijl van zee; de eerste nacht kwamen Paris en Helen niet verder dan een klein eilandje vlak voor de kust, Cranae genaamd. De foto, daar genomen, toont de spectaculaire zonsondergangen die ze hebben kunnen zien.
De Myceense wereld die Helen achterliet, heeft ons ook veel relikwieën nagelaten.
Het eerste wat Helen zou zijn opgevallen toen ze Troje naderde, waren de beroemde formidabele muren. Tegenwoordig zijn ze nog maar een derde van de hoogte die ze in de oudheid hadden. Troje ging vele eeuwen verloren en werd pas eind 1800 herontdekt.
