Feiten over Irena die niet algemeen bekend zijn. Al deze feiten zijn afkomstig uit primaire bronnen.
Irena Sendler werd geboren als Irena Krzyżanowska op 15 februari 1910 in Warschau als zoon van Dr. Stanisław Krzyżanowski, een arts, en zijn vrouw, Janina. Haar vader stierf in februari 1917 aan tyfus, opgelopen tijdens de behandeling van patiënten die zijn collega’s weigerden te behandelen uit angst de ziekte op te lopen, onder wie veel Joden. Na zijn dood boden leiders van de Joodse gemeenschap haar moeder hulp aan om Sendlers opleiding te betalen. Sendler studeerde Poolse literatuur aan de Universiteit van Warschau. Ze verzette zich tegen het gettobanksysteem dat op sommige vooroorlogse Poolse universiteiten bestond en bekladde haar cijferlijst. Als gevolg van haar publieke protest werd ze voor drie jaar geschorst van de Universiteit van Warschau.
Irena werd in 1910 in Warschau geboren, maar ze groeide op in de stad Otwock, Polen.
Irena’s naamdag is 20 oktober, terwijl haar geboortedag 15 februari is.
Irena’s overgrootvader leidde een opstand tegen de tsaren.
Bekijk onze fotogalerij voor een foto en informatie over Irena’s moeder en vader.
Irena was enig kind, maar ze kreeg een zoon en een dochter. Haar dochter, Janka, woont nog steeds in Warschau, Polen, en haar zoon Adam overleed in 1999 (interessant genoeg op de dag dat het Life in a Jar project begon op 23 september). Adam’s dochter, Irena’s kleindochter Agniesa, is even oud als de meisjes die het Life in a Jar project begonnen.
Al in 1939, toen de Duitsers Warschau binnenvielen, begon Irena Joden te helpen door hen voedsel en onderdak te bieden.
Toen het getto van Warschau in 1940 werd opgericht, kon Irena de geïsoleerde Joden niet langer helpen. Het getto was een gebied zo groot als het Central Park in New York en 450.000 Joodse mensen werden naar dit gebied gedwongen.
Toen het getto van Warschau eenmaal was gevormd, begon ze met het redden van de weeskinderen.
Irena gebruikte haar papieren als Pools maatschappelijk werkster en papieren van een van de medewerkers van de afdeling besmettelijke ziekten (die lid was van de ondergrondse Zegota) om het getto van Warschau binnen te komen.
Irena en haar helpers maakten meer dan 3.000 valse documenten om Joodse gezinnen te helpen voordat ze lid werd van Zegota en de kinderafdeling.
Irena had de leiding over de kinderafdeling van Zegota (een Poolse ondergrondse groep om Joodse mensen te helpen).
Van Anna Krzyzewska, die de dochter is van mevrouw Maria Kukulska (Anna’s moeder hielp met de zorg voor Irena’s kinderen nadat zij het getto hadden verlaten, voordat zij werden geplaatst) : Irena Sendlerowa was niet alleen zeer actief in het redden van Joodse kinderen, maar ook in het verzet tegen de Duitsers. “Ze was vaak in ons appartement.”
Irena gebruikte het oude gerechtsgebouw aan de rand van het getto van Warschau (dat er nog steeds staat) als een van de belangrijkste routes om kinderen naar buiten te smokkelen.
Irena Sendlerowa was een Poolse vrouw die, samen met haar ondergrondse netwerk, 2.500 Joodse kinderen redde in Polen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Velen van hen waren al buiten het getto en ondergedoken.
Irena en de tien die met haar het getto in gingen, gebruikten vele, vele methoden om kinderen naar buiten te smokkelen. Er waren vijf manieren om te ontsnappen: 1 – met een ambulance kon een kind verborgen onder een brancard naar buiten worden gebracht. 2. Ontsnappen via het gerechtsgebouw. 3. Een kind kon via de rioolpijpen of andere geheime ondergrondse gangen naar buiten worden gebracht. 4 – een karretje zou kinderen kunnen vervoeren die zich verstoppen in een zak, in een kofferbak, een koffer of iets dergelijks. 5 – als een kind kon doen alsof het ziek was of in werkelijkheid erg ziek was, kon het legaal worden weggehaald met behulp van de ambulance. ****Irena heeft bij gelegenheid wel een hond gebruikt, maar zeer weinig van de vele reddingen. Ook het aantal geredde baby’s was klein in verhouding tot het totale aantal geredde kinderen.
Er was een kerk naast het getto, maar de ingang die daarheen leidde was door de Duitsers “verzegeld”. Als een kind goed Pools sprak en enkele christelijke gebeden opzegde, kon het door de “verzegelde” ingang worden binnengesmokkeld en later naar de Arische kant worden gebracht. Dit was zeer gevaarlijk omdat de Duitsers vaak een list gebruikten om de Polen te misleiden en vervolgens te arresteren.
Irena en haar netwerk zorgden ervoor dat elk gezin dat een kind verborg zich realiseerde dat het kind na de oorlog aan Joodse familieleden moest worden teruggegeven.
Irena (codenaam Jolanta) werd op 20 oktober 1943 gearresteerd. Bij haar arrestatie voelde ze zich bijna bevrijd. Ze werd in de beruchte Piawiak gevangenis geplaatst, waar ze voortdurend werd ondervraagd en gemarteld. Tijdens de ondervragingen liep ze breuken in haar benen en voeten op.
De Duitser die haar ondervroeg was jong, zeer stijlvol en sprak perfect Pools. Hij wilde de namen van de Zegota leiders, hun adressen en de namen van andere betrokkenen. Irena gaf hem de versie die zij en haar medewerkers hadden voorbereid voor het geval ze gevangen zouden worden genomen. De Duitser hield een map omhoog met informatie over plaatsen, tijden en personen die over haar hadden geïnformeerd. Ze kreeg een doodvonnis. Ze zou worden doodgeschoten. Zonder het te weten had Zegota de Duitse beul omgekocht die haar hielp ontsnappen. De volgende dag kondigden de Duitsers luidkeels haar executie af. Overal in de stad hingen affiches met het nieuws dat ze was gefusilleerd. Irena las de posters zelf.
Tijdens de resterende oorlogsjaren leefde ze verborgen, net als de kinderen die ze redde. Irena was de enige die wist waar de kinderen te vinden waren. Toen de oorlog eindelijk voorbij was, groef ze de flessen op en begon aan de taak om de kinderen te vinden en te proberen een levende ouder te vinden.
Alle ouders van de kinderen die Irena redde, stierven in het vernietigingskamp Treblinka.
“De namen van de geredde kinderen schreef ik op dun vloeipapier.”
‘Life in a Jar’ begon als een National History Day-project in september 1999. Vier studenten (Megan Stewart, Liz Cambers, Sabrina Coons en Jessica Shelton) gingen op zoek naar informatie over Irena Sendler. De heer Conard had hen een knipsel gegeven dat hij had gevonden in een uitgave van 1994 van U.S. News and World Report. De vermelding van Irena was in een verhaal genaamd “Other Schindlers.” Slechts 1 website op het Internet vermeldde Irena, het was pas toen de studenten Polen bezochten in 2001 dat Irena’s verhaal wereldbekend werd. Bij de laatste telling waren er meer dan 750.000 websites op het internet die Irena vermeldden.
Toen Irena in Kansas voor het eerst over het project hoorde, “was ik stomverbaasd en gefascineerd; zeer, zeer verbaasd; geïnteresseerd.” In een van Irena’s eerste brieven aan de meisjes schreef ze: “Mijn ontroering wordt overschaduwd door het feit dat niemand uit de kring van mijn trouwe medewerkers, die voortdurend hun leven riskeerden, lang genoeg zou kunnen leven om te genieten van alle eerbewijzen die mij nu ten deel vallen…. Ik kan de woorden niet vinden om je te bedanken, mijn lieve meisjes…. Voor de dag dat jullie het toneelstuk “Life in a Jar” schreven – niemand in mijn eigen land en in de hele wereld gaf om mijn persoon en mijn werk tijdens de oorlog …”
De studenten van het ‘Life in a Jar’ project hebben meer dan 4.000 pagina’s primair materiaal en onderzoek verzameld over het leven van Irena Sendler en het werk van Zegota.
Irena’s verhaal werd wereldkundig door het ‘Life in a Jar’ project. De auteur van het Poolse boek met Irena’s levensverhaal zegt: “Iedereen met wie ik sprak tijdens het werken aan dit boek, zei dat de internationale en Poolse belangstelling voor Irena Sendler’s activiteiten begonnen en uitgelokt werd door de activiteiten van de Kansas meisjes en de popularisering in de Amerikaanse media.”
Irena Sendler werd aangekondigd als de 2003 winnaar van de Jan Karski prijs voor Moed en Moed. De aankondiging werd gedaan op 24 juli 2003 en de prijsuitreiking was op 23 oktober 2003 in Washington, D.C.
Wees voorzichtig met internetfeiten over Irena. snopes.com heeft veel onjuiste informatie. De cast van Life in a Jar heeft meer dan 4.000 pagina’s en duizenden uren aan primair onderzoek en interviews verzameld.